Dzwonek piłkowany

Dzwonek piłkowany
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	dzwonkowate
Rodzaj	dzwonek
Gatunek	dzwonek piłkowany
	Nazwa systematyczna
	Campanula serrata (Kit. ex Schult.) Hendrych; Taxon 11:123. 1962
Synonimy
	Campanula napuligera Schur; Campanula pseudolanceolata Pant..; Thesium serratum Kit. ex Schult.;
	Campanula napuligera Schur; Campanula pseudolanceolata Pant..; Thesium serratum Kit. ex Schult.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dzwonek piłkowany, dzwonek lancetowaty^[5] (Campanula serrata (Kit. ex Schult.) Hendrych) – gatunek rośliny należący do rodziny dzwonkowatych. W Polsce rzadki. Gatunek wysokogórski^[6].

Rozmieszczenie geograficzne

Endemit karpacki. Zasięg występowania obejmuje Polskę, Słowację, Ukrainę, europejskie tereny Rosji, Bośnię i Hercegowinę, Chorwację, Rumunię i Serbię^[4]^[7] W Polsce występuje dość rzadko w Beskidzie Żywieckim, na jednym stanowisku w Gorcach, na kilkunastu w Tatrach (od 920–1950 m n.p.m.), oraz często w Bieszczadach Zachodnich od 700 m do 1348 m n.p.m. Potwierdzone ostatnio stanowiska w Beskidzie Żywieckim: Hala Rycerzowa, Hala na Małej Raczy, Orło, Abrahamów, Hala Śrubita, Przełęcz Przegibek, Hala na Muńczole, Glinka, Hala Krawcula^[6].

Morfologia

Łodyga: Wzniesiona, wraz z kwiatostanem ma wysokość do 50 cm. Jest nieco kanciasta, z krótkimi, odstającymi włoskami na kantach, dość gęsto, skrętolegle ulistniona^[8].
Liście: Łodygowe lancetowate z wyraźnie wystającym jednym nerwem na spodniej stronie. Brzeg ostro piłkowany, nieco zgrubiały. Liście płonnych różyczek długoogonkowe, z wydłużonymi, sercowatymi blaszkami^[8].
Kwiaty: Na szypułkach, tworzące groniasty lub wiechowaty kwiatostan. Niekiedy łodyga na szczycie tylko z jednym kwiatem. Działki kielicha około trzy razy krótsze od korony, równowąskie. Korona ciemnoniebieskofioletowa, długości ok. 2 cm, dzwonkowata. Pręcików pięć. Słupek dolny^[8].
Owoce: Odwrotnie jajowata torebka, otwierająca się trzema otworami blisko nasady^[8].

Biologia i ekologia

Rozwój: Bylina. Kwitnie od czerwca do sierpnia, jest owadopylna. Roślina miododajna, nektar znajduje się wokół nasady szyjki słupka. Rozmnaża się przez nasiona, które jednak nie posiadają żadnych specjalnych przystosowań do rozsiewania^[6].
Siedlisko: Borówczyska, ziołorośla i traworośla, ubogie psiary, rzadziej górskie łąki. Rośnie na miejscach otwartych, dobrze nasłonecznionych. Preferuje podłoże ubogie w węglan wapnia, rzadko spotykany jest na podłożu wapiennym.
Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 34^[6].

Zagrożenia i ochrona

Gatunek od 2004 podlega w Polsce ścisłej ochronie gatunkowej. W Czerwonej księdze roślin oraz na polskiej czerwonej liście^[9] oznaczony jako gatunek narażony na wyginięcie^[10]. Ujęty w załączniku dyrektywy siedliskowej.

Spadek liczebności osobników na niektórych stanowiskach spowodowany był prawdopodobnie zmianą sposobu użytkowania łąk górskich. Takie drastyczne zanikanie dzwonka piłkowanego nastąpiło np. na halach w Grupie Wielkiej Raczy wskutek zaprzestania ich wypasu. Z tych samych powodów zagrożone są inne beskidzkie populacje tego gatunku. W Bieszczadach populacje dzwonka piłkowanego obecnie mają się dobrze, jednak w przyszłości również mogą być zagrożone przez drzewa i drzewa, które w wyniku naturalnej sukcesji wtórnej zarastają połoniny^[6]. Niektóre stanowiska wyginęły wskutek eksploatacji wapienia. Na niektórych stanowiskach zagrożony jest zacienieniem i zagłuszeniem przez rozrastające się drzewa i krzewy^[8]. W Tatrach niektóre stanowiska są zagrożone przez rozrastające się borówczyska^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-14] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-12].
↑ ^a ^b Taxon: Campanula serrata (Kit. ex Schult.) Hendrych. [w:] Germplasm Resources Information Network – (GRIN) [on-line]. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2008-10-06]. (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ Checklist of vascular plants of the Czech Republic
↑ ^a ^b ^c ^d ^e # Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. 2 zm. i rozszerz. Warszawa: Multico, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-14] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-12].

[grin-4] Taxon: Campanula serrata (Kit. ex Schult.) Hendrych. [w:] Germplasm Resources Information Network – (GRIN) [on-line]. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2008-10-06]. (ang.).

[checklist2002-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[K-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[7] Checklist of vascular plants of the Czech Republic

[mirkowa-8] # Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. 2 zm. i rozszerz. Warszawa: Multico, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[9] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[10] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]