Szydłowieccy herbu Odrowąż

Szydłowieccy herbu Odrowąż

Odrowąż
Państwo	Polska
Region	województwo sandomierskie
Gniazdo rodzinne	Szydłowiec
Tytuły	Hrabia szydłowiecki
Protoplasta	Jakub Szydłowiecki Sławko Szydłowiecki
Pierwsza wzmianka	1 stycznia 1401
Status rodziny	wymarła
Ostatni przedstawiciel	Krzysztof Szydłowiecki
Data wymarcia	w linii męskiej: 30 grudnia 1532, w linii żeńskiej: 1562
Pochodzenie etniczne	Polacy
Ród macierzysty	Odrowążowie
Multimedia w Wikimedia Commons

Szydłowieccy – polski ród możnowładczy, boczna linia Odrowążów, której nazwisko pochodzi od miasta Szydłowiec. Legitymowali się herbem Odrowąż.

Główną siedzibą rodu były tereny obejmujące dobra szydłowieckie, położone w okolicach źródeł Kamiennej i Radomki, wokół późniejszego miasta Szydłowca. Był to jeden z kilku kluczy dóbr ziemskich rodu Odrowążów w województwie sandomierskim. Pierwszymi, którzy podpisywali się tym nazwiskiem byli Jakub i Sławko, wymienieni w akcie uposażenia kościoła farnego w Szydłowcu z 1401. Położyli starania o rozwój gospodarczy swojej siedziby, która w 1427 otrzymała prawa miejskie.

Syn Jakuba, Stanisław otrzymał godność senatorską, co potwierdził przebudowując rodową siedzibę w gotycki zamek. Znaczne dochody z posiadanych dóbr i pełnionych urzędów w państwie (marszałek dworu królewskiego) pozwoliły mu na zapewnienie swoim synom starannego wykształcenia. Jako ochmistrz królewiczów polskich, Władysława, Kazimierza, Jana Olbrachta, Aleksandra, Zygmunta i Fryderyka, umieścił swoich synów w gronie paziów. Dwaj spośród nich, Jakub i Mikołaj pełnili urząd podskarbiego wielkiego koronnego, kolejny Krzysztof również sprawował urząd centralny kanclerza wielkiego; dwaj ostatni zasiedli w Senacie, zostając kasztelanami i wojewodami (Krzysztof).

Ostatnim męskim przedstawicielem rodu był Krzysztof, który osiągnął największą karierę spośród rodu. Dostojnik królewski, kanclerz, kasztelan krakowski, wojewoda krakowski i przyjaciel Zygmunta I Starego zmarł w 1532. W roku śmierci, dzięki poselstwu do cesarza rzymskiego, otrzymał dla siebie dziedziczny tytuł hrabiego, którego siedzibę ustanowiono w Szydłowcu. Poza dobrami rodowymi Krzysztof posiadał klucze dóbr w Opatowie i Ćmielowie oraz pomniejsze posiadłości. Ostatnią kobietą z rodu była jego córka Elżbieta, która w 1548 wniosła w posagu hrabstwo szydłowieckie Mikołajowi Radziwiłłowi zw. „Czarnym” (zmarła w 1562).

Szydłowieccy wnieśli swój wkład w rozwój gospodarki w województwie sandomierskim, wspierając handel i rzemiosło. Rozwinęli górnictwo kamienia i rud oraz hutnictwo, zwłaszcza na obszarze Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Wspierali osadnictwo niemieckie, czeskie, węgierskie i włoskie, upowszechniając zachodnie metody techniki oraz wzory sztuki. Byli patronami artystów i uczonych, m.in. Stanisława Samostrzelnika, Filipa Kallimacha, Bartolomea Berecciego i Giovanniego Ciniego.

• Krzysztof Dumała. Studia z dziejów Szydłowca. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego”. 4, 1967. 
• Kardyś, Piotr: Fraters armorum et domus Odrowąsinae : Odrowążowie przez wieki – ze szczególnym uwzględnieniem terenów na północ od rzeki Kamiennej. [W:] Z dziejów powiatu szydłowieckiego. Red. Przeniosło, Marek. [Kielce] – Szydłowiec: „Panzet”, 2009; s. 9-42. ISBN 978-83-61240-84-6.
• Rosiński, Stefan: Mikołaj i Krzysztof Szydłowieccy : patroni turnieju rycerskiego. Szydłowiec: MLIM, 2006. ISBN 83-60126-20-8.