Odznaka „Za zasługi dla więziennictwa” jest nadawana funkcjonariuszom lub pracownikom wyróżniającym się
szczególnymi osiągnięciami w służbie lub pracy i może być nadana również innym osobom. Jej poprzedniczka - odznaka „Za zasługi w pracy penitencjarnej” - mogła być nadana funkcjonariuszom lub pracownikom Służby Więziennej wzorowo wykonującym zadania służbowe, przejawiającym inicjatywę w służbie lub pracy, wyróżniającym się konkretnymi wynikami przy wykonywaniu zadań służbowych oraz wykonującym zadania wymagające szczególnie dużego nakładu pracy w warunkach szczególnie utrudnionych, a także funkcjonariuszom lub pracownikom, którzy dokonali czynu świadczącego o szczególnej odwadze lub męstwie. Odznaka mogła być nadana także innej osobie, która okazała bezpośrednią pomoc jednostkom organizacyjnym Służby Więziennej.
Odznaka „Za zasługi dla więziennictwa”, jak dotychczas jej poprzedniczka, dzieli się na trzy stopnie, które nadawane są z zachowaniem kolejności. W szczególnie uzasadnionych przypadkach dopuszcza się odstępstwo od tej zasady. Odznaka może być też nadawana pośmiertnie.
Opis odznaki
Odznaka „Za zasługi dla więziennictwa”, nie różni się niczym od odznaki „Za zasługi w pracy penitencjarnej”: ma kształt okrągłego medalu o średnicy 35 mm, wykonanego w tombaku, odpowiednio patynowanego, posrebrzanego lub pozłacanego. Na awersie umieszczono w otoku napis: „MINISTER SPRAWIEDLIWOŚCI ZASŁUŻONEMU”. a pośrodku, na tle ciemnoczerwonej emalii wizerunek godła państwowego w kolorze srebrnym. W środkowej części rewersu, na tle stylizowanej odznaki Służby Więziennej (pochodnia skrzyżowana z mieczem na tle wieńca z liści dębowych), umieszczony jest w trzech wierszach napis: „PENITENCJA/PRACA, OŚWIATA/KULTURA”.
Odznaka „Za zasługi dla więziennictwa”, tak jak odznaka nadawana od 1996, jest zawieszona na granatowej wstążce o szerokości 35 mm, z czerwono-białym i biało-czerwonym paskiem o szerokości 3 mm na obrzeżach i dwoma białymi paskami o szerokości 4 mm w równych odstępach 7 mm.
Zarządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 27 maja 1960 r. w sprawie odznaki Wzorowego Funkcjonariusza Służby Więziennej (M.P. z 1960 r. nr 53, poz. 254)
Zarządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1972 r. w sprawie odznaki Wzorowego Funkcjonariusza Służby Więziennej (M.P. z 1972 r. nr 58, poz. 312)
Zarządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 23 listopada 1977 r. zmieniające zarządzenie w sprawie odznaki Wzorowego Funkcjonariusza Służby Więziennej (M.P. z 1977 r. nr 33, poz. 159)
Zarządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 15 lipca 1986 r. uchylające zarządzenie w sprawie odznaki Wzorowego Funkcjonariusza Służby Więziennej (M.P. z 1986 r. nr 26, poz. 182)
Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 25 marca 2003 r. w sprawie szczegółowego trybu nadawania oraz wzoru odznaki „Za zasługi w pracy penitencjarnej” (Dz.U. z 2003 r. nr 95, poz. 871)
Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 18 października 2010 r. w sprawie odznaki „Za zasługi w pracy penitencjarnej” (Dz.U. z 2010 r. nr 201, poz. 1331)
Ustawa z dnia 22 lipca 2022 r. o zmianie ustawy o Służbie Więziennej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1933)
Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 listopada 2024 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Służbie Więziennej (Dz.U. z 2024 r. poz. 1869)
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 8 lutego 2023 r. w sprawie odznaki „Za zasługi dla więziennictwa” (Dz.U. z 2023 r. poz. 310)