Nukleomorf

Nukleomorf – organellum komórkowe przypominające jądro komórkowe występujące w chloroplastach niektórych glonów. Nukleomorf odkryto u dwóch grup fotosyntetyzujących protistów – Chlorarachniophyta i Cryptophyta. Zawierają jedne z najmniejszych eukariotycznych genomów (minimalnie 380 kpz, u niesklasyfikowanego gatunku chlorachniofita określanego jako CCMP621^[1], u innych gatunków ok. 500-600 kpz, trzy liniowe chromosomy) z bardzo krótkimi intronami^[2]. Nukleomorf wraz z organellami przypominającymi rybosomy znajduje się w przestrzeni peryplastydowej między dwiema błonami otaczającymi właściwą część chloroplastu a kolejnymi dwiema błonami oddzielającymi ją od cytoplazmy komórki^[3]. Uważa się, że jest to świadectwo wtórnej endosymbiozy, która dała początek kilku liniom ewolucyjnym protistów roślinopodobnych. Dwie najbardziej wewnętrzne błony są według tej hipotezy homologiczne z błonami chloroplastów roślin, a pierwotnie – z błonami sinic, które w pierwotnej endosymbiozie dały im początek. Błona trzecia jest pozostałością błony komórkowej wtórnego endosymbionta, a czwarta pęcherzyka fagocytotycznego^[1]. Mimo pewnych podobieństw najprawdopodobniej nukleomorfy (i całe chloroplasty) chlorachniofitów i kryptomonad mają odrębne pochodzenie. W przypadku chlorachniofitów endosymbiontem była zapewne pierwotna zielenica, w przypadku kryptomonad – pierwotny krasnorost^[3]. Prawdopodobnie u początków tej endosymbiozy było wchłonięcie przez pierwotnego pierwotniaka pierwotnego glona. Obecnie takie układy są spotykane, a żyjące wewnątrz pierwotnie heterotroficznych organizmów glony określa się – w zależności od przynależności systematycznej – jako zoochlorelle, zooksantelle lub cyjanelle. Następnie geny endosymbionta w większości przeszły do jądra komórkowego gospodarza. Obecnie geny nukleomorfu kodują białka potrzebne niemal wyłącznie do jego replikacji i małą liczbę białek wykorzystywanych przez chloroplast^[3].

Możliwe, że nukleomorfy istniały również u innych glonów, u których przypuszcza się, że zaszła wtórna (a może też trzeciorzędowa) endosymbioza (stramenopile, bruzdnice, eugleniny i in.), a linie te pochodzą od przodków spokrewnionych z chlorachniofitami lub kryptomonadami, nie ma na to jednak wystarczających dowodów^[2].

• nukleoid