Salomon Ramer

Salomon Ramer

Data i miejsce urodzenia	14 listopada 1873 Sanok
Data śmierci	1939/1940/1941
Zawód, zajęcie	lekarz
Tytuł naukowy	doktor
Rodzice	Samuel
Małżeństwo	Klara Aschkenaze
Dzieci	Jadwiga, Seweryn
Multimedia w Wikimedia Commons

Salomon Ramer

kapitan lekarz
Data i miejsce urodzenia	14 listopada 1873 Sanok
Data śmierci	1939
Przebieg służby
Siły zbrojne	c. k. Obrona Krajowa, Wojsko Polskie
Jednostki	10 Batalion Sanitarny
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa
Odznaczenia

Salomon Mandel Ramer (ur. 14 listopada 1873 w Sanoku, zm. 1939/1940/1941) – polski Żyd, doktor nauk medycznych, radny miasta Sanoka, działacz społeczny, kapitan lekarz Wojska Polskiego.

Urodził się 14 listopada 1873 w Sanoku^[1]. Pochodził z rodziny żydowskiej zamieszkującej w Sanoku od co najmniej przełomu XVIII i XIX wieku (przedstawicielami byli wówczas Chaim i Lewor Ramer)^[2]. Był synem Samuela (Saula), szynkarza i właściciela realności przy placu św. Michała w Sanoku^[3][4].

W 1892 zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku^[1][5]. Po maturze podjął studia medyczne^[1]. W 1898 uzyskał dyplom lekarza^[6][7]. Uzyskał stopień naukowy doktora^[8]. Od około 1899 prowadził praktykę w Sanoku^[9]. Był zatrudniony w szpitalu powszechnym w Sanoku: jako sekundariusz (w latach od około 1900 do około 1911) przy dyrektorach dr. Zygmuncie Nowaku, dr. Włodzimierzu Pajączkowskim^[10], tymczasowo pełnił także funkcję dyrektora. Podczas walnego zgromadzenia Towarzystwa Samopomocy Lekarzy 28 lutego 1903 zgłosił się na członka tej organizacji^[11]. Od 1907 do 1939 pracował jako lekarz domowy, prowadził praktykę prywatną w Sanoku^[6], specjalizował się w chorobach wewnętrznych^[7]. Działał także jako lekarz Ubezpieczalni Społecznej w Krośnie. W 1905 był sygnatariuszem odezwy lekarzy polskich o charakterze antyalkoholowym^[12]. W 1910 został oskarżony przez innego sanockiego lekarza Stanisława Zygmunta Edelheita o obrazę czci, rozprawa karna w Sądzie Powiatowym w Sanoku w dniu 5 sierpnia 1910 zakończyła się ugodą^[13]. Był członkiem sekcji Towarzystwa Lekarzy Galicyjskich w Sanoku^[14][15], pełniąc w niej funkcję sekretarza^[16]. Był lekarzem oddziału w Sanoku Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie (ok. 1913/1914)^[17]. Uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z 1913 został uznany przynależnym do gminy Sanok^[18]

Podczas I wojny światowej w c. k. Obronie Krajowej został mianowany wyższym lekarzem w stosunku ewidencji z dniem 1 maja 1915^[19], a później lekarzem pułkowym w stosunku ewidencji z dniem 15 lutego 1917^[20].

Dekretem z 15 marca 1919 jako były oficer c. i k. armii został przyjęty do Wojska Polskiego i dekretem Naczelnego Wodza Wojsk Polskich zatwierdzony w stopniu kapitana lekarza^[21]. Został wówczas mianowany przez Ministra Spraw Wojskowych na stanowisko komendanta szpitala w Sanoku^[22]. Został zweryfikowany w stopniu kapitana pospolitego ruszenia w korpusie oficerów sanitarnych lekarzy ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[23][24]. W 1923, 1924 w stopniu kapitana był przydzielony jako oficer rezerwowy do 10 batalionu sanitarnego w Przemyślu (analogicznie inni pochodzący z Sanoka oficerowie-lekarze: Stanisław Domański, Kazimierz Niedzielski, Jan Porajewski, Antoni Dorosz, Leopold Dręgiewicz)^[25][26]. W 1924 był zweryfikowany z lokatą 5. W 1934, jako kapitan lekarz pospolitego ruszenia z lokatą 3 w korpusie oficerów sanitarnych ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[27]. Był wówczas w Kadrze Zapasowej 10 Szpitala Okręgowego w Przemyślu^[28].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w okresie II Rzeczypospolitej w 1922 został przewodniczącym sanockiego koła Związku Lekarzy Małopolski i Śląska Cieszyńskiego z siedzibą w Krakowie^[29]. W okresie międzywojennym był wieloletnim prezesem Powiatowego Związku Lekarzy w Sanoku^[30]. Pełnił funkcje wiceprezesa obwodu sanockiego Związku Lekarzy Państwa Polskiego i sekcji sanockiej Towarzystwa Polskich Lekarzy b. Galicji^[31]. Był członkiem Towarzystwa Lekarzy Polskich we Lwowie^[32]. Do 1939 był członkiem Lwowskiej Izby Lekarskiej, m.in. w 1929 wybrany do Rady L.I.L., 16 grudnia 1928 wybrany na trzechlecie do 1931^{[33][31][34][35][36][37]}, był delegatem do Naczelnej Izby Lekarskiej^[38] i członkiem tego gremium^[31].

Prócz działalności zawodowej angażował się aktywnie w życie polityczne i społeczne^[39]. Do końca 1905 pełnił stanowisko członka komisji szacunkowych podatku osobisto-dochodowego w Sanoku^[40]. Wspierał Partię Syjonistyczną w Sanoku, zorganizowaną po 1900^[41]. Był radnym miasta Sanoka, zasiadał w klubie żydowskim i był jego przewodniczącym. Był wybierany w wyborach: w okresie autonomii galicyjskiej w 1907^[42][43][44], od 1909^[45], w 1910^[46][47], pełnił funkcję asesora^[48] od 1910 radny i asesor w nowej radzie po przyłączeniu do Sanoka gminy Posada Sanocka^[49][50], następnie w okresie II Rzeczypospolitej wybierany w 1919^[51], w 1928 (został I płatnym asesorem i był nim w kolejnych latach^[31], po wyborze na burmistrza Jana Porajewskiego, a także ławnikiem^[52])^[53][54], w 1931 był jednym z reprezentantów Rady Miasta w komisjach, które miały prowadzić rozmowy w Wydziale Powiatowym w sprawie przyłączenia gminy Posada Olchowska do miasta Sanoka^[55][56][57], następnie był członkiem Tymczasowego Zarządu administrującego i organizującego nowe wybory^[57], nadal pełnił funkcję asesora po wyborze na burmistrza Tadeusza Malawskiego (wybrany 16 lutego 1932^[58])^[56][57], ponownie wybrany w 1934^[59]. Był członkiem komisji zdrowotnej Rady Powiatu Sanockiego^[60]. W 1912 został wybrany członkiem Rady c. k. powiatu sanockiego z grupy gmin miejskich^[61].

Został sekretarzem zarządu założonego 24 kwietnia 1904 sanockiego oddziału Towarzystwa Ligi Pomocy Przemysłowej^[62] i przed 1914 był przedstawicielem TPP w mieście^[63]. Jako założyciel Sanockiej Ekspozytury Ligi Pomocy Przemysłowej został jej kierownikiem^[64]. Zasiadał w radzie nadzorczej żydowskiego stowarzyszenia „PARD” (Przemysł Artystyczny i Domowy) w Sanoku^[65]. Był przełożonym i przewodniczącym zarządu Izraelickiej Gminy Wyznaniowej w Sanoku^[31] (kahału^[66])^[57][67], w 1936 wybrany członkiem zarządu^[68]. Był także prezesem Oddziału Związku Żydów Uczestników Walk o Niepodległość Polski^[69][70][71], prezesem żydowskiego towarzystwa dobroczynnego „Tomche Anijim”^[72][73] (wspierającego ubogich i dotkniętych przez los Żydów)^[74][75]. W 1927 staraniem Ramera i stowarzyszenia kupieckiego organizowano bezpartyjny komitet ratunkowy, mający udzielać bezprocentowych pożyczek dla osób dotkniętych kryzysem gospodarczym^[76]. Ze strony żydowskiej zasiadał w dyrekcji (zarządzie) i był przewodniczącym rady nadzorczej Komunalnej Kasy Oszczędności Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka, funkcjonującej w budynku przy ul. Tadeusza Kościuszki 4^{[31][77][78][79][80][81][67]}. Był działaczem Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka^[82], w 1906 wybrany wydziałowym^[83]. Jako reprezentant gminy żydowskiej od około 1913 był członkiem Rady Szkolnej Okręgowej w Sanoku^[84][31][85] oraz był członkiem sanockiego koła Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (wraz z nim do PTT należał inny żydowski lekarz z Sanoka, Samuel Herzig)^[86]. W 1933 został wybrany zastępcą przewodniczącego komisji rewizyjnej sanockiego oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża^[87]. Był członkiem komitetu organizacyjnego I Zjazdu Absolwentów z okazji 50-lecia sanockiego gimnazjum w 1938^[88].

Od 6 września 1910 Salomon Ramer zamieszkiwał w domu własnym w kamienicy przy ul. Adama Mickiewicza^[89], o numeracji 4^[90][91], później 2 w Sanoku^[92] do 1939^[93][94] (obecnie budynek ponownie pod numerem 4, w którym stworzono bar mleczny „Smak”^[95]). Należał do niego budynek pod tym adresem oraz przylegający ogród. W Sanoku przebywał do 1939.

Po wybuchu II wojny światowej podczas kampanii wrześniowej 7 września 1939 miał ewakuować się z majątkiem sanockiej Komunalnej Kasy Oszczędności do Lwowa. Według innej wersji przebywał w transporcie ewakuacyjnym sanockiej fabryki wagonów i zgodnie z relacją Czesława Gorgonia (syna Juliana Gorgonia) w okolicach Olszanicy nie udzielił pomocy osobom rannym w niemieckim ostrzale^[96]. Istnieją rozbieżności co do daty i okoliczności śmierci Salomona Ramera. Według relacji jego krewnych, miał ponieść śmierć podczas ucieczki przed Niemcami 7 listopada 1939 w miejscowości Dolina^[97]. Mieczysław Granatowski w swoich wspomnieniach podał, że przebywając we Lwowie w marcu 1940 spotkał sanockiego adwokata dr. Szymona Kimmela, który poinformował, że Salomon Ramer zmarł na atak serca na ulicy w Stanisławowie^[98]. Historyk Edward Zając podał, iż Salomon Ramer zmarł na zawał serca w drugiej połowie czerwca 1941 w Drohobyczu po wkroczeniu Niemców^[99]. Przez Instytut Yad-Vashem został uznany za ofiarę holocaustu^[100].

Żoną Salomona Ramera została Klara (ur. 4 października 1878 w Krakowie lub 1879^[101]). Ich ślub odbył się w Krakowie 18 lipca 1899. Inicjały małżonków (SR i KR) zostały zainstalowane w formie metalowych zdobień na drzwiach wejściowych ich sanockiej kamienicy przy ulicy Adama Mickiewicza. Klara Ramer zginęła w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau ok. 1943–1945. Mieli dwoje dzieci (także uczące się w sanockim gimnazjum): córkę Jadwigę^[102] (ur. 1900, zginęła w obozie Auschwitz) i syna Seweryna^[103] (1903–1992, żył na emigracji w Nowym Jorku).

Podczas „Jubileuszowego Zjazdu Koleżeńskiego b. Wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej Matury” 21 czerwca 1958 jego nazwisko zostało wymienione w apelu poległych w obronie Ojczyzny w latach 1939–1945^[104] oraz na ustanowionej w budynku gimnazjum tablicy pamiątkowej poświęconej poległym i pomordowanym absolwentom gimnazjum (wskazany w gronie Zginęli – miejsce straceń nieznane)^[105].

austro-węgierskie

• Krzyż Kawalerski Orderu Franciszka Józefa z dekoracją wojenną (1916)^[19]
• Złoty Krzyż Zasługi Cywilnej z Koroną na wstążce Medalu Waleczności^[19]

• Ramerówka
• Norbert Ramer

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.
• Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka. Kraków: Secesja, 1995. ISBN 83-86077-57-3. Brak numerów stron w książce
• Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998. ISBN 83-909787-0-9. Brak numerów stron w książce
• Claims Resolution Tribunal. Claim Number: 204180/MBC; 204181/MBC; 204365/MBC; 204366/MBC. crt-ii.org. [dostęp 2014-10-24]. (ang.).
• EdwardE. Zając EdwardE., Szpital Powszechny w Sanoku, Szpital Specjalistyczny w Sanoku, s. 26–27, 50, 61, 81 .