W XII w. plac nazywany był Nedermerckt (fr. Marché bas) lub Commune forum, Forum lub Merkt[3]. Nazwa Grand-Place zaczęła być stosowana pod koniec XVIII wieku[3].
Położenie
Plan Wielkiego Placu
Plac ma formę nieregularnego prostokąta, sprawiającego wrażenie pięciokąta[3]. Od początku na placu zbiegało się siedem ulic: Rue au Beurre, Rue de la Tête d’Or, Rue Charles Buls, Rue des Chapeliers, Rue de la Colline, Rue des Harengs i Rue Chair et Pain[3].
Historia
Ruiny Grand-Place po bombardowaniu Brukseli przez artylerię francuską w 1695 roku; miedzioryt na podstawie rysunku Augustina Coppensa (1668–1740)Dywan kwiatowy, 2014
Początki placu sięgają XI–XII wieku, kiedy to na osuszonym bagnie na prawym brzegu rzeki Zenne (współcześnie skanalizowanej)[3] zaczęto stawiać pierwsze drewniane domy[4]. W pobliżu przebiegał szlak handlowy łączący Nadrenię z Flandrią[4] i nad rzeką powstał Nedermerckt (fr. Marché bas), o którym pierwsza wzmianka pisemna pochodzi z 1174 roku[4][3]. Przyjeżdżali tu kupcy sprzedający towary dla dworu przy dawnym rzymskim castrum[4]. Na początku XIII wieku wzniesiono trzy hale targowe, w których sprzedawano chleb, mięso i sukno, a plac wybrukowano kamieniami z pobliskiej rzeki[4]. Targ funkcjonował na Wielkim Placu do 19 listopada 1958 roku[4].
Plac stał się głównym ośrodkiem miasta[4]. W 1401 roku rozpoczęto budowę późnogotyckiegoratusza[4]. Wkrótce wzniesiono również siedziby gildii kupieckich[4]. W XIV wieku drewniane domy w południowej części placu zaczęły zastępować kamienne kamienice[5]. Plac zaczął spełniać funkcje społeczne i polityczne – odczytywano tu dekrety i zarządzenia, a także przeprowadzano egzekucje publiczne[6].
W XVII wieku strona zachodnia została wybrukowana na odcinku od domu Renard do domu Broutte[5]. 14 sierpnia 1695 roku większość zabudowy rynku uległa zniszczeniu podczas 36-godzinnego ostrzału miasta przez francuską artylerię[7] z rozkazu króla Ludwika XIV w odwecie za zniszczenie francuskiego wybrzeża przez angielskie i holenderskie okręty wojenne[3]. Jedynymi budynkami, które, mimo uszkodzeń i pożaru, przetrwały atak były gmach ratusza i Maison du Roi[3]. W ciągu czterech lat domy zostały odbudowane w jednolitym stylu barokowym[7][3]. Plany nowych kamienic były poddawane wcześniejszej akceptacji władz miejskich[3]. Nad odbudową pracowali m.in. Jean Cosyn (1646–1708), Guillaume De Bruyn, Antoine Pastorana (1640–1702) czy Corneille Van Nerven (1660–1714)[3].
W latach 1793–1794 wojska francuskie splądrowały domy cechowe i je częściowo zniszczyły[5]. Gmachy odbudowano stopniowo w latach 1863–1925[5]. W 1852 roku ustanowiono prawo o konserwacji budynków, a w 1883 roku miasto zobowiązało się do łożenia na utrzymanie fasad kamienic[8]. W 1998 roku plac wraz z zabudową został wpisany na listę światowego dziedzictwaUNESCO w 1998[9].
Na placu odbywają się różne uroczystości, koncerty i przedstawienia[5]. Od 1971 roku, co dwa lata w połowie sierpnia, na placu układany jest dywan kwiatowy[5].
Maison du Roi (nl. Broodhuis) – gmach w stylu neogotyckim, w miejscu dawnej hali targowej, wzniesiony przez Habsburgów dla podkreślenia władzy cesarskiej, mieścił urząd podatkowy, sądy i więzienie[10]. Więzieni tu byli m.in. niderlandzki dowódca Lamoral Egmont (1522–1568) i francuski wojskowy Filip van Montmorency (1524–1568), którzy zostali ścięci na Wielkim Placu[11]. Obecnie siedziba Muzeum Miasta (fr. Musée de la Ville de Bruxelles)[10].
Domy cechowe – wzniesione na przełomie XVII i XVIII wieku w jednolitym stylu barokowym[7][3]. Często są klasyfikowane w trzy grupy ze względu na lokalizację i ornamentykę fasad[3]:
pierwszą grupę kamienic w tradycyjnym stylu, o wąskich filarach tworzą domy numer 20, 21–22 i 35–38;
drugą grupę, domów w stylu włoskim ozdobionych pilastrami i kolumnami, tworzą domy numer 1, 5, 7, 11, 28, 34, 39; domy numer 2-3 i 4 o bardziej dekoracyjnych szczytach i 26–27 inspirowane włoskim renesansem;
trzecią grupę, domów w stylu bardziej klasycznym, z frontonami, balustradami i poddaszami, tworzą domy numer 10, 13–19, 24–25 oraz 8, 12, 23[3]. Dom numer 9 wzniesiony został w stylu Ludwika XIV, a numer 6 w stylu zapowiadającym rokoko[3].
Numer domu
Dom
Detal charakterystyczny
Nazwa
Opis
1
Maison au Roi d’Espagne (pol. Pod hiszpańskim królem) także Maison des Boulangers
Trzypiętrowa, narożna kamienica została wzniesiona w latach 1696–1697, najprawdopodobniej przez Jeana Cosyna[3]. Dawna siedziba cechu piekarzy[12]. Obecna nazwa pochodzi od popiersia króla Hiszpanii Karola V (1500–1558) na fasadzie domu, po bokach którego znajdują się postaci dwóch więźniów: Maura i Indianina[12]. Na pierwszym piętrze znajduje się popiersie Autberta z Cambrai – patrona piekarzy[13]. Balustradę poddasza zdobią figury symbolizujące Siłę, Ogień, Wodę, Wiatr, Pszenicę i Rozwagę, składniki uważane za konieczne do wypieku idealnego chleba[12].
2/3
Maison de la Brouette (pol. Dom taczki)
Czteropiętrowa kamienica wzniesiona w latach 1644–1645, częściowo zniszczona podczas ataku francuskiego w 1695 roku i odbudowana przez Jeana Cosyna[3]. Dawna siedziba cechu producentów oleju, którzy produkowali tłuszcz niezbędny przy produkcji wysokojakościowego sukna[13]. Jej nazwa pochodzi od taczki na fasadzie budynku[12]. Szczyt kamienicy zdobi figura świętego Idziego autorstwa J. Van Hammego z 1912 roku[3].
4
Maison du Sac (pol. Dom worka)
Czteropiętrowa kamienica wzniesiona w latach 1645–1646, częściowo zniszczona podczas ataku francuskiego w 1695 roku i odrestaurowana w 1697 roku przez Antoine’a Pastoranę[3]. Dawna siedziba cechu cieśli i bednarzy[12]. Pierwsze trzy piętra zachowały się w oryginalnym stanie[12]. Jej nazwa pochodzi od worka przedstawionego na reliefie nad wejściem do budynku[13].
5
Maison de la Louve (pol. Dom wilczycy)
Kamienica wzniesiona w 1696 roku[3]. Dawna siedziba cechu producentów łuków[12]. Oryginalna fasada budynku jest bogato zdobiona – umieszczono tu medaliony z podobiznami czterech cesarzy rzymskich, pod którymi dodano ich cesarskie atrybuty, są to: Trajan i słońce, symbol Prawdy; Tyberiusza i sieć z klatką, symbole Fałszu; Oktawian August i globus, symbol Pokoju; oraz Juliusz Cezar i krwawiące serce Niezgody[12]. Nad wejściem znajduje się relief przedstawiający Remusa i Romulusa z wilczycą; na frontonie – wyobrażenie Apollina strzelającego do węża-smoka Pytona a szczyt zdobi feniks powstający z popiołów[12].
6
Maison du Cornet (pol. Dom rogu)
Trzypiętrowa kamienica wzniesiona w latach 1641–1645, w większości zniszczona podczas ataku francuskiego w 1695 roku i odbudowana w 1697 roku przez Antoine’a Pastoranę[3]. Dawna siedziba cechu przewoźników rzecznych[12]. Najwyższe piętro kamienicy przypomina rufę statku[12]. Na fasadzie znajduje się medalion z podobizną króla Hiszpanii Karola V (1500–1558) w otoczeniu alegorycznych przedstawień czterech wiatrów, pary żeglarzy i pary delfinów[3].
7
Maison du Renard (pol. Dom lisa)
Trzypiętrowa kamienica wzniesiona ok. 1645 roku, w większości zniszczona podczas ataku francuskiego w 1695 roku i odbudowana w 1699 roku najprawdopodobniej przez Corneille’S Van Nervena[3]. Dawna siedziba cechu szmuklerzy[12]. Nad wejściem znajduje się relief przedstawiający pozłacanego lisa, od którego pochodzi nazwa kamienicy[12]. Parter zdobią płaskorzeźby z cherubinami bawiącymi się taśmami pasmanteryjnymi a drugie piętro – figura uosabiająca Sprawiedliwość w otoczeniu czterech kobiecych figur symbolizujących cztery kontynenty[12].
8
Maison de L’Étoile (pol. Dom gwiazdy)
Trzypiętrowa kamienica narożna wzniesiona w latach 1896–1897 z inicjatywy burmistrza miasta Charles’s Bulsa (1837–1914)[3]. Szczyt kamienicy wieńczy złota gwiazda, od której pochodzi nazwa domu. Po prawej stronie w arkadach kamienicy znajduje się neorenesansowa, brązowa rzeźba autorstwa Juliena Dillensa (1849–1904) przedstawiająca umierającego Éverarda t’ Serclaes’a (1320–1388)[14], który w 1356 roku odbił magistrat i całe miasto z rąk sprzyjającego Francuzom księcia Flandrii na rzecz księcia Brabancji[12]. Rzeźba jest wypolerowana od ciągłego jej dotykania – w powszechnym mniemaniu, jej dotkniecie ma zapewnić szczęście[10]. Po lewej stronie w arkadach kamienicy znajduje się tablica upamiętniająca Charles’s Bulsa, który pełnił obowiązki burmistrza w latach 1881–1899 i działał na rzecz edukacji robotników flandryjskich[14].
9
Maison du Cygne (pol. Dom łabędzia)
Trzypiętrowa kamienica wzniesiona w 1698 roku[3]. Fasada utrzymana w stylu Ludwika XIV[3]. Nazwa kamienicy pochodzi od wizerunku wielkiego łabędzia umieszczonego na fasadzie[10]. Dawna siedziba cechu rzeźników[10]. Podczas pobytu w Brukseli Karol Marks odbywał tutaj spotkania Niemieckiej Unii Robotników[14], a w 1885 roku założono tu Belgijską Partię Robotniczą[10].
10
Maison de L’Arbre d’Or (pol. Dom złotego drzewa) także Maison des Brasseurs
Siedziba cechu piwowarów[10][14]. Obecnie mieści się tu niewielkie muzeum browarnictwa[10]. Na szczycie kamienicy znajduje się złoty posag jeźdźca z 1854 roku, przedstawiający Karola Lotaryńskiego, który zastąpił oryginalny posąg zniszczony przez wojska francuskie w 1794 roku[10][14].
11
Maison de la Rose (pol. Dom róży)
12
Maison du Mont Thabor
13
Maison de la Renommée
Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą[10].
14
Ermitage
Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą[10].
15
Maison de la Fortune
Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą[10].
16
Maison du Moulin à vent
Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą[10].
17
Maison du Pot d’étain
Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą[10].
18
Maison de la Colline
Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą[10].
19
Maison de la Bourse
Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą[10].
20
Maison du Cerf
21 i 22
Maison de Joseph et Anne
23
Maison de l’Ange
24/25
Maison de la Chaloupe d’Or
Dawna siedziba cechu krawców[10]. Na fasadzie znajduje się popiersie św. Barbary, patronki cechu[10].
,_Augustin_Coppens_-_Ruins_on_part_of_the_Grand_Place_from_the_corner_of_the_Heuvelstraat_to_St_Nicholas.jpg)
