|
Osman Achmatowicz
 Osman Achmatowicz (ur. 16 marca 1899 w Bergaliszkach, zm. 4 grudnia 1988 w Warszawie) – chemik organik polski pochodzenia tatarskiego, z książęcego rodu h. Kotwica, przydomku Starzyński, wiernego Polsce od bitwy pod Grunwaldem w 1410 roku, od uczestnika której bezpośrednio i w linii prostej się wywodził. ŻyciorysUrodził się w 16 marca 1899 w Bergaliszkach, woj. wileńskim[1], w rodzinie Aleksandra, adwokata, ministra sprawiedliwości Republiki Krymskiej i jej senatora, później senatora II RP, i Emilii z Kryczyńskich. Miał pięciu braci i dwie siostry: Bohdana (zm. 1916); Leona (zm. 1974), chirurga, żołnierza 2 Korpusu Polskiego we Włoszech; Aleksandra (Iskandra) (zm. 1941), porucznika WP, sędziego, zamordowanego na Białorusi; Macieja (zm. w dzieciństwie); Konstantego (Kerima) (zm. po 24 czerwca 1941 na terenie ZSRR), podporucznika WP, sędziego, aresztowanego przez NKWD; Helenę (zamężną Rodkiewicz (zm. 1942) rozstrzelaną wraz z mężem i synem przez sowieckich partyzantów pod Lidą; Tamarę I v. Anatolową Kryczyńską, II v. Aleksandrową Sulkiewicz, osiadłą po II wojnie światowej w Londynie. Ukończył w 1916 Korpus Paziów w Piotrogrodzie i zdał maturę, następnie rozpoczął studia w tamtejszym Instytucie Górniczym, przerwane przez wybuch rewolucji październikowej. W 1919 kontynuował studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. W 1920 roku, jako ułan Pułku Ułanów Tatarskich, brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1925 roku ukończył studia na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie[1]. Członek korporacji akademickiej Konwent Polonia. W latach 1928–1930 dzięki stypendium Funduszu Kultury Narodowej odbył studia w Oksfordzie, zakończone doktoratem z filozofii. W 1933 habilitował się w uniwersytecie w Wilnie. Był profesorem w Katedrze Chemii Farmaceutycznej i Toksykologicznej Uniwersytetu Warszawskiego (1934–1939). W latach 1934–1939 był dziekanem Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Warszawskiego[2]. W okresie okupacji niemieckiej brał udział w tajnym nauczaniu akademickim w Warszawie i Częstochowie[3]. Po wojnie był organizatorem i profesorem Wydziału Chemicznego Politechniki Łódzkiej (1946–1953 – także jej rektorem), następnie profesorem Uniwersytetu Warszawskiego (1953–1969). Od 1945 członek Polskiej Akademii Umiejętności, od 1952 członek korespondent, od 1961 członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk[4], od 1984 Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Członek rad naukowych wielu stowarzyszeń naukowych, laureat nagrody państwowej I stopnia (1964). Wiceminister szkolnictwa wyższego (1953–1959), Dyrektor Instytutu Kultury Polskiej w Londynie (1964–1969). W 1960 roku został uhonorowany tytułem doktora honoris causa Politechniki Łódzkiej[5]. Jako wiceminister był jedną z nielicznych osób bezpartyjnych na tym szczeblu w okresie stalinowskim. Ideowo silnie dystansował się od marksizmu oraz komunizmu, hołdował jednak ideałom pozytywistycznym, uważając, że należy brać udział w odbudowie i tworzeniu polskiej nauki w takich warunkach, jakie są możliwe[6]. Jego prace dotyczyły chemii organicznej (alkaloidy, steroidy, sulfony) oraz syntezy chemicznej i fitochemii. Od 1924 jego żoną była Helena ze Staniewiczów, córka prof. Wiktora Staniewicza. Według innego źródła żona nazywała się Barbara Staniewicz i była adiunktem w Instytucie Chemii Organicznej PAN[7]. Z tego małżeństwa pochodzili: Emilia (ur. 1927), Osman (ur. 1931), chemik, odkrywca reakcji Achmatowicza i Selim (ur. 1933), również chemik[8]. Pochowany na Muzułmańskim Cmentarzu Tatarskim w Warszawie. Ordery i odznaczenia
Przypisy
Bibliografia
Kontrola autorytatywna (osoba): Identyfikatory zewnętrzne:
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
