Ulica księdza biskupa Herberta Bednorza w Katowicach – ulica we wschodniej części Katowic, położona w całości w dzielnicySzopienice-Burowiec[2]. Jest to jeden z głównych szlaków komunikacyjnych dzielnicy, łączący ulicę Obrońców Westerplatte z ulicą Lwowską[3]. Przy ulicy znajdują się liczne obiekty historyczne i zabytkowe[4], a także siedziby placówek edukacyjnych oraz różnego typu przedsiębiorstw[2].
Przebieg
Ulica rozpoczyna swój bieg od skrzyżowania z ulicą Obrońców Westerplatte, przy przejeździe tramwajowym, po czym kieruje się na południe i przy skrzyżowaniu z ulicą Roździeńską zakręca na wschód. Dalej krzyżuje się z ulicą dra Stanisława Olchawy obok skweru Walentego Roździeńskiego i ulicami: Melchiora Wańkowicza i Wałową. Kończy swój bieg przy skrzyżowaniu z ulicami: Obrońców Westerplatte, Lwowską i Wiosny Ludów, na placu Powstańców Śląskich[2]. Łączna długość ulicy wynosi 755 metrów[1].
W 1826 roku przy ulicy wzniesiono drewnianą szkołę dla dzieci z Roździenia i Szopienic. W 1857 roku w miejscu drewnianej szkoły oddano do użytku murowany budynek. Od początku istnienia szkoły językiem wykładowym był język polski (język niemiecki tylko jako pomocniczy)[5]. W dwudziestoleciu międzywojennym przy ulicy działała wytwórnia sygnałów kolejowych Ropag[6]. Po upadku PRL-u, 8 października 1990 roku ulica otrzymała imię biskupa Herberta Bednorza[7].
Ciąg ulic gen. Józefa Hallera – Obrońców Westerplatte – ks. bpa Herberta Bednorza – Lwowska pełni funkcję ulicy głównej[8]. Skwer Walentego Roździeńskiego przy ul. ks. bpa H. Bednorza w założeniu władz miasta jako teren zielony pełni funkcję integrującą[9]. Ulica ks. bpa H. Bednorza to droga publiczna powiatowa klasy ulicy zbiorczej[3]. W 2009 roku pod ulicą zlokalizowany był wodociąg Ø300 i 160 mm oraz gazociąg niskiego ciśnienia o średnicy DN 100 mm[10].
W okresie Rzeszy Niemieckiej ulicę nazywano Schulstraße[11]. W okresie niemieckiej okupacji Polski (lata 1939–1945) ulica nosiła nazwę Hermann Göring Straße na cześć działacza nazistowskiego Hermanna Göringa, w czasach PRL-uulica Fryderyka Engelsa[12]. W czasach Polski Ludowej przy ulicy mieścił się pomnik bojowników o socjalizm (dziś nie istnieje)[12][13].
Obiekty zabytkowe
Dom handlowy – dawna szkoła katolicka (ul. ks. bpa H. Bednorza 1)Browar Mokrskich (ul. ks. bpa H. Bednorza 2a–6)Szkoła Podstawowa nr 55 Specjalna (ul. ks. bpa H. Bednorza 13)Kamienica mieszkalna – d. apteka Graefego (ul. ks. bpa H. Bednorza 14)Kamienica mieszkalna – d. willa dra Stauba (ul. ks. bpa H. Bednorza 16)Nieistniejący bud. plebaniiParafii Ewangelicko-Augsburskiej Zbawiciela (ul. ks. bpa H. Bednorza 20)Kamienica na rogu ul. ks. bpa H. Bednorza i Melchiora WańkowiczaWilla Jacobsena (ul. ks. bpa H. Bednorza 60)
Przy ulicy ks. bpa H. Bednorza znajdują się następujące historyczne obiekty:
Dom handlowy – dawna szkoła katolicka (ul. ks. bpa H. Bednorza 1), obiekt wzniesiono w 1875 roku w stylu historyzmu, przebudowano w latach trzydziestych i czterdziestych XX wieku[4].
Zespół zabudowy dawnego browaru i słodowni braci Mokrskich[14] (ul. ks. bpa H. Bednorza 2a–6); wpisany do rejestru zabytków 13 listopada 1992 roku (nr rej.: A/1506/92[15]), granice ochrony konserwatorskiej obejmują cały zespół zabudowań wraz z otoczeniem, jego układ przestrzenny, zieleń oraz ciągi komunikacyjne. Zespół obejmuje[16]:
dawną warzelnię (obecnie palarnia kawy) z 1880 roku,
budynek dawnych piwnic i chłodni (obecnie magazyny), wzniesionych po 1880 roku,
budynek dawnej słodowni (obecnie hurtownia ryb i magazyn) z około 1890 roku,
budynek starej kotłowni i maszynowni (obecnie nieużytkowany) z lat osiemdziesiątych XIX wieku,
budynek maszynowni i kotłowni (obecnie nieużytkowany), wzniesiony pod koniec XIX wieku, przebudowany po 1945 roku,
budynek dawnej piwiarni (obecnie administracyjny), wzniesiony w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku,
budynek dawnej stajni (obecnie magazyn), wzniesiony pod koniec XIX wieku,
budynek mieszkalny i remiza strażacka (obecnie budynek mieszkalny), wzniesiony pod koniec XIX wieku,
budynek dawnej stajni i bednarni (obecnie magazyn i warsztat) z początku XX wieku,
budynek dawnego szaletu i altanka (obecnie łaźnia i biuro) z lat trzydziestych XX wieku,
budynek portierni z lat trzydziestych XX wieku.
Willa mieszkalna (ul. ks. bpa H. Bednorza 5), wybudowana w 1899 roku w stylu historyzmu, według projektu architekta H. Ritschela[4].
Kamienica mieszkalna z oficyną (ul. ks. bpa H. Bednorza 7/7a), wzniesiona pod koniec XIX wieku w stylu historyzmu z elementami neogotyku[4].
Kamienice z oficynami (ul. ks. bpa H. Bednorza 9, 11/11a), wybudowane pod koniec XIX wieku w stylu historyzmu[4].
Ceglany budynek szkoły (ul. ks. bpa H. Bednorza 13), pochodzący z początku XX wieku[4].
Kamienica mieszkalna – dawna apteka Graefego (ul. ks. bpa H. Bednorza 14), została wzniesiona w 1892 roku w stylu historyzmu, obiekt projektował architekt H. Ritschel[4]. Obiekt wpisano do rejestru zabytków 7 kwietnia 2023 roku (nr rej. A/1165/23)[17].
Gmach dawnej szkoły ewangelickiej (ul. ks. bpa H. Bednorza 15), wybudowany na początku XX wieku, posiada cechy stylów: historyzmu ceglanego, neogotyku, modernizmu[4].
Kamienica mieszkalna – dawna willa dra Stauba (ul. ks. bpa H. Bednorza 16), wzniesiona w 1892 roku w stylu historyzmu, zaprojektował ją architekt H. Ritschel[4].
Kościół Ewangelicko-Augsburski Zbawiciela (ul. ks. bpa H. Bednorza 20); wpisany do rejestru zabytków 30 grudnia 2002 roku (nr rej.: A/76/02[15]), wpis do rejestru zabytków obejmuje budynek kościoła wraz z najbliższym otoczeniem w ramach działki (z wyjątkiem ogrodzenia)[16]; kościół zaprojektował architekt H. Ritschel, wzniesiono go w latach 1899–1901, w stylu neogotyckim, z cegły klinkierowej. W otoczeniu znajdują się: neogotycka plebania, wybudowana w latach 1907–1908, dawna apteka Graefe'go, dawna willa dra Stauba. W kościele zachowało się epitafium poświęcone mieszkańcom Roździenia[18].
Plebania ewangelicka i dom parafialny (ul. ks. bpa H. Bednorza 20), wzniesiony w latach 1907–1908 w stylu historyzmu[4]. Znajduje się tu siedziba Fundacji z Pasją, a w przeszłości redakcji gazety Miesięcznik Roździeński. W wyniku wybuchu gazu 27 stycznia2023 obiekt został w znacznej części zniszczony, a dwie osoby zginęły[19]. W kolejnych dniach został całkowicie rozebrany.
Kamienica mieszkalna – dawna kamienica F. Mixy (ul. ks. bpa H. Bednorza 22), wybudowana w 1908 roku dla Franza Mixy[20], posiada cechy stylu modernizmu i klasycyzmu[4].
Zabytkowa kamienica mieszkalna (ul. ks. bpa H. Bednorza 43)[4]; wzniesiona w stylu historyzmu ceglanego; w budynku zachowały się formy historycznej stolarki okiennej i drzwiowej, historyczny rodzaj pokrycia dachu (dachówka), detal architektoniczny i wystrój elewacji[10].
Ceglany budynek dawnej stacji kolejowej (ul. ks. bpa H. Bednorza 45), wzniesiony na początku XX wieku[4].
Zabytkowa murowana kamienica (ul. ks. bpa H. Bednorza 49)[21][22]; wzniesiona w stylu historyzmu ceglanego.
Zabytkowy budynek administracyjny[23] (tzw. „willa Jacobsena”[24][25]) z początku XX wieku (ul. ks. bpa H. Bednorza 60); wpisany do rejestru zabytków 17 czerwca 1982 roku (nr rej.: A/1042/22[15][26]), granice ochrony obejmują obiekt w ramach ogrodzenia[16]; kamienica jest murowana z cegły.
Przy ulicy ks. bpa H. Bednorza swoją siedzibę mają według stanu z 2020 roku: przedsiębiorstwa handlowo-usługowe[2], Elbud Katowice[27], banki, niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej[28], Komunalny Zakład Gospodarki Mieszkaniowej – Oddział Eksploatacji Budynków nr 13[29], parafia Ewangelicko-Augsburska w Katowicach-Szopienicach (ul. ks. bpa H. Bednorza 20), Szkoła Podstawowa nr 55 Specjalna[30], Zespół Szkół Przemysłu Spożywczego im. J. Rymera I Wojewody Śląskiego (Technikum nr 10 i Branżowa Szkoła I stopnia nr 7)[31] oraz Podstacja Pogotowia Ratunkowego Szopienice[32].
Komunikacja
Ulicą ks. bpa Herberta Bednorza kursują linie autobusowe Zarządu Transportu Metropolitalnego. Na ulicy zlokalizowany jest jeden przystanek autobusowy – Szopienice Bednorza. W październiku 2020 roku kursowały tam linie nr: 44, 72, 74, 108, 109, 906N i 920. Linie te łączą bezpośrednio z sąsiednimi dzielnicami Katowic oraz miastami, w tym z Chorzowem i Siemianowicami Śląskimi[33].
LeszekL.JabłońskiLeszekL., Na trasie Balkan Ekspresu - Giszowiec, Nikiszowiec, Szopienice. Przewodnik po dzielnicach Katowic, Katowice: CRUX, 2003, s. 38, 43, 44, 45, ISBN 83-918152-3-4.
Katowice - Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010.
.jpg)
