|
Stanisław Szostak (kapitan)
Ten artykuł należy dopracować
Stanisław Szostak ps. „Jadzin”, „Stach” (ur. 10 listopada 1924 w Ignalinie[1]) – kapitan Armii Krajowej, żołnierz Wachlarza, członek ruchu oporu podczas II wojny światowej, żołnierz wyklęty[2]. Skazany przez władze komunistyczne Polski Ludowej na karę 15 lat pozbawienia wolności[1]. Zwolniony warunkowo w 1956[2]. Unieważnienie wyroku nastąpiło w 1990. W 2006 odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. ŻyciorysMłodośćRodzicami Stanisława byli Kazimierz i Aniela z domu Witkowska. Ojciec pochodził z rodziny kolejarskiej, pracował na stanowisku zwrotniczego na stacji kolejowej Ignalino kolei Warszawsko-Petersburskiej. W trakcie I wojny światowej został ewakuowany do Petersburga, gdzie w 1916 urodził się jego najstarszy syn Edward. Po zakończeniu wojny powrócił do Ignalina, gdzie wybudował dom. Tam urodziły się jego córki Maria (1919) i Helena (1922) oraz najmłodszy syn Stanisław (1924). Stanisław Szostak uczęszczał do szkoły powszechnej w Ignalinie, a następnie do gimnazjum w Święcianach. Po klęsce wrześniowej kontynuował naukę w ramach tajnego nauczania, przerabiając w roku szkolnym 1939/40 klasę drugą i trzecią gimnazjalną. Zimą 1939 zatrudnił się na stacji kolejowej Ignalino, najpierw jako robotnik przy odgarnianiu śniegu, a później stróż nocny, praktykant, telegrafista, magazynier i kasjer towarowy. KonspiracjaWstąpił do Armii Krajowej 1 września 1942, zostając żołnierzem Ośrodka Dywersyjnego nr 23 Ignalino w Inspektoracie „B” Okręgu Wileńskiego. Przysięgę wojskową złożył przed swoim bratem Edwardem ps. „Barry” i w obecności Dowódcy Ośrodka por. Franciszka Stala ps. „Chabina”[3]. Praca na kolei i możliwość bezpiecznego podróżowania od Wilna po Dyneburg pociągami pasażerskimi sprawiły, że został wyznaczony na łącznika między Ośrodkiem, Obwodem i Okręgiem[2]. Po krótkim okresie wożenia meldunków, rozkazów i gazetek konspiracyjnych, skierowano go na szkolenie minerskie, a następnie przydzielono do patrolu dywersyjnego z zadaniem dezorganizacji niemieckich linii komunikacyjnych[3]. W 1944 pełnił funkcję podoficera do spraw osobistych poruczeń dowódcy Ośrodka, a następnie został dowódcą patrolu II oddziału 23[4]. W tym samym roku z rozkazu Komendy Okręgu za wykazaną determinację i odwagę w akcjach zdobywania broni z wojskowych transportów niemieckich został odznaczony Krzyżem Walecznych. Po zajęciu Ignalina przez Armię Czerwoną pracował jako przedstawiciel kolei sowieckich w bazie zaopatrzeniowej II Frontu Białoruskiego w Ponarach. W marcu 1945 przeniósł się do Wilna na polecenie por. Stala, który w tym czasie był kierownikiem działu transportowego w wileńskim PUR. Po kilku dniach pobytu w Wilnie, w trakcie których pomagał innym żołnierzom AK w ich powrocie do kraju, został aresztowany przez NKWD podczas przechodzenia przez rogatki wileńskie. Zaprowadzony został do gmachu Dyrekcji Kolejowej na rogu ulic Pohulanka i Juliusza Słowackiego, w obrębie której mieścił się Oddział NKWD. Udało mu się zbiec, wykorzystując długi czas oczekiwania na dowódcę oddziału i znużenie wartowników[3]. 10 kwietnia 1945 posiadając fałszywe dokumenty na nazwisko Stanisław Sawicki, wyjechał pociągiem XVI transportu repatriacyjnego do Białegostoku. Żołnierz wyklętyW trakcie pobytu w Białymstoku pełnił funkcje łącznika Wileńskiego Okręgu AK, w ramach którego odbywał podróże do lokali konspiracyjnych w różnych częściach kraju. Brał również udział w akcji wykonania wyroku śmierci na agencie NKWD por. Henryku Zakrzewskim ps. „Szary” jako obstawa Waldemara Butkiewicza wykonawcy wyroku. We wrześniu 1945 wraz z częścią swojego oddziału przeprowadził się do Krakowa, gdzie zamieszkał w piwnicy przy ul. Pod Fortem. Zaczął studia na tamtejszej Akademii Handlowej. W lutym 1946 na polecenie por. Jerzego Łozińskiego utworzył „Grupę Rezerwową” w ramach Ośrodka Mobilizacyjnego Wileńskiego Okręgu Armii Krajowej (OMWOAK), w skład którego weszli żołnierze jego dawnego patrolu dywersyjnego. Po powrocie Antoniego Olechnowicza ps. „Pohorecki” z Paryża, gdzie potwierdzono podporządkowanie OMWOAK rządowi polskiemu w Londynie, sporządzony został ogólny meldunek razem ze spisem pseudonimów żołnierzy „Grupy Rezerwowej”, który przesłano w lutym 1948 do dyspozycji Rządu Emigracyjnego. W grudniu 1947 przeprowadził się do Szczecina, gdzie rozpoczął studia na szczecińskim oddziale Poznańskiej Akademii Handlowej[3]. Aresztowanie i wyrokStanisław Szostak został aresztowany 16 lipca 1948 w mieszkaniu konspiracyjnym przy ul. Kaszubskiej 59/13 w Szczecinie[2]. Lokal ten wsypała Regina Żylińska-Mordas ps. „Regina”, która zadenuncjowała m.in. Danutę Siedzikównę ps. „Inkę”[3]. Po 9-miesięcznym śledztwie za działalność w OMWOAK został skazany 21 marca 1949 przez Rejonowy Sąd Wojskowy na karę dożywotniego więzienia, złagodzonego później na podstawie amnestii na lat 15. Poza karą więzienia orzeczono także utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na 5 lat oraz konfiskatę całości majątku[1]. 25 października 1949 przybył do Centralnego Więzienia we Wronkach, gdzie miał odbyć wyrok[3]. Stanisław Szostak przesiadywał w jednej celi między innymi z: kapucynem Baltazarem (Andrzej Cekus), żołnierzem parasola Wojciechem Świątkowskim, byłym pracownikiem radomskiego UB Bolesławem Tomankiem, pracownikiem Kriminalpolizei Walterem Baatke, kapusiem Marianem Majchem, księdzem Janem Szybowskim czy marianinem Leonem Szelągiem[3]. Został zwolniony warunkowo 10 grudnia 1956, po odsiedzeniu 8,5 latach więzienia[1]. Na wolnościPo wyjściu na wolność 30 marca 1959 ożenił się z Alicją Kołodziejczyk, którą poznał w trakcie rekonwalescencji w Zakopanem. W 1969 rozpoczął studia zaoczne ze studium administracji na wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Wrocławskiego. Dyplom magistra administracji otrzymał w 1971. Pracował razem z żoną w Instytucie Chemii[3]. W 1990 nastąpiło unieważnienie wyroku z 1949. 1 września 2006 prezydent Lech Kaczyński odznaczył Stanisława Szostaka Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej[5][6]. Przypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||
