|
Tynktura (heraldyka) Tynktura – heraldyczny wzór związany z barwą heraldyczną. W heraldyce od XII wieku stosowano pięć kolorów: niebieski, czerwony, zielony, purpurowy i czarny oraz dwa metale: złoto i srebro. Tynkturami były również futra: gronostaje i popielice (lub wiewiórki). Od końca średniowiecza dopuszczalne było umieszczanie w herbie barw naturalnych, czyli rzeczywistych kolorów przedmiotów ukazywanych jako godła. Niewielka liczba barw – ograniczona właściwie do podstawowych – wynikała z pierwotnej funkcji herbu. Rycerski znak identyfikacyjny musiał być dobrze czytelny w trudnych warunkach pola bitwy, z odpowiedniej odległości (reguła dwustu kroków[1]). Z tego samego powodu nie stosowano w projektowaniu i opisie herbów półtonów, półcieni, barw zgaszonych oraz perspektywy. Półtony były stosowane od czasów gotyku dla uzyskania efektów trójwymiarowości malowanych herbów, był to jednak zabieg czysto artystyczny i zastosowanie w danym herbie kilku odcieni (np. czerwieni) odczytywano domyślnie jako jedną tynkturę czerwoną. Od końca XVIII w. zaczęto stosować w heraldyce w różnych krajach barwy dodatkowe, niektóre pojawiły się nawet w oficjalnie zatwierdzonych przez urzędy heraldyczne herbach w XX i XXI w. Zastosowanie barw spoza klasycznego kanonu tynktur może wypływać z niedostatecznej wiedzy heraldycznej projektantów nowych herbów, jednak są one niekiedy zatwierdzane przez autorytety heraldyczne, zazwyczaj bardzo ściśle przestrzegające reguł i tradycji, jak np. Naczelny Herold Kanady i College of Arms. Do nazywania tynktur w heraldyce europejskiej, zwłaszcza brytyjskiej i francuskiej, używa się języka starofrancuskiego. Dobór barwDobór barw stosowany w herbach – tak szlacheckich jak i np. miejskich – często wykazywał zależność od barw herbu dynastii i państwa: barwami dominującymi w heraldyce polskiej są więc czerwień i srebro, szwedzkiej – niebieski i złoto, niemieckiej zaś – złoto, czerń i czerwień. Pierwotną – w czasach późniejszych nie tak rygorystycznie przestrzeganą – zasadą heraldyczną było niekładzenie barwy na barwę i metalu na metal (zasada alternacji). SzrafowanieSystem zastępowania barw heraldycznych znakami graficznymi (m.in. linie poziome, pionowe, ukośne, ich kombinacje) tzw. szrafowanie albo szrafirowanie (z niem. schraffieren, Schraffuren, ang. Hatching – kreskować, kreskowanie). Szrafunki (szrafirunki) odpowiadające barwom i metalom umożliwiały przedstawienie herbów w druku czarno–białym, gliptyce i rzeźbie. Zapełnianie pól tarczy herbowej w miedziorytach i drzeworytach kreskowaniem, stosowali sztycharze już od XVI w. W XVII w. heraldycy w różnych krajach podjęli próby ujęcia stosowanych wzorów w jednorodny system odzwierciedlania barw. Za twórcę jednego z pierwszych systemów szrafowania uważany jest przez część historyków niderlandzki sztycharz Jan Baptist Zangrius (zm. 1606). W XVII i XVIII w. funkcjonowało kilka systemów kodowania kolorów przy pomocy szrafowania. Od XIX w. zasadniczo wszędzie został przyjęty jednolity system wywodzący się z heraldyki francuskiej (Marcus Vulson de la Colombière[2]) i włoskiej (Silvestre de Petrasancta[3]). Niekiedy spotyka się drobne odstępstwa w przedstawianiu późnych kolorów heraldycznych. Do celów notatek heraldycznych, zwłaszcza podczas heraldycznych wizytacji czynionych przez heroldów w terenie, stosowano inny system oznaczania barw i uproszczonego szkicowania herbów, zwany w języku angielskim tricking. Kolory oznaczano skrótami literowymi (np.: A – Argent, G – Gules, Az – Azure itd.), a powtórzone godła oznaczano kolejnymi cyframi. Istniały narodowe wariacje tego systemu, stosujące różne oznaczenia tynktur. Oznaczanie kolorów herbu skrótami literowymi stosowano także po upowszechnieniu systemu szrafowania w drukach, głównie przeznaczonych do ręcznego kolorowania. Przed wprowadzeniem szrafowania – później sporadycznie – stosowano oznaczanie tynktur przy pomocy symboli astrologicznych i alchemicznych, związanych z symboliką barw[4]. Symbolika barwW heraldyce zachodnioeuropejskiej z barwami herbu wiązano znaczenia symboliczne, do czego w Polsce najwyraźniej przywiązywano mniejsze znaczenie, o czym wydają się świadczyć odmiany tego samego herbu, polegające na swobodnej zmianie barw. Odczytywanie symboliczne barw herbów polskich jest właściwe współczesności – od XIX wieku. Zestawienie tynktur
Okres renesansuW okresie późnego średniowiecza i renesansu w Europie zachodniej, popularnym było blazonowanie w oparciu o „planety” (włączając w to Słońce i Księżyc) oraz kamienie szlachetne. Kolory „brudne” blazonowano używając nazw węzłów księżycowych[5][6][7][8]. W tym też okresie zaczęto używać dodatkowych tynktur (np. cielistej i pomarańczowej).
Zobacz teżUwagi
Przypisy
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg)
_Nord-France.svg)
.svg)
