Opatrunek gipsowy (potocznie: gips) – gaza nasączona wodną zawiesiną gipsu lub płat tworzywa sztucznego służący do unieruchomienia (np. złamanej) części ciała w odpowiedniej pozycji^[1].

Konwencjonalny opatrunek gipsowy zaczyna twardnieć po około 10 minutach od jego przygotowania, a po 45 minutach jest już gotowy, ale nie kompletnie suchy. Aby całkowicie wyschnął potrzeba 72 godzin^[2].

Tradycyjny opatrunek gipsowy ma wiele wad^[3][4]:

• jest ciężki
• nieumiejętnie założony może spowodować wiele powikłań – zaburzenia ukrwienia kończyny (ucisk naczyń krwionośnych), prowadzący do uszkodzenia skóry (miejscowa martwica skóry), ucisk nerwów skutkujący późniejszym niedowładem
• długotrwałe noszenie go znosi fizjologiczne napięcie mięśni – z powodu braku oddziałujących na mięśnie bodźców, te tracą na masie i słabną
• z czasem zaczyna się kruszyć
• opatrunek gipsowy należy chronić przed wodą
• nie przepuszcza powietrza
• uniemożliwia prześwietlenie uszkodzonej kończyny
• powoduje suchość i świąd skóry pod gipsem.

Za pioniera stosowania gipsu do leczenia złamań i innych urazów uważa się Antoniusa Mathijsena (1805–1878), chirurga wojskowego, który wyniki swoich badań opublikował w holenderskim czasopiśmie medycznym w 1852 roku. Odkrył on, że mieszanka suchego gipsu z paskami grubego płótna jest po zmoczeniu doskonałym opatrunkiem usztywniającym w przypadku złamań kości^[5]. Innym pionierem jest też Nikołaj Pirogow (1810–1881)^[6], lecz podobne rozwiązania (ale z użyciem innych materiałów zamiast gipsu) wynaleźli i doskonalili już Ambroise Paré, Dominique Jean Larrey i Louis Seutin^[7]. Istnieje wiele typów opatrunków służących do unieruchamiania różnych części ciała (np. opatrunek gipsowy biodrowy lub opatrunek gipsowy Desaulta).

W XXI wieku gips tradycyjny często zastępowany jest przez gips syntetyczny, który wykonany jest z włókien szklanych nasyconych żywicą poliuretanową. Zalety gipsu syntetycznego^[3][5]:

• sztywnieje on po 5 do 10 minutach
• w pełni twardnieje po 45 minutach
• jest dużo lżejszy od tradycyjnego
• skóra ma dostęp powietrza
• przepuszcza promienie rentgenowskie umożliwiając diagnostykę i kontrolę procesu gojenia
• jest hipoalergiczny, nie powoduje suchości i świądu skóry
• nie kruszy się
• jest wodoodporny, jeśli się zmoczy można wysuszyć go suszarką, co ułatwia higienę na co dzień.

W XXI wieku przy wielu urazach zamiast gipsu kończynę unieruchamia się przy pomocy stabilizatora, czyli ortezy^[3].

2 kwietnia 1945 roku Homer H. Stryker, chirurg-ortopeda z Kalamazoo w stanie Michigan zarejestrował patent na piłę oscylacyjną do ściągania gipsu^[8].