Te Wahipounamu

Te Wahipounamu^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Nowa Zelandia
Spełniane kryterium	VII, VIII, IX, X
Numer ref.	551
Region	Azja i Pacyfik
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1990; na 14. sesji
	Położenie na mapie Nowej Zelandii Te Wahipounamu
	44°00′49,97″S 169°00′03,28″E/-44,013880 169,000910
	Multimedia w Wikimedia Commons
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Te Wahipounamu – rezerwat przyrody, położony w Nowej Zelandii, w południowo-zachodniej części Wyspy Południowej.

Rezerwat został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1990 roku. Jego powierzchnia wynosi 26 000 km². Na terenie rezerwatu zlokalizowane są 4 parki narodowe: Fiordland National Park, Park Narodowy Góry Cooka, Mount Aspiring National Park oraz Westland Tai Poutini National Park, które razem zajmują powierzchnię 1 725 437 ha. Ponadto obszar ten zawiera 2 rezerwaty przyrody, 3 rezerwaty naukowe, 13 rezerwatów widokowych, 4 rezerwaty zarządzania przyrodą, 5 obszarów ekologicznych, 1 obszar chroniony oraz 1 rezerwat prywatny (20 ha)^[1].

Krajobraz w tym parku został ukształtowany przez kolejne zlodowacenia. W ten sposób powstały fiordy, skaliste wybrzeże, wysokie klify, jeziora i wodospady. Dwie trzecie parku jest pokryta lasem złożonym głównie z gatunków z rodziny bukanowatych i zastrzalinowatych. Niektóre osobniki drzew liczą ponad 800 lat. Na terenie rezerwatu występują takie zagrożone gatunki ptaków, jak kea czy takahe, które są endemiczne dla Nowej Zelandii^[1].

Położenie

Rezerwat położony jest w południowo-zachodniej części Wyspy Południowej w Nowej Zelandii. Zajmuje około 10% powierzchni kraju i stanowi pas o długości 450 km i szerokości 40–90 km od śródlądowej części wyspy do Morza Tasmana. Znajduje się na granicy płyt tektonicznych – australijskiej i pacyficznej. W wyniku kolizji tych dwóch płyt tektonicznych wypiętrzył się łańcuch górski – Alpy Południowe, wznoszące się na wysokość ponad 3000 m n.p.m. w odległości zaledwie 30 km od wybrzeża^[1].

Lista światowego dziedzictwa UNESCO

W 1990 roku park został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Został zakwalifikowany według następujących kryteriów wraz z opisem^[1]:

Kryterium VII – rezerwat zawiera wiele naturalnych cech, które przyczyniają się do międzynarodowej reputacji Nowej Zelandii. Występuje tu wiele superlatyw krajobrazów w skali kraju: najwyższe góry, najdłuższe lodowce, najwyższe lasy, najdziksze rzeki, największe wąwozy czy najgłębsze fiordy i jeziora. Znajdują się tu także wyspy Solander Islands, które są pozostałością wygasłego wulkanu. Krajobrazy tu występujące cechują się światowej klasy czystym pięknem. Jest to obszar zawierający pierwotne widoki: ośnieżone góry, lodowce, lasy, łąki tussock, jeziora, rzeki czy bagna. Nie ma wielu śladów działalności człowieka.
Kryterium VIII – obszar ten jest uważany za najlepszy przykład ewolucji prymitywnych taksonów z Gondwany do współczesnych ekosystemów. Progresywny rozpad tego superkontynentu jest uważany za jeden z najważniejszych wydarzeń w historii ewolucji Ziemi. Separacja Nowej Zelandii przed pojawieniem się torbaczy i innych ssaków oraz jej izolacja były kluczowymi czynnikami umożliwiającymi przetrwanie pradawnej flory i fauny Gondwany na wyspach Nowej Zelandii w większym stopniu niż gdzie indziej. Żyjącymi przedstawicielami tamtejszej przyrody są między innymi nielot kiwi, mięsożerne ślimaki lądowe, 14 gatunków z rodzin zastrzalinowatych czy bukanowatych. Obszar ten pokrywają liczne rzeźby terenu stworzone podczas zlodowacenia w plejstocenie. Można wyróżnić takie formy jak lodowce, fiordy, jeziora polodowcowe czy doliny U-kształtne.
Kryterium IX – tutejsze siedliska są w dużym stopniu niezmodyfikowane. Przyroda wykazuje wysoki stopień geo- i bioróżnorodności. Ekosystemy słodkowodne, alpejskie oraz lasy deszczowe spotykane są na różnorodnych formach rzeźby terenu, w różnych mikroklimatach i na różnych wysokościach nad poziomem morza. Wybitne przykłady trwających procesów biologicznych można znaleźć w rozległych umiarkowanych lasach deszczowych. Kolejnymi przykładami ewolucji biologicznej są powszechne i mało zmienione siedliska słodkowodne, imponująca różnorodność ekosystemów, rozległe stanowiska roślinności alpejskiej oraz ciągły rozwój populacji zwierząt, który jest związany z długoletnią izolacją geograficzną.
Kryterium X – siedliska rezerwatu zawierają szeroką gamę endemicznych gatunków fauny Nowej Zelandii, która odzwierciedla długą ewolucyjną izolację jak i brak drapieżnych ssaków. Można tu wyróżnić między innymi takie gatunki jak: takahe, kiwi brunatny, kiwi szary, maorysek leśny, modrolotka żółtoczapkowa czy cyraneczka rdzawa. Gatunek najrzadszej i najcięższej papugi na świecie, kakapo, przetrwał w Parku Narodowym Fiordland początku lat 80. XX wieku. Obecnie jest uważany za wymarły na wolności, a jego przetrwanie zależy od starannego zarządzania ograniczoną liczbą osobników.

Środowisko abiotyczne

Na obszarze rezerwatu przeważa krajobraz górski. W jego południowo-zachodniej części występują lodowce. Ponadto w Te Wahipounamu występuje 15 fiordów, szereg dużych jezior polodowcowych oraz moreny zbudowane ze skał ultramaficznych^[1].

Występują tu różne typy krajobrazów – od przybrzeżnego do górskiego. Obejmują one pełną gamę erozji i depozycji rzeźby w plejstocenie oraz współczesnego pochodzenia polodowcowego^[1].