Polska czerwona księga roślin – wybór taksonów roślin (ogromna większość w randze gatunku) zagrożonych na terenie Polski wyginięciem, a także tych, które już wyginęły. Obejmuje paprotniki i rośliny nasienne występujące w XIX, XX i XXI wieku na terenie Polski, w jej obecnych granicach. Kolejne wydania księgi obejmują coraz bardziej obszerny wykaz gatunków, zbliżając jej zawartość do Czerwonej listy roślin i grzybów Polski[1], stanowiącej pełny rejestr gatunków zagrożonych wraz z ich klasyfikacją do odpowiednich kategorii zagrożenia.
Pierwsze książkowe wydanie polskiej czerwonej księgi roślin ukazało się w 1993 r.[2] Księga ta zawierała opisy 206 taksonów, w tym 34 wymarłych. Drugie wydanie ukazało się w 2001 r.[3] i dotyczy już 296 taksonów. Liczba ta stanowi 58% gatunków zagrożonych w naszej florze (zgodnie z Czerwoną listą) oraz 15% gatunków flory roślin naczyniowych Polski.
Trzecie wydanie ukazało się w 2014 r.[4] Obejmuje 370 taksonów paprotników oraz roślin kwiatowych i jest rozszerzone w stosunku do poprzedniego o 84 taksony. Klasyfikacja kategorii zagrożenia jest analogiczna do kategorii ustalonych przez Światową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) w 1994 r. (nie uwzględnia zmian wprowadzonych przez IUCN w kryteriach i klasyfikacji w 2001 r.).
Wykaz taksonów opisanych w Polskiej czerwonej księdze roślin (2014)
Podział na grupy w kolejności według malejącego stopnia zagrożenia.
EX (extinct) - w Polsce całkowicie wymarłe lub EW (extinct in wild) - wymarłe w naturze (42)
starzec cienisty EW - w 1993 r. jedyny osobnik został przeniesiony do ogrodu eksperymentalnego przy Tatrzańskiej Stacji Terenowej Instytutu Ochrony Przyrody PAN, gdzie po kilku latach udało się go rozmnożyć[9]
storczyk cuchnący - odnaleziony w 2003 r. w Dolinie Narwi i w 2006 r. w Kotlinie Sandomierskiej[10][11]
Liczby te oczywiście nie są ostateczne. W miarę opracowywania danych na temat kolejnych gatunków zagrożonych i upływu czasu powodującego zmiany stopnia zagrożenia i stanu wiedzy zasobach roślin w środowisku - spodziewać się należy, że kolejne wydania księgi będą coraz bardziej obszerne.
Tworzenie i aktualizowanie księgi ma duże znaczenie nie tylko w zakresie związanym z porządkowaniem wiedzy naukowej o florze Polski, ale jest przydatne w działaniach związanych z ochroną przyrody oraz w szeroko pojętej edukacji przyrodniczej.
Przypisy
↑Zarzycki K. Mirek Z.: Red list of plants and fungi in Poland. Wojewoda W., Szeląg Z.. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5. Brak numerów stron w książce
↑Kaźmierczakowa R. (red.) Zarzycki K.: Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 1993. ISBN 83-85444-23-8. Brak numerów stron w książce
↑Zarzycki K. (red.) Kaźmierczakowa R.: Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8. Brak numerów stron w książce
↑Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8. Brak numerów stron w książce
↑ ab Z. Kącki, Z. Dajdok, E. Szczęśniak 2003. Czerwona lista roślin naczyniowych Dolnego Śląska. - In: Z. Kącki (ed.), Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska. - Instytut Biologii Roślin U. Wr., PTOP "pro Natura", Wrocław, p. 9-64.
↑Pluciński P. 2010. Ponowne odkrycie koślaczka stożkowatego Anacamptis pyramidalis - gatunku uznanego za wymarły w Polsce. Rediscovery of pyramidal orchid Anacamptis pyramidalis - a species of orchid recognized as extinct in Poland. Przegląd Przyrodniczy XXI, 1:3-7.
↑Szczęśniak E., Krukowski M., Malicki M. 2011. Pojawy i stopień zagrożenia Veronica bellidioides (Scrophulariaceae) w Polsce. Periodic presence and category of threat of Veronica bellidioides (Scrophulariaceae) in Poland. Fragm. Flor. Geobot. Polonica 18 (1):3-9.
↑Wiaczesław Michalczuk, Anna Cwener. Odnalezienie Isolepis supina (Cyperaceae) na Lubelszczyźnie. „Fragm. Flor. Geobot. Polonica”. 18(2), s. 435-442, 2011. IB PAN.
↑Mirek Z. 2001. Senecio umbrosus Waldst. et Kit. - starzec cienisty. W: R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki (red.), Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. 2. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków, s. 378-379.
↑Głowacki Z., Grużeńska T., Grużeński W., Raczuk J. 2004. Nowe stanowisko Orchis coriophora (Orchidaceae) w dolinie Narwi pod Wizną (południowo-wschodnia Polska). Fragm. Flor. Geobot. Polonica 11 (2):287-292.
↑Krawczyk R, 2008. Nowe stanowisko storczyka cuchnącego Orchis coriophora L, w Kotlinie Sandomierskiej. Chrońmy Przyr. Ojcz. 64 (3): 57-62.
