Szczerzec

Szczerzec
	; Kościół pw. św. Stanisława w Szczercu
	Herb
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Rejon	pustomycki
Powierzchnia	2,49 km²
Wysokość	268 m n.p.m.
Populacja (2022); • liczba ludności	; 5659
Kod pocztowy	81161
	Położenie na mapie obwodu lwowskiego Szczerzec
	Położenie na mapie Ukrainy Szczerzec
	49°38′34,79″N 23°51′11,38″E/49,642997 23,853161
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szczerzec (ukr. Щирець) – osiedle typu miejskiego w rejonie pustomyckim obwodu lwowskiego Ukrainy nad potokiem Szczerek; 5659 mieszkańców (2022)^[1], w 2001 było ich 5496^[2].

Znajdują tu się stacja kolejowa Szczerzec II oraz przystanek kolejowy Szczerzec I, położone na linii Lwów – Stryj – Batiowo.

Historia

Najprawdopodobniej już w XII wieku istniał tutaj ruski gród warowny, który został zniszczony podczas najazdów tatarskich w XIII w^[a].

W 1391 r. Jan Tarnowski (zm. 1409), wojewoda sandomierski i starosta ruski ufundował parafię katolicką, a w 1397 miejscowość otrzymała prawa miejskie z rąk króla Polski Władysława Jagiełły.

W XVI i XVII wieku miejscowość kilkakrotnie była niszczona przez najazdy tatarskie, oraz przez wielki pożar w 1638 roku. W tym okresie Szczerzec zasłynął z wyrobu gipsu i wapna.

W 1772 w wyniku pierwszego rozbioru Polski miasto (należące wtedy do Potockich) weszło w skład Galicji. W XIX wieku działały tutaj kamieniołomy i wytwórnia gipsu.

4 listopada 1937 została ustalona nowa nazwa dla miejscowej placówki edukacyjnej: Publiczna Szkoła Powszechna I stopnia im. 19 P. P. Odsieczy Lwowa w Szczercu^[3].

W czerwcu 1941 roku około trzydziestu więźniów zostało zamordowanych przez NKWD w Szczercu, a ich zwłoki ukryto w stodole miejscowego probostwa^[4]. Pod okupacją niemiecką w Polsce Szczerzec został pozbawiony praw miejskich, stając się siedzibą wiejskiej gminy Szczerzec^[5]. Niemcy wywieźli prawie całą ludność żydowską do obozu zagłady w Bełżcu. 2 kwietnia 1944 roku miejscowość została napadnięta przez nacjonalistów ukraińskich, którzy zamordowali kilkudziesięciu Polaków.

W latach 1940–1941 i 1944–1959 siedziba rejonu szczerzeckiego.

Obecnie Szczerzec jest jednym z większych skupisk ludności polskiej, działa tutaj oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej^[6].

Zabytki

kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława, murowany o charakterze obronnym, najprawdopodobniej z przełomu XIV/XV wieku, czynny nieprzerwanie przez cały okres po II wojnie światowej. Proboszczem tutejszej parafii w latach 1929–1953 był ks. Ludwik Zawada. W 1955 r. funkcję tę przejął ks. Ludwik Seweryn, który przyjechał tu po odbyciu 10-letniego wyroku w łagrach na Syberii^[7]. Nad wejściem do kościoła marmurowa tablica z 1934 roku upamiętniająca 500-tną rocznicę śmierci Władysława Jagiełły, nieco wyżej druga tablica z 1910 roku z czarnego marmuru upamiętniająca 500-tną rocznicę bitwy pod Grunwaldem. We wnętrzu kościoła znajduje się niemal kompletne przedwojenne wyposażenie, oraz wmurowana w 1996 roku tablica upamiętniająca generała Stanisława Maczka
cerkiew pw. św. Trójcy z XVI wieku, z przylegającą do niego XVI wieczną drewnianą dzwonnicą
cerkiew pw. Narodzenia Bogurodzicy, najprawdopodobniej z XVI wieku, po raz pierwszy odbudowana w 1662 po najazdach tatarskich, obecny wygląd otrzymała w 1892, gruntownie odnowiona ze składek dobroczynnych w latach 30 XX wieku ze niszczeń wojennych. Położona na wschód od Szczerca na wzgórzu nad ul. Zolotohirską do Piasek.
cmentarz katolicki, założony najprawdopodobniej z końcem XVIII wieku

W dwudziestoleciu międzywojennym w Szczercu istniał pomnik wystawiony przez architekta A. Stobieckiego, upamiętniający poległych Polaków podczas Wielkiej Wojny.

Miasta partnerskie

Kamienna Góra – od 2018 r.

Urodzeni w Szczercu

Józef Antoniak – polski dowódca wojskowy, kapitan Wojska Polskiego, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i obrony z września '39,
Hryhorij Maciejko – działacz Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, zabójca ministra Bronisława Pierackiego,
Stanisław Maczek – polski dowódca wojskowy, generał broni Wojska Polskiego,
Josef Theomim – rabin Frankfurtu nad Odrą, uczony.

Starostowie szczerzeccy

Uwagi

↑ podbój Rusi: 1223, 1236–1240, najazdy na Polskę: 1241, 1259–1260, 1287–1288

Przypisy

↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2022 року. (ukr.).
↑ Liczby ludności miejscowości obwodu lwowskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).
↑ Nadanie nazwy szkole w Szczercu. „Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 11, s. 759, 25 listopada 1937.
↑ Jerzy Węgierski: Lwów pod okupacją sowiecką 1939–1941. Warszawa: Editions Spotkania, 1991, s. 277. ISBN 83-85195-15-7.
↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
↑ Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej
↑ Kościół rzymskokatolicki archidiecezji lwowskiej na terenie obwodu lwowskiego z wyjątkiem Lwowa w latach 1945–1991. Część 3 [online], Nowy Kurier Galicyjski, 24 stycznia 2022 [dostęp 2023-05-27] (pol.).

Linki zewnętrzne

Szczerzec 1.) miasto, powiat lwowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 851 ., s. 851-854.
Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona

[3] ój Rusi: 1223, 1236–1240, najazdy na Polskę: 1241, 1259–1260, 1287–1288

[dwatysiacedwadziescia-1] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2022 року. (ukr.).

[spis-2] Liczby ludności miejscowości obwodu lwowskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).

[4] Nadanie nazwy szkole w Szczercu. „Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 11, s. 759, 25 listopada 1937.

[5] Jerzy Węgierski: Lwów pod okupacją sowiecką 1939–1941. Warszawa: Editions Spotkania, 1991, s. 277. ISBN 83-85195-15-7.

[6] Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG

[7] Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej

[8] Kościół rzymskokatolicki archidiecezji lwowskiej na terenie obwodu lwowskiego z wyjątkiem Lwowa w latach 1945–1991. Część 3 [online], Nowy Kurier Galicyjski, 24 stycznia 2022 [dostęp 2023-05-27] (pol.).

[d-9] zbawione praw miejskich podczas wojny

[b-10] strzałki wsteczne dotyczą stanu z 1939

[a-11] ursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie

[c-12] wojnie w Polsce

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[A]

[B]

[C]

[D]