Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

 

Niala

Niala
Tragelaphus
Blainville, 1816[1]
Ilustracja
Samiec bongo leśnego (Tragelaphus eurycerus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

parzystokopytne

Podrząd

przeżuwacze

Infrarząd

Pecora

Rodzina

wołowate

Podrodzina

bawoły

Plemię

Tragelaphini

Rodzaj

niala

Typ nomenklatoryczny

Antilope sylvatica Sparrman, 1780

Podrodzaje i gatunki

5 podrodzajów i 22 gatunki (w tym 12 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Niala[22] (Tragelaphus) – rodzaj ssaków z podrodziny bawołów (Bovinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce[23][24][25].

Morfologia

Długość ciała 114–340 cm, długość ogona 19–90 cm, wysokość w kłębie 61–183 cm; długość rogów 23–123 cm; masa ciała samic 24–600 kg, samców 32–950 kg[24][26].

Systematyka

Rodzaj (w randze podrodzaju w obrębie Cerophorus) zdefiniował w 1816 roku francuski zoolog i anatom Henri Marie Ducrotay de Blainville w artykule poświęconym kilku gatunkom przeżuwaczy opublikowanym na łamach Bulletin de la Société philomathique de Paris[1]. De Blainville wymienił trzy gatunki – Antilope scripta Pallas, 1766, Antilope sylvatica Sparrman, 1780 i Antilope strepsiceros Pallas, 1766 – nie wskazując gatunku typowego; w ramach późniejszego oznaczenia w 1900 roku angielscy zoolodzy Philip Lutley Sclater i Oldfield Thomas na typ nomenklatoryczny wyznaczyli Antilope sylvatica Sparrman, 1780[27].

Etymologia

  • Tragelaphus: gr. τραγελαφος tragelaphos ‘kozło-jeleń’, od τραγος tragos ‘kozioł’; ελαφος elaphos ‘jeleń’[28].
  • Oreas (Orias): gr. ορειας oreias, ορειαδος oreiados ‘mieszkanka gór, nimfa górska’[29]. Gatunek typowy (absolutna tautonimia): Antilope oreas Pallas, 1777 (= Antilope oryx Pallas, 1766).
  • Strepsiceros (Strepriceros, Strepticeros): gr. στρεψικερως strepsikerōs, στρεψικερωτος strepsikerōtos ‘krętoroga antylopa’, od στρεψις strepsis ‘obrót’, od στρεφω strephō ‘obrócić‘; κερας keras, κερατος keratos ‘róg’[30]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Antilope strepsiceros Pallas, 1766.
  • Calliope: gr. καλλος kallos ‘piękno’, od καλος kalos ‘piękny’; ωψ ōps, ωπος ōpos ‘wygląd, oblicze’[31]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Antilope strepsiceros Pallas, 1766.
  • Euryceros: gr. ευρυκερως eurukerōs ‘z rozłożystymi rogami’, od ευ eu ‘dobry’; κερας keras, κερατος keratos ‘róg’[32]. Gatunek typowy (absolutna tautonimia): Antilope eurycerus Ogilby, 1837.
  • Taurotragus: gr. ταυρος tauros ‘byk’; τραγος tragos ‘kozioł’[33]. Gatunek typowy: Wagner wymienił trzy gatunki – Antilope depressicornis C.H. Smith, 1827 (= Antilope depressicornis C.H. Smith, 1827), Boselaphus derbianus J.E. Gray, 1847 i Antilope oreas Pallas, 1777 (= Antilope oryx Pallas, 1766) – z których typem nomenklatorycznym jest (późniejsze oznacznie) Antilope oreas Pallas, 1777 (= Antilope oryx Pallas, 1766).
  • Hydrotragus: gr. ὑδρο- hudro- ‘wodny-’, od ὑδωρ hudōr, ὑδατος hudatos ‘woda’; τραγος tragos ‘kozioł’[34]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Tragelaphus spekii Speke, 1863.
  • Doratoceros: gr. δορυ doru, δορατος doratos ‘włócznia’; κερας keras, κερατος keratos ‘róg’[35]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Antilope triangularis Günther, 1889 (= Antilope oryx Pallas, 1766).
  • Limnotragus: gr. λιμνη limnē ‘bagno’; τραγος tragos ‘kozioł’[36].
  • Boocercus (Boocerus): gr. βους bous, βοος boos ‘byk, wół’; κερκος kerkos ‘ogon’[37].
  • Strepsicerastes: gr. στρεψις strepsis ‘obrót’, od στρεφω strephō ‘obrócić’[38]; κεραστης kerastēs ‘rogaty’, od κερας keras, κερατος keratos ‘róg’[39]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Strepsiceros imberbis Blyth, 1869.
  • Strepsicerella: rodzaj Strepsiceros C.H. Smith, 1827; łac. przyrostek zdrabniający -ella[40]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Strepsiceros imberbis Blyth, 1869.
  • Ammelaphus: gr. αμμα amma, αμματος ammatos ‘węzeł’[41]; ελαφος elaphos ‘jeleń’[42]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Strepticeros imberbis Blyth, 1869.
  • Nyala: nazwa nyala oznaczająca w języku tsonga nialę grzywiastą, prawdopodobnie od nazwy dzì-nyálà oznaczającej w bantu kozła niali[43]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Tragelaphus angasii Angas, 1849.

Podział systematyczny

W niektórych ujęciach systematycznych poszczególne podrodzaje są traktowane jako odrębne rodzaje (Nyala z gatunkiem N. angasii; Tragelaphus z gatunkami T. scriptus, T. phaleratus, T. bor, T. decula, T. meneliki, T. fasciatus, T. ornatus, T. sylvaticus, T. spekii, T. sylvestris, T. larkenii, T. gratus, T. selousi, T. eurycerus i T. buxtoni; Ammelaphus z gatunkami A. imberbis i A. australis; Strepsiceros z gatunkami S. strepsiceros, S. zambesiensis, S. chora i S. cottoni; oraz Taurotragus z gatunkami T. oryx i T. derbianus)[23][24]; tutaj klasyfikacja z podziałem na podrodzaje za Mammals Diversity Database i All the Mammals of the Worlds (2023) z następującymi występującymi współcześnie gatunkami[44][26]:

Podrodzaj Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[22] Podgatunki[24][23][26] Rozmieszczenie geograficzne[24][23][26] Podstawowe wymiary[24][26][m] Status
IUCN[45]
Nyala
Tragelaphus angasii Angas, 1849 niala grzywiasta gatunek monotypowy południowe Malawi, Mozambik, północne i południowe Zimbabwe, wschodnia Południowa Afryka i Eswatini (reintrodukcja); introdukowany na rancza w Namibii i Południowej Afryki, skąd uciekły do wschodniej Botswany DC: 132–198 cm
DO: 24–47 cm
MC: 55–126 kg 		 LC 
Tragelaphus
Tragelaphus scriptus (Pallas, 1766) buszbok subsaharyjski 4 podgatunki skrajnie południowa Mauretania, południowy Senegal i południowe Mali na wschód do Etiopii, na południe do skrajnie południowo-zachodniej Demokratycznej Republice Konga (na północ od rzeki Kongo) oraz zachodnia Uganda i Rwanda DC: 114–165 cm
DO: 19–30 cm
MC: 24–115 kg 		 LC 
Tragelaphus
Tragelaphus sylvaticus (Sparrman, 1780) 4 podgatunki od środkowej Etiopii i Somalii, na południe przez wschodnią Afrykę do południowej Demokratycznej Republiki Konga, Angola (z wyjątkiem południowo-zachodniej części), północno-wschodnia Namibia (Pas Caprivi), Botswana oraz wschodnia i południowa Południowa Afryka DC: 114–145 cm
DO: 19–24 cm
MC: 24–80 kg 		 NE 
Tragelaphus
Tragelaphus spekii Speke, 1863 sitatunga sawannowa 5 podgatunków rzadkie i miejscowe w zachodniej Afryce (Senegal, Gambia, Gwinea Bissau i Gwinea), rozpowszechnione od południowej Ghany i Beninu przez Kotlinę Konga na wschód do Kenii, na południe do Angoli i Botswany (Okawango) DC: 115–170 cm
DO: 20–43 cm
MC: 50–125 kg 		 LC 
Tragelaphus
Tragelaphus eurycerus (Ogilby, 1837) bongo leśne gatunek monotypowy nizinny pas lasów deszczowych w zachodniej (Gwinea i Senegal na wschód do Beninu) i środkowej Afryce (Kotlina Konga w Kamerunie, Gabonie, Kongo, Demokratycznej Republice Konga, Republice Środkowoafrykańskiej i południowo-zachodnim Sudanie Południowym), góry w środkowe Kenii DC: 220–235 cm
DO: 46–65 cm
MC: 210–405 kg 		 NT 
Tragelaphus
Tragelaphus buxtoni (Lydekker, 1910) niala górska gatunek monotypowy ogranicziny do 5 izolowanych obszarów w górach Bale i Arsi w Etiopii, na południowy i południowy wschód od Wielkich Rowów Afrykańskich DC: 190–200 cm
DO: 20–25 cm
MC: 150–320 kg 		 EN 
Ammelaphus
Tragelaphus imberbis (Blyth, 1869) kudu małe 2 podgatunki niziny środkowej i południowej Etiopii, Somalii, skrajnie południowo-wschodniego Sudanu, skrajnie północno-wschodniej Ugandy, północnej, środkowej i południowej Kenii oraz wschodniej Tanzanii DC: 140–178 cm
DO: 28–46 cm
MC: brak danych 		 NT 
Strepsiceros
Tragelaphus strepsiceros (Pallas, 1766) kudu wielkie 4 podgatunki od południowo-wschodniego Czadu, zachodniego Sudanu i północnej Republiki Środkowoafrykańskiej, na wschód do Morza Czerwonego, na południe przez wschodnią Afrykę do środkowej Angoli i Południowej Afryki (Prowincja Przylądkowa Wschodnia) DC: 193–248 cm
DO: 32–75 cm
MC: brak danych 		 LC 
Taurotragus
Tragelaphus oryx (Pallas, 1766) eland zwyczajny 3 podgatunki wschodnia i południowa Afryka od południowo-wschodniego Sudanu Południowego, południowo-zachodniej Etiopii, Ugandy, Rwandy, Kenii i południowej Somalii na południe przez Tanzanię, południową Demokratyczną Republikę Konga i Angolę do Południowej Afryki DC: 200–340 cm
DO: 54–75 cm
MC: 390–942 kg 		 LC 
Taurotragus
Tragelaphus derbianus (J.E. Gray, 1847) oreas wielki gatunek monotypowy rozłączne populacje na 3 obszarach: południowo-wschodni Senegal, północna Gwinea, południowo-zachodnie Mali (być może Gwinea Bissau); północny Kamerun, południowo-zachodni Czad (być może Nigeria); Republika Środkowoafrykańska, południowo-wschodni Czad, zachodni Sudan Południowy (być może Demokratyczna Republika Konga i Uganda) DC: 220–290 cm
DO: około 90 cm
MC: 440–950 kg 		 VU 

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  NT  – gatunek bliski zagrożenia,  VU  – gatunek narażony,  EN  – gatunek zagrożony;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunki wymarłe:

Uwagi

  1. ↑ Nazwa odrzucona, publikacja Frischa Das Natur-System der Vierfüßigen Thiere została uznana za nieważną (poza kilkoma wyjątkami) ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego, na mocy uprawnień ICZN[2].
  2. ↑ a b Nomen nudum.
  3. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Strepsiceros Rafinesque, 1815.
  4. ↑ Młodszy homonim Oreas Hübner, 1807 (Lepidoptera).
  5. ↑ Młodszy homonim Calliope Gould, 1836 (Aves).
  6. ↑ Młodszy homonim Euryceros Lesson 1831 (Aves).
  7. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Strepsiceros C.H. Smith, 1827.
  8. ↑ Młodszy homonim Hydrotragus Fitzinger, 1866 (Bovidae).
  9. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Oreas Desmarest, 1822.
  10. ↑ Nowa nazwa dla Hydrotragus J.E. Gray, 1872.
  11. ↑ Nowa nazwa dla Euryceros J.E. Gray, 1850.
  12. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Boocercus O. Thomas, 1902,
  13. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

  1. ↑ a b H.M.D. de Blainville. Sur plusieurs espèces d’animaux mammifères, de l’ordre des ruminans. „Bulletin de la Société philomathique de Paris”. Année 1816, s. 75, 1816. (fr.). 
  2. ↑ ICZN. Opinion 258. Rejection for nomenclatorial Purposes of the work by Frisch (J. L.) published in 1775 under the title Das Natur-system der Vierfüssigen Thiere. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 5, s. 55–72, 1954. (ang.). 
  3. ↑ J.L. Frisch: Das Natur-System der vierfüßigen Thiere in. Tabellen, darinnen alle Ordnungen, Geschlechte und Arten, nicht nur mit bestimmenden. Glogau: Christian Friedrich Günther, 1775, s. tabela. (niem.).
  4. ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 56. (fr.).
  5. ↑ C.S. Rafinesque. Extracts from the journal of Mr. Charles Le Raye, relating to some new quadrupeds of the Missouri region, with notes by C. S. R. „The American Monthly Magazine and Critical Review”. 1 (6), s. 437, 1817. (ang.). 
  6. ↑ A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 2: Contenant les ordres des Rongeurs, des Édentés, des Pachydermes, des Ruminans et des Cetacés. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1822, s. 471. (fr.).
  7. ↑ C.H. Smith: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: G. Cuvier & E. Griffith (redaktorzy): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5. London: G.B. Whittaker, 1827, s. 365. (ang.).
  8. ↑ W. Ogilby. On the generic characters of Ruminants. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 4, s. 138, 1836. (ang.). 
  9. ↑ J.E. Gray: Gleanings from the menagerie and aviary at Knowsley Hall. Cz. 2. Knowsley: Printed for private distribution, 1850, s. 27. (ang.).
  10. ↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 5: Die Affen, Bahnlücker, Beutelthiere, Susthiere, Tusettenfresser und Sandflüger. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1855, s. 438. (niem.).
  11. ↑ E. Blyth. Notice of two overlooked species of Antelope. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1869, s. 55, 1869. (ang.). 
  12. ↑ J.E. Gray: Catalogue of ruminant Mammalia (Pecora, Linnaeus) in the British Museum. London: British Museum, 1872, s. 49. (ang.).
  13. ↑ R. Lydekker. African antelopes. „The field”. 78, s. 130, 1891. (ang.). 
  14. ↑ R. Lydekker & P.L. Sclater: The royal natural history. Cz. 2. London and New York: Frederick Warne & Co, 1894, s. 267. (ang.).
  15. ↑ Sclater i Thomas 1900 ↓, s. 90.
  16. ↑ O. Thomas. On the East-African representative of the Bongo and its generic position. „The Annals and magazine of natural history”. Seventh series. 10, s. 309, 1902. (ang.). 
  17. ↑ T. Knottnerus-Meyer. Mammalia für 1902. „Archiv für Naturgeschichte”. II. Band. 69 (1), s. 113, 1903. (niem.). 
  18. ↑ É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Cz. 3: Quinquennale supplementum anno 1904. Berolini: Friedländer, 1904, s. 731. (łac.).
  19. ↑ L. Zukowsky. [Brak tytułu]. „Wild und Hund”. 16 (12), s. 206, 1910. (niem.). 
  20. ↑ Heller 1912 ↓, s. 15.
  21. ↑ Heller 1912 ↓, s. 16.
  22. ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 181. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  23. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 328–332. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  24. ↑ a b c d e f C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 593–618. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
  25. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Tragelaphus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-23]. (ang.).
  26. ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 601–604. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  27. ↑ Sclater i Thomas 1900 ↓, s. 103.
  28. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 684.
  29. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 479.
  30. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 649.
  31. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 152.
  32. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 280.
  33. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 665.
  34. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 366.
  35. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 243.
  36. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 377.
  37. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 139.
  38. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 209.
  39. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 51.
  40. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 90.
  41. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 15.
  42. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 89.
  43. ↑ nyala [online], Merriam-Webster Dictionary [dostęp 2023-11-30] (ang.).
  44. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-11-30]. (ang.).
  45. ↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-12]. (ang.).
  46. ↑ Y. Haile-Selassie, E.S. Vrba & F. Bibi: Bovidae. W: Y. Haile-Selassie & Giday WoldeGabriel (redaktorzy): Ardipithecus kadabbaLate Miocene Evidence from the Middle Awash, Ethiopia. Berkeley (California): University of California Press, 2009, s. 296. ISBN 978-0-520-25440-4. (ang.).
  47. ↑ P. Thomas. Recherches stratigraphiques et paléontologiques sur quelques formations d’eau douce de l’Algérie. „Mémoires de la Société Géologique de France”. Troisieme série. 3 (2), s. 16, 1884. (fr.). 
  48. ↑ J.M. Harris: Family Bovidae. W: J.M. Harris (red.): Koobi fora research project. Cz. 3: The Fossil Ungulates: Geology, Fossil Artiodactyls, and Palaeoenvironments. Oxford: Clarendon Press, 1991, s. 145. ISBN 0-19-857399-5. (ang.).
  49. ↑ K.E. Reed & F. Bibi. Fossil Tragelaphini (Artiodactyla: Bovidae) from the Late Pliocene Hadar Formation, Afar Regional State, Ethiopia. „Journal of Mammalian Evolution”. 18 (1), s. 58, 2011. DOI: 10.1007/s10914-010-9146-6. (ang.). 
  50. ↑ D. Geraads & H. Thomas: Bovidés du Plio-Pléistocène d’Ouganda. W: M. Pickford, B. Senut & D. Hadoto: Geology and Palaeobiology of the Albertine Rift Valley, Uganda-Zaire. Cz. 2: Palaeobiology. Orléans: CIFEG, 1994, s. 387, seria: Publications Occasionnelles Centre International pour la Formation et les Echanges Géologiques, nr 29. (fr.).
  51. ↑ L.H. Wells & H.B.S. Cooke. Fossil Bovidae from the Limeworks Quarry Makaspansgat, Potgietersrust. „Palaeontologia africana”. 4, s. 12, 1956. (ang.). 
  52. ↑ D. Geraads, S. Melillo & Y. Haile-Selassie. Middle Pliocene Bovidae from Hominid-bearing sites in the Woranso-Mille area, Afar region, Ethiopia. „Palaeontologia africana”. 44, s. 59, 2009. (ang.). 
  53. ↑ F. Bibi. Tragelaphus nakuae: evolutionary change, biochronology, and turnover in the African Plio-Pleistocene. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 162 (3), s. 701, 2011. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2010.00691.x. (ang.). 
  54. ↑ D. Geraads. Bovidae et Giraffidae (Artiodactyla, Mammalia) du Pléistocène de Ternifine (Algérie). „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 4e série, section C. 3 (1), s. 51, 1981. (fr.). 
  55. ↑ L.S.B. Leakey: Mammalian fauna: Bovidae. W: L.S.B. Leakey: Olduvai Gorge 1951-61. Cz. 1: Fauna and Background. Cambridge: Cambridge University Press, 1965, s. 43. (ang.).
  56. ↑ C. Arambourg. Mammifères fossiles du Maroc. „Mémoires de la Société des sciences naturelles du Maroc”. 46, s. 42, 1938. (fr.). 
  57. ↑ C. Arambourg. Antilopes nouvelles du Pleistocene ancien de l’Omo (Abyssinie). „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 2e série. 13 (4), s. 343, 1941. (fr.). 

Bibliografia
Index: pl ar de en es fr it arz nl ja pt ceb sv uk vi war zh ru af ast az bg zh-min-nan bn be ca cs cy da et el eo eu fa gl ko hi hr id he ka la lv lt hu mk ms min no nn ce uz kk ro simple sk sl sr sh fi ta tt th tg azb tr ur zh-yue hy my ace als am an hyw ban bjn map-bms ba be-tarask bcl bpy bar bs br cv nv eml hif fo fy ga gd gu hak ha hsb io ig ilo ia ie os is jv kn ht ku ckb ky mrj lb lij li lmo mai mg ml zh-classical mr xmf mzn cdo mn nap new ne frr oc mhr or as pa pnb ps pms nds crh qu sa sah sco sq scn si sd szl su sw tl shn te bug vec vo wa wuu yi yo diq bat-smg zu lad kbd ang smn ab roa-rup frp arc gn av ay bh bi bo bxr cbk-zam co za dag ary se pdc dv dsb myv ext fur gv gag inh ki glk gan guw xal haw rw kbp pam csb kw km kv koi kg gom ks gcr lo lbe ltg lez nia ln jbo lg mt mi tw mwl mdf mnw nqo fj nah na nds-nl nrm nov om pi pag pap pfl pcd krc kaa ksh rm rue sm sat sc trv stq nso sn cu so srn kab roa-tara tet tpi to chr tum tk tyv udm ug vep fiu-vro vls wo xh zea ty ak bm ch ny ee ff got iu ik kl mad cr pih ami pwn pnt dz rmy rn sg st tn ss ti din chy ts kcg ve
Prefix: a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Portal di Ensiklopedia Dunia

Portal : Agama
Agama
Portal : Bahasa
Bahasa
Portal : Biografi
Biografi
Portal : Budaya
Budaya
Portal : Ekonomi
Ekonomi
Portal : Elektronika
Elektronika
Portal : Film
Film
Portal : Filsafat
Filsafat
Portal : Geografi
Geografi
Portal : Indonesia
Indonesia
Portal : Ilmu
Ilmu
Portal : Lingkungan
Lingkungan
Portal : Masyarakat
Masyarakat
Portal : Matematika
Matematika
Portal : Militer
Militer
Portal : Mitologi
Mitologi
Portal : Musik
Musik
Portal : Olahraga
Olahraga
Portal : Pendidikan
Pendidikan
Portal : Politik
Politik
Portal : Sastra
Sastra
Portal : Sejarah
Sejarah
Portal : Seni
Seni
Portal : Teknologi
Teknologi
Kembali kehalaman sebelumnya