|
Nozdrzec
     Nozdrzec – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie brzozowskim, w gminie Nozdrzec[6][5][5][6]. Wieś leży na Pogórzu Dynowskim, na lewym brzegu Sanu przy ujściu Baryczki. Miejscowość jest siedzibą gminy Nozdrzec oraz rzymskokatolickiej parafii św. Stanisława Biskupa, należącej do dekanatu Dynów w archidiecezji przemyskiej. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Nozdrzec. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.
Historia NozdrzcaNozdrzec zwany dawniej Nieczujów istniał w XV wieku. Po raz pierwszy wzmiankowana w 1436 r. Przy sporze Małgorzaty z Dynowa, a Mikołajem Kmitą – kasztelanem przemyskim – wymieniony jest jako jedna z wielu wsi należących do dóbr dynowskich. Nozdrzec odnotowano w 1436 r. jako własność rodziny Rzeszowskich. W dokumencie źródłowym z 1448 r. występuje jako osada na prawie niemieckim. Po raz pierwszy mamy informację o sołtysie Nabrzuchu z Nozdrzca. Potem jako właściciele figurują Tarnowscy, założyciele parafii rzymskokatolickiej (przed 1548 r.), którzy sprzedali wieś Nieczujom Wapowskim. W drugiej połowie XVI w. właścicielką była Katarzyna Wapowska, a po niej jej syn Jan Stanisław Wapowski. Po jego śmierci w 1632 r. Nozdrzec przejął syn Karol Wapowski, który w 1644 r. sprzedał okoliczne dobra Olbrachtowi Grochowskiemu. W połowie XVI w. właścicielem był też Stanisław Stadnicki, który zniszczył dokumenty parafialne, a kościół przekształcił w zbór protestancki. Prawdopodobnie w tym miejscu, gdzie zlokalizowany jest obecny pałac, istniał dwór obronny, który podczas potopu szwedzkiego został zniszczony przez wojska siedmiogrodzkie sojusznika Szwedów, Jerzego II Rakoczego, około 16 marca 1657 r. Po I rozbiorze Polski w 1772 r. Nozdrzec znalazł się w zaborze austriackim, najpierw w cyrkule leskim, a do 1782 r. w sanockim. Ewaryst Andrzej, hr. Kuropatnicki w swym "Opisaniu królestw Galicyi i Lodomeryi", wydanym po raz pierwszy w 1786 r., pisał: Nostrzeć. Wieś z domem i ogrodem pięknym JW. Michała hrabi Bukowskiego, kawalera orderu ś. Stanisława[7]. Gdy w 1809 roku wybuchła wojna polsko-austriacka, na czele wojsk ziemi sanockiej stanął gen. Ksawery Franciszek Krasicki, były oficer kościuszkowski, a zorganizowanym na terenach przyległych do Dynowa oddziałem dowodził dziedzic Nozdrzca, Tadeusz Prek. Władzę administracyjno-polityczną pełnił Józef Parys. W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej Nozdrzec z Karolówką był Ludwik Skrzyński[8]. Pałac w Nozdrzcu wybudowany został z inicjatywy Ludwika Skrzyńskiego według projektu Aleksandra Fredry, w 1843 roku. W czasie I wojny światowej 15 listopada 1915 roku Nozdrzec wraz z dworem Skrzyńskich został spalony przez wojska rosyjskie. Następnie około 1920 roku został przebudowany z niewielkimi zmianami. W ostatnich latach został poddany gruntownej restauracji i przebudowie po zniszczeniach II wojny światowej. Po remoncie do 2011 r. służył jako ośrodek wypoczynkowy huty szkła w Krośnie. Wokół pałacu zachowały się niewielkie fragmenty parku. Rosną tu jeszcze stare lipy, miłorząb dwuklapowy, dęby szypułkowe, graby i jesiony. W bezpośrednim sąsiedztwie pałacu znajduje się zabytkowa dworska kaplica z 1889 r., z obrazem Matki Boskiej z dzieciątkiem, oraz przypałacowa oficyna, w której w latach 1945–1994 mieściła się szkoła podstawowa. Od strony południowej i wschodniej wokół kaplicy i przed oficyną zachowała się część umocnień ziemnych. 30 marca 1921 roku przez Nozdrzec przejeżdżał premier Wincenty Witos. W czasie II wojny światowej w 1940 r. powstała tu Placówka ZWZAK Nozdrzec-Wesoła obejmująca Hłudno licząca 50 osób, dowodzona przez por. Kazimierza Chrzana ps. Józef, i Franciszka Dudka ps. Dąb wraz z Kapelanem ks. Stanisławem Buczkiem i mjr. ks. Jana Haligowskiego ps. Jaś, Cichy, i wchodząca w skład II Batalionu Brzozowskiego dow. przez ppor. Józefa Florczaka. 25 maja 1943 r. zorganizowano atak 50 osobowego oddziału pod dow. Józefa Maciołka – Komendanta AK Rzeszów na niemieckie siły policyjne w Pałacu w Nozdrzcu, które opuściły wkrótce ten teren. KościołyPierwszy kościół w Nozdrzcu był drewniany, a obok niego istniał cmentarz. Nowy kościół Świętego Stanisława Biskupa[9][10] został zbudowany z kamienia i cegły w formie krzyża łacińskiegow stylu renesansowo-barokowym w 1746 r. przez proboszcza ks. Jana Banieckiego. Kościół był konsekrowany w roku 1806 przez biskupa przemyskiego Antoniego Dąb-Gołaszewskiego. Nozdrzecka KalwariaKalwaria na wzgórzu Chełm Osoby związane z miejscowością
SportW miejscowości istnieje klub piłki nożnej, San Nozdrzec, grający w B klasie, grupa Krosno III. Przypisy
Linki zewnętrzne
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
