Schronisko PTTK na Turbaczu

Ten artykuł dotyczy schroniska PTTK na Turbaczu. Zobacz też: schronisko PTT pod Turbaczem (istniejące w latach 1925–1933 na polanie Wisielakówka).

Schronisko PTTK im. Władysława Orkana na Turbaczu

Państwo	Polska
Pasmo	Gorce, Karpaty
Wysokość	1283 m n.p.m.
Właściciel	Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze
Położenie na mapie Gorców Schronisko PTTK im. Władysława Orkana na Turbaczu
Położenie na mapie Karpat Schronisko PTTK im. Władysława Orkana na Turbaczu
49°32′37,1″N 20°07′05,5″E/49,543639 20,118194
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Schronisko PTTK im. Władysława Orkana na Turbaczu – schronisko turystyczne Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, położone poniżej szczytu Turbacza w Gorcach, tuż przy granicy z Gorczańskim Parkiem Narodowym. Znajduje się na wysokości 1283 m n.p.m. na skraju polany Wolnica, wchodzącej w skład Hali Długiej.

Pierwsze schronisko na Turbaczu wybudował w 1925 Oddział Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego „Gorce” w Nowym Targu na polanie Wisielakówka. Służyło turystom tylko do 1933, kiedy to w nocy z 16 na 17 listopada podpalili go prawdopodobnie kłusownicy, którzy widzieli dla siebie zagrożenie w zwiększającym się ruchu turystycznym.

 Osobny artykuł: Schronisko PTT pod Turbaczem.

PTT rozpoczął budowę drugiego schroniska w górnym skraju Hali Długiej w lipcu 1934, którą przerwał wybuch II wojny światowej. W 1934 wykonano roboty ziemne, fundamenty, kamienną kondygnację przyziemia oraz wzniesiono duży budynek gospodarczy, który służył również tymczasowo turystom. W 1935 obiekt podwyższono o kolejną kamienną kondygnację i przykryto prowizorycznym dachem. Wykończono również parter, umożliwiając nocleg 40 osób (dodatkowo w budynku gospodarczym mogło nocować 30 osób). W 1936 budynek nakryto docelowym dachem pokrywając go blachą. Do 1938 budynek został wykończony do stanu surowego. Dysponował 100 miejscami noclegowymi – 50 na łóżkach i 50 na siennikach. Gospodynią obiektu była Aniela Batkiewicz.

W trakcie II wojny światowej służył nielicznym turystom, ale przede wszystkim partyzantom Konfederacji Tatrzańskiej, a później Armii Krajowej, którzy mieli tutaj swój punkt kontaktowy. W lipcu 1943 podczas dużej obławy Niemcy zajęli schronisko, zmuszając partyzantów do ewakuacji na polanę Stawieniec pod Kudłoniem. Aniela Batkiewicz została aresztowana, a pracująca w schronisku Albina Białoń zamordowana przez Niemców. 12 listopada 1943 schronisko spłonęło – zniszczyli je sami partyzanci, chcąc zapobiec rozlokowaniu niemieckich patroli w budynku. Z obiektu pozostały kamienne ruiny.

Budowę trzeciego, obecnie istniejącego schroniska, rozpoczęło w 1953 Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, przy wsparciu subwencji państwowej. Obiekt zaprojektowała inż. Anna Górska, jako okazały kamienny budynek o dwóch prostopadłych skrzydłach z arkadowym wejściem i strzelistym dachem z mansardami, kryty gontem. Jedno ze skrzydeł powstało z wykorzystaniem ocalałej części przedwojennego obiektu. Przed jego ukończeniem, 21 października 1956, schronisku uroczyście nadano imię Władysława Orkana (imię poety nosiło również pierwsze schronisko pod Turbaczem z 1925). Oficjalnie obiekt został otwarty 21 sierpnia 1958.

Schronisko na przestrzeni lat podlegało modernizacjom. W 2011 wymieniono pokrycie dachu z gontu na blachodachówkę.

Schronisko w momencie otwarcia w 1958 oferowało 120 miejsc noclegowych w pokojach 2-, 4- i 6-osobowych oraz w salach od 10- do 20-osobowych. Współcześnie jest to 110 miejsc w pokojach 2-, 3-, 4-, 6- i wieloosobowych oraz trzypokojowy apartament z kuchnią, łazienką i salonem. Jadalnia przeznaczona jest dla 60 osób, obiekt posiada kuchnię oferując pełne wyżywienie, świetlicę, suszarnię, narciarnię, umywalnie, prysznice oraz urządzenia sanitarne.

• Adam Alberti (1957–1959)
• Stanisław Gawliński (1960)
• Adam Alberti (1960)
• Krzysztof Konopka (1960–1963)
• Jerzy Sarna (1963)
• Bolesław Pleban (1963–1968)
• Tadeusz Klimiński (1968–1972)
• Anna Kliminska (1973)
• Zenon Maślankowski (1973–1974)
• Rościsława Kolasa (1974–1976)
• Jerzy Gajda (1976–1977)
• Narcyz Maślanka (1977)
• Anastazja Dziedziech (1977–1978)
• Bronisław Siadek (1978–1979)
• Józef Wiatr (1980–1982)
• Aleksander Śmietana (1982–1985)
• Ryszard Makowiecki (1985–1986)
• Jan Panasiewicz (1986–1996)
• Włodzimierz Jaworski i Teresa Janik (1996–2006)
• Aleksander Długopolski (od 2006)

Obok schroniska w niewielkim, drewnianym budynku w 1980 powstał Ośrodek Kultury Turystyki Górskiej PTTK, eksponujący dzieje turystyki w Gorcach, historię schronisk na Turbaczu, opis działalności ruchu oporu podczas II wojny światowej oraz postać Władysława Orkana (obecnie ekspozycja ośrodka prezentowana jest w budynku schroniska).

W schronisku znajdowała się całoroczna stacja ratunkowa Grupy Podhalańskiej GOPR (od 20 sierpnia 2021 r, w osobnym budynku nieopodal schroniska). Na Hali Długiej, na której prowadzony jest kulturowy wypas owiec, funkcjonuje sezonowa bacówka. Obok schroniska jest również pole namiotowe.

Przed schroniskiem znajduje się największy w Gorcach węzeł szlaków turystycznych (co wiąże się ze zwornikowym charakterem masywu Turbacza). Oprócz szlaków turystyki pieszej istnieją tu szlaki turystyki rowerowej, konnej i ścieżki dydaktyczne.

Z tarasu przed wejściem do schroniska roztacza się piękna panorama Pienin i Tatr nad pagórami Podhala – od Tatr Bielskich z Hawraniem przez Tatry Wysokie z Łomnicą, Gerlachem, Wysoką i Świnicą po Tatry Zachodnie z Kasprowym Wierchem, Bystrą i Banówką.

W zimie na Hali Długiej funkcjonuje wyciąg narciarski o długości 300 m. Wytyczone są także trasy do uprawiania narciarstwa biegowego.

Przy schronisku przebiegają następujące szlaki:

– czerwony Główny Szlak Beskidzki przez Turbacz, Obidowiec, Stare Wierchy, Jaworzynę Ponicką i Maciejową do Rabki-Zdroju (i dalej do Ustronia w Beskidzie Śląskim),

– czerwony Główny Szlak Beskidzki przez Przełęcz Knurowską i Pasmo Lubania do Krościenka nad Dunajcem (i dalej do Wołosatego w Bieszczadach),

– niebieski przez Bukowinę Waksmundzką i Zarębek Wyżni do Łopusznej (i dalej do Kacwina),

– niebieski przez Czoło Turbacza, Suchy Groń do Koninek w Porębie Wielkiej (i dalej do Brzeźnicy),

– zielony przez Czoło Turbacza, Wierch Spalone i Turbaczyk, obok Orkanówki do Niedźwiedzia (i dalej na Szczebel),

– zielony przez Bukowinę Waksmundzką do Oleksówki w Nowym Targu,

– żółty przez Czoło Turbacza, Przełęcz Borek, Kudłoń i Gorc Troszacki do Lubomierza (i dalej do Tymbarku),

– żółty przez Bukowinę Miejską do Oleksówki w Nowym Targu^[1].

• Tomasz Biesik: Schroniska górskie dawniej i dziś. Beskid Makowski, Beskid Wyspowy, Gorce, Pieniny i Beskid Sądecki. Bielsko-Biała: Wyd. „Logos” Agnieszka Korzec-Biesik, 2013, s. 80-96. ISBN 978-83-925599-5-5.