Widlicz

Widlicz
	; Widlicz spłaszczony
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	widłaki
Rząd	widłakowce
Rodzina	widłakowate
Rodzaj	widlicz
	Nazwa systematyczna
	Diphasiastrum Holub; Preslia 47: 104. 1975
	Typ nomenklatoryczny
	Diphasiastrum complanatum (L.) Holub
	Multimedia w Wikimedia Commons

Widlicz, zeglej (Diphasiastrum Holub) – rodzaj roślin należących do rodziny widłakowatych. Obejmuje ok. 20^[2]–23^[4] gatunki. Są to rośliny głównie półkuli północnej, z 6 przedstawicielami we florze Polski.

Rośliny zimozielone, naziemne, zasiedlające zwykle raczej suche siedliska, często na terenach wyżej położonych^[5].

Rozmieszczenie geograficzne

W większości (20 gatunków) rosną w strefie klimatu umiarkowanego i okołobiegunowego na półkuli północnej^[4]^[6], dwa gatunki sięgają strefy międzyzwrotnikowej w Ameryce Południowej, jeden rośnie w południowej Afryce i na Madagaskarze^[4]. Rodzaj podawany jest także z Nowej Gwinei i Markizów^[5]. Do flory polskiej włączanych jest 6 gatunków^[7]^[8] (trzy z nich – D. issleri, D. oellgaardii i D. zeilleri – uznawane są za mieszańce^[4]):

widlicz alpejski, widłak alpejski (Diphasiastrum alpinum (L.) Holub, syn. Lycopodium alpinum L.)
widlicz cyprysowy, widłak cyprysowy (Diphasiastrum tristachyum (Pursh) Holub, syn. Diphasium tristachyum, syn. Lycopodium tristachyum Pursh)
widlicz Isslera, widłak Isslera (Diphasiastrum issleri (Rouy) Holub)
widlicz Oellgaarda, widłak Oellgaarda (Diphasiastrum oellgaardii (Stoor, Boudrie, Jérôme, K.Horn & Bennert))
widlicz spłaszczony, widłak spłaszczony (Diphasiastrum complanatum (L.) Holub, syn. Lycopodium complanatum L.)
widlicz Zeillera, widłak Zeillera (Diphasiastrum zeilleri (Rouy) Holub, syn. Diphasium zeilleri)

Morfologia

Pokrój: Rośliny naziemne, z reguły z pędami płożącymi się i korzeniącymi się w dolnej części, w końcowej części podnoszącymi się i prosto wzniesionymi. Pędy wzniesione są spłaszczone lub czteroboczne, zwykle z kilkoma odgałęzieniami bocznymi. Osiągają 2–6 mm średnicy. Na pędach nie powstają bulwki^[6].
Liście (mikrofile): Na pędach płożących odległe, przylegające i cienkie, łuskowate. Na pędach wzniesionych liście wyrastają w czterech rzędach, przylegają lub odstają od łodygi, są lancetowate do niemal nitkowatych, zwykle łuskowate i nachodzące na siebie^[6].
Zarodnie: Zebrane w kłos zarodnionośny pojedynczy i wówczas siedzący lub z pędu wyrasta kilka kłosów – wówczas rozwijają się one na ulistnionych^[6], dychotomicznie rozgałęziających się szypułach. Kłosy osiągają od nieco tylko ponad 1 cm do 7,5 cm długości^[5]. Zarodnie mają kształt nerkowaty i powstają na liściach zarodnionośnych, krótszych od liści pokrywających szypułę^[6].
Gametofit: Podziemny, myko-heterotroficzny, kształtu przypominającego korzeń marchwi, z rodniami i plemniami w górnej części^[5].

Systematyka

W systemach klasyfikacyjnych szeroko ujmujących rodzaj widłak Lycopodium rośliny tu należące zaliczane są do sekcji Complanata Victorin^[9].

Gatunki tu zaliczane tworzą w obrębie rodzaju szereg mieszańców^[6].

Pozycja i podział rodzaju w systemie PPG I (2016)^[2]

Rodzaj Diphasiastrum należy do podrodziny Lycopodioideae W.H.Wagner & Beitel ex B. Øllg. z rodziny widłakowatych Lycopodiaceae – jedynej współczesnej w obrębie rzędu widłakowców Lycopodiales^[2].

Wykaz gatunków

Diphasiastrum alpinum (L.) Holub – widlicz alpejski
Diphasiastrum angustiramosum (Alderw.) Holub
Diphasiastrum carolinum (Lawalrée) Holub
Diphasiastrum complanatum (L.) Holub – widlicz spłaszczony
Diphasiastrum digitatum (Dill. ex A.Br.) Holub
Diphasiastrum falcatum B.Øllg. & P.G.Windisch
Diphasiastrum fawcettii (F.E.Lloyd & Underw.) Holub
Diphasiastrum henryanum (E.D.Br. & F.Br.) Holub
Diphasiastrum × issleri (Rouy) Holub – widlicz Isslera
Diphasiastrum madeirense (J.H.Wilce) Holub
Diphasiastrum multispicatum (J.H.Wilce) Holub
Diphasiastrum nikoense (Franch. & Sav.) Holub
Diphasiastrum × oellgaardii Stoor, Boudrie, Jérôme, K.Horn & Bennert – widlicz Oellgaarda
Diphasiastrum platyrhizoma (J.H.Wilce) Holub
Diphasiastrum sitchense (Rupr.) Holub
Diphasiastrum thyoides (Humb. & Bonpl. ex Willd.) Holub
Diphasiastrum tristachyum (Pursh) Holub – widlicz cyprysowy
Diphasiastrum veitchii (Christ) Holub
Diphasiastrum wightianum (Wall. ex Hook. & Grev.) Holub
Diphasiastrum yueshanense (C.M.Kuo) Holub
Diphasiastrum zanclophyllum (J.H.Wilce) Holub
Diphasiastrum zeilleri (Rouy) Holub – widlicz Zeillera

Ochrona

Wszystkie gatunki z tego rodzaju występujące dziko w Polsce podlegają prawnej ochronie gatunkowej^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
↑ ^a ^b ^c ^d Michael Hassler and Bernd Schmitt: Checklist of Ferns and Lycophytes of the World. 2020. [dostęp 2020-07-16].
↑ ^a ^b ^c ^d Daniel D. Palmer: Michigan Ferns and Lycophytes: A Guide to Species of the Great Lakes Region. University of Michigan Press, 2018, s. 300. ISBN 978-0-472-03711-7.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Diphasiastrum Holub. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-07-16].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 71, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ AdamA. Zając AdamA. i inni, Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce : dodatek, Kraków 2019, ISBN 978-83-956282-0-7, OCLC 1143739807 [dostęp 2021-07-07] .
↑ K.U.Kramer, P.S. Green (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. I. Pteridophytes and Gymnosperms. Berlin, Heidelberg, New York, London, Paris, Tokyo, Hongkong, Barcelona: Springer-Verlag, 1990, s. 36-37. ISBN 3-540-51794-4.
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].

[check-4] Michael Hassler and Bernd Schmitt: Checklist of Ferns and Lycophytes of the World. 2020. [dostęp 2020-07-16].

[palmer-5] Daniel D. Palmer: Michigan Ferns and Lycophytes: A Guide to Species of the Great Lakes Region. University of Michigan Press, 2018, s. 300. ISBN 978-0-472-03711-7.

[america-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Diphasiastrum Holub. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-07-16].

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 71, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[8] AdamA. Zając AdamA. i inni, Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce : dodatek, Kraków 2019, ISBN 978-83-956282-0-7, OCLC 1143739807 [dostęp 2021-07-07] .

[kramer-9] K.U.Kramer, P.S. Green (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. I. Pteridophytes and Gymnosperms. Berlin, Heidelberg, New York, London, Paris, Tokyo, Hongkong, Barcelona: Springer-Verlag, 1990, s. 36-37. ISBN 3-540-51794-4.

[rozp2014-10] Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]