Pracownicy sądów i prokuratury – urzędnicy oraz inni pracownicy sądów powszechnych i wojskowych, powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz Biura Służby Prawnej Trybunału Konstytucyjnego.

Grupa ta obejmuje osoby inne niż:

• sędziowie, asesorzy sądowi oraz sędziowie Trybunału Konstytucyjnego
• prokuratorzy i asesorzy prokuratury
• sędziowie i prokuratorzy w stanie spoczynku
• kuratorzy sądowi
• aplikanci sędziowscy, prokuratorscy i kuratorscy
• kierownicy i specjaliści opiniodawczych zespołów sądowych specjalistów
• dyrektor i wykładowcy Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury
• urzędnicy i inni pracownicy Sądu Najwyższego, sądów administracyjnych oraz pionów śledczego i lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej
• lekarze sądowi
• ławnicy
• mediatorzy
• biegli
• pozostałe osoby, które są czynnymi żołnierzami służącymi w sądach wojskowych lub są czynnymi żołnierzami zawodowymi albo funkcjonariuszami służb państwowych, oddelegowanymi do sądów i powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury
• tłumacze przysięgli
• komornicy sądowi, asesorzy i aplikanci komorniczy oraz osoby zatrudnione w kancelariach komorniczych
• doradcy restrukturyzacyjni, w tym syndycy

Z kolei do:

• referendarzy sądowych sądów powszechnych
• asystentów sędziów sądów powszechnych
• asystentów prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury
• pracowników Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury innych niż dyrektor i wykładowcy

— przepisy o pracownikach sądów i prokuratury stosuje się częściowo.

Uregulowania dotyczące pracowników sądów powszechnych i wojskowych, powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz Biura Służby Prawnej Trybunału Konstytucyjnego zawarte są w ustawie z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury.

Do asystentów sędziów ww. sądów oraz asystentów prokuratorów ww. jednostek prokuratury przepisy ustawy o pracownikach urzędów państwowych stosuje się częściowo. Dla odmiany, pracownicy Sądu Najwyższego, sądów administracyjnych oraz pionów śledczego i lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej, również ci zatrudniani obecnie, objęci są przepisami ustawy o pracownikach urzędów państwowych.

Stosunek pracy nawiązuje i rozwiązuje odpowiednio w:

• sądzie wojskowym – prezes sądu
• innym sądzie – dyrektor sądu
• Biurze Służby Prawnej Trybunału Konstytucyjnego – Prezes Trybunału
• Prokuraturze Krajowej – Prokurator Krajowy
• prokuraturach: regionalnej, okręgowej lub rejonowej – odpowiednio prokuratorzy: regionalny, okręgowy lub rejonowy

Każdy pracownik sądów powszechnych i wojskowych, powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz Biura Służby Prawnej Trybunału Konstytucyjnego jest obowiązany:

• przestrzegać Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i innych przepisów prawa
• rzetelnie i bezstronnie, sprawnie i terminowo wykonywać powierzone zadania
• dochowywać tajemnicy prawnie chronionej
• zachowywać się godnie
• poszerzać wiedzę zawodową.

Współcześnie zatrudniani urzędnicy sądów powszechnych i wojskowych, powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz Biura Służby Prawnej Trybunału Konstytucyjnego nie należą do korpusu służby cywilnej ani korpusu urzędników urzędów państwowych, toteż stosunek pracy z nimi nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

Urzędnikami sądów powszechnych i wojskowych, powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz Biura Służby Prawnej Trybunału Konstytucyjnego mogą być osoby, które:

• korzystają z pełni praw cywilnych i publicznych
• nie były skazane za przestępstwo popełnione umyślnie
• mają co najmniej wykształcenie średnie i znają dobrze język polski
• odbyły staż urzędniczy w sądzie lub prokuraturze (z wymogu tego zwolnione są osoby, które ukończyły aplikację sędziowską, prokuratorską lub referendarską) — polega on na przygotowaniu do wykonywania obowiązków urzędnika i trwa 6 miesięcy, a stosunek pracy z osobą ubiegającą się o przyjęcie na staż urzędniczy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony.
• mają stan zdrowia pozwalający na zatrudnienie na określonym stanowisku
• cieszą się nieposzlakowaną opinią.

Odrębne uregulowania dotyczą na zasadzie praw nabytych niektórych urzędników sądów powszechnych i wojskowych oraz powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, którzy zatrudnieni zostali przed 1999 r. w drodze mianowania i pozostają objęci przepisami o korpusie urzędników państwowych.

Z kolei urzędnicy Sądu Najwyższego, sądów administracyjnych oraz pionów śledczego i lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej, również ci zatrudniani obecnie, należą w całości do korpusu urzędników państwowych.

• pracownik
• urzędnik
• zakład pracy

• Ustawa z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (Dz.U. z 2022 r. poz. 1247)
  • Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 kwietnia 2016 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz.U. z 2023 r. poz. 1115)
• Ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz.U. z 2011 r. nr 270, poz. 1599, z późn. zm.) (uchylona)
  • Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 kwietnia 1992 r. – Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz.U. z 1992 r. nr 38, poz. 163)
  • Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 października 2005 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów oraz innych działów administracji powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury
  • Regulamin pracy w jednostkach organizacyjnych prokuratur okręgu zielonogórskiego
• Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury (Dz.U. z 2018 r. poz. 577)
  • Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 marca 2017 r. w sprawie stanowisk i szczegółowych zasad wynagradzania urzędników i innych pracowników sądów i prokuratury oraz odbywania stażu urzędniczego (Dz.U. z 2022 r. poz. 2425)
• Ustawa z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1917)