Milton Friedman
Doğum	31 Temmuz 1912(1912-07-31) Brooklyn, New York, ABD
Ölüm	16 Kasım 2006 (94 yaşında) San Francisco, ABD
Milliyet	Yahudi
Vatandaşlık	Birleşik Devletler
Mezun olduğu okul(lar)	Rutgers University (BA 1932), University of Chicago (MA 1933) Columbia University> (Doktora 1946)
Ödüller	John Bates Clark Medalyası (1951) Nobel Ekonomi Ödülü (1976) Cumhurbaşkanlığı Bağımsızlık Madalyası (1988) Milli Bilim Madalyası 1988
Kariyeri
Dalı	Makroekonomik tüketim analizi, para arzı tarihi ve teorisi, istikrar sağlama politikası karmaşıklığı, serbest piyasa ekonomisi, monetratizm
Çalıştığı kurumlar	Rutgers University Hoover Institution (1977-2006) University of Chicago (1946-77) Columbia University (1937-41, 1943-45, 1964-65) NBER (1937-40)
İmza

Milton Friedman (31 Temmuz 1912 – 16 Kasım 2006), tüketim analizi, para tarihi ve teorisi ile istikrar politikalarının karmaşıklığı üzerine yaptığı araştırmalar nedeniyle 1976'da Nobel Ekonomi Ödülü almış Amerikalı bir ekonomist ve istatistikçiydi.^[1] George Stigler ile birlikte, Chicago Üniversitesi öğretim üyelerinin çalışmalarıyla şekillenen ve Keynesyen ekonomi anlayışına karşı çıkarak para teorisini savunan Chicago İktisat Okulunun önde gelen entelektüel isimlerinden biri olarak kabul edilir. 1970'lerin ortalarına kadar monetarizm anlayışını benimseyen bu okul, daha sonra büyük ölçüde rasyonel beklentiler teorisine dayanan yeni klasik makroekonomiye yönelmiştir.^[2] Friedman’ın Chicago'da eğitim verdiği veya akademik anlamda rehberlik ettiği birçok öğrenci ve genç akademisyen, ilerleyen yıllarda ekonomide önemli adlar haline gelmiştir. Bunlar arasında Gary Becker,^[3] Robert Fogel,^[4] ve Robert Lucas Jr.^[5] gibi Nobel ödüllü ekonomistler bulunmaktadır.

Friedman, "naif Keynesyen teori"^[6] olarak adlandırdığı anlayışa yönelik eleştirilerine, tüketim harcamalarının nasıl gerçekleştiğini inceleyen tüketim analizine getirdiği yorumlarla başladı. Daha sonra ana akım ekonominin bir parçası haline gelecek bir teori geliştirdi ve tüketim düzlemesi (consumption smoothing) teorisini savunan ilk ekonomistlerden biri oldu.^[2][7] 1960'larda, hem Marksist hem de Keynesyen ekonomi politikalarına karşı çıkan en güçlü isimlerden biri haline geldi^[8] ve kendi yaklaşımını, "Keynesyen dil ve araçları kullanan" ancak onun başlangıçtaki sonuçlarını reddeden bir yöntem olarak tanımladı.^[9] Ekonomide doğal işsizlik oranı (Natural rate of unemployment) olduğunu öne sürdü ve bu oranın altına inildiğinde enflasyonun hızlanarak artacağını savundu.^[10] Uzun vadede Phillips eğrisinin dikey bir şekilde doğal işsizlik oranında sabit olduğunu ileri sürerek, daha sonra stagflasyon olarak bilinecek ekonomik olguyu öngördü.^[11] Makroekonomide monetarizm olarak bilinen yaklaşımı savunan Friedman, para arzının istikrarlı ve kontrollü bir şekilde artırılmasının en iyi politika olduğunu, hızlı ve beklenmedik değişimlerin ise ekonomik istikrarsızlığa yol açacağını öne sürdü.^[12] Friedman’ın para politikaları, vergilendirme, özelleştirme ve serbest piyasa düzenlemelerine yönelik düşünceleri, özellikle 1980'lerde birçok hükümetin ekonomi politikalarını şekillendirdi. Bununla birlikte, para politikası konusundaki görüşleri, 2007-2008 küresel finansal krizine karşı ABD Merkez Bankası'nın (Federal Reserve) aldığı önlemleri etkiledi.^[13]

Milton Friedman 31 Temmuz 1912'de Brooklyn, New York'ta Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'ndan yeni göç etmiş bir Yahudi ailenin oğlu olarak dünyaya geldi. Ailesi çocukken New Jersey'de taşındı ve Friedman bu eyalette 1928'de 16 yaşında iken lise ayarı okuldan mezun oldu. Üniversite diploma eğitimini 1932'de Rutgers Üniversitesi'nde matematik bölümünden aldı. ABD'de büyük iktisadi buhran sırasında mezun olmuştu ve önce bu buhrandan ve üniversitesinde bulunan iktisat hocalarından çok etkilendi. Master için branşını değiştirip Chicago Üniversitesi'nde Master çalışmalarını iktisat üzerinde yaptı ve burada bulunan ünlü iktisatçılardan olan Jacob Viner, Frank Knight ve Henry Simons'dan etkilendi.

1933'te Columbia Üniversitesi'nde iktisatçı ve istatistikçi Harold Hotelling altında çalışmalar yaptı. 1934'te yine Şikago Üniversitesi'ne gelerek "talep ölçülmesi" üzerinde çalışan Henry Schultz'un asistanlığını yaptı. Fakat kriz dolayısıyla akademik iş bulamadı ve Roosevelt zamanında devlet idaresinde iktisatçı olarak çalıştı. 1941-43'te Federal Hükûmetin harp için vergilendirme konularında çalışmalar yaptı ve stopaj usulüyle gelir vergisi toplanmasına büyük katkı yaptığı söylenmektedir. 1945'te Columbia Üniversitesinde matematik istatistikçi olarak çalıştı. Friedman sonradan bu dönemin Amerikan halkı ve işçisine sağladığı iktisadi başarılarını ve bu dönemdeki kendi görüşlerini ve başarılarını kökünden inkâr etmiştir.

Friedman 1940'ta hazırlamış olduğu "Serbest Profesyonel Çalışmadan Gelirler (Incomes from Independent Professional Practice)" adlı eserini geliştirerek 1945'te Columbia Üniversitesi'ne doktora tezi olarak sunmuş ve 1946'da Doktora derecesi almıştır.

1946'da Chicago Üniversitesi'ne iktisat teorisi okutmak için atandı ve bundan sonra 30 yıl akademik kariyerini bu kurumda geçmiştir. Bu dönemde Serbest piyasa ve sadece sıkı para politikasına önem veren, hiç piyasaya ve sosyal konulara karışmayan bir küçük devlet prensiplerine inanan fikirler taşıyan çok doktriner bir ekonomiciler grubunun yetişmesine on ayak oldu. Bu doktriner görüşlerini yaymak için mikroekonomi, makroekonomi, ekonomi tarihi ve kamu idaresi konularında akademik monograflar, kitaplar, makaleler yazdığı gibi liberal medyada popüler olarak gazeteler, dergiler, radyolar, televizyonlar, videolar için popüler yazılar ve konuşmalar yaptı. Cumhuriyetçi Parti'nin seçimi Lyndon Johnson'a kaybeden cumhurbaşkanı adayı Barry Goldwater'in ekonomi danışmanı oldu.

1976'da Nobel Ekonomi Ödülü'nü aldıktan sonra 65 yaşında 1977'de Chicago Üniversitesi'nden emekli oldu. Karısı ile San Fransisco'ya taşındı ve orada liberal iktisadi politikaları geliştirmek için kurulmuş "Hoover Institution"'da çalışmaya başladı. 1977'de bir liberal eğilimli "Seçim Yapmak İçin Bağımsızlık (Free to Choose Network)" televizyon program şirketinde de katkı yaptı ve bu şirket için hazırladığı 10 programlık serilik program ve bundan ortaya çıkan kitap epeyce popüler oldu. Ekonomik teorilerini deneme fırsatını Şili'de buldu. Şili için hazırlanan ekonomik programlar Şili Ekonomisinin Güney Amerika ülkelerinin üstüne çıkmasını sağladı. Şili kişi başına geliri en yüksek olan Güney Amerika ülkesi olup birinci dünya ülkeleri arasındadır. 1980'de Cumhuriyetçi Parti cumhurbaşkanı adayı Ronald Reagan'a danışman oldu ve bu kişi cumhurbaşkanı seçilince Friedman ABD Federal hükûmetinin baş ekonomi danışmanı olan "Ekonomik Politika Danışma Kurulunda görev yaptı. 1980'li ve 1990'li yıllarda Friedman yine popüler makaleler ve TV konuşmaları yapmaya devam etti. Sovyetler sisteminin yıkılışından sonra serbest piyasa fikirlerinin yayılmasını sağlayan büyük bir doktrinci olarak övgü gördü. 2006'da 94 yaşındayken San Francisco'da kalp krizinden öldü.

Milton Friedman, Monetarizmin oluşumunda ve tanıtımında en önemli isimdir. 1976 yılında "Paranın Miktar Teorisi üzerine çalışmalar" adlı kitabında Monetarizmin temel ilkelerini ortaya koymuştur. Amerika'daki Devlet okullarında öğrencilere ücretsiz öğle yemeği verilmesi tartışmaları sırasında söylediği "There is no such thing as a Free Lunch" (Bedava öğle yemeği diye bir şey yoktur) sözü monetarist ekonomi'ye inananların ana tartışma ekseni oldu.

Milton Friedman kendisine Nobel Ekonomi Ödülü verilirken yaptığı konuşmada "enflasyon her zaman ve her yerde parasal bir olgu olmuştur" sözüyle parasal genişleme - enflasyon arasındaki sıkı ilişkiye vurgu yapmıştır.

Friedman ayrıca bir ekonomik durgunluk ya da bunalım döneminde bir şekilde "ipleri elinde tutmak" şeklindeki dinamik agresif bir para arzı genişlemesinin etkili olmayacağı düşüncesinden hareketle ortaya atılan "para önemli değildir" tarzındaki hakim Keynesyen düşünceyi sarsmıştır.

Friedman ve diğer Monetaristlerden Schwartz, para politikasının hem genişlemelerde hem de daralmalarda gerçekten etkili olduğunu göstermişlerdir.

Milton Friedman'ın para ekonomisi üzerine yaptığı çalışması, 1960'larda ve 1970'lerde enflasyon tehlike sinyalleri vermeye başladıkça, giderek önemli ve uygulanabilir hale geldi. Friedman'a göre ileri ülkelerde 1970'lerden sonra baş gösteren krizin asıl nedeni John Maynard Keynes'ten esinlenerek uygulamaya sokulmuş konjonktür politikalarıdır.

Yüksek düzeyde istihdam oluşturmayı esas almış olan konjonktür politikalar, gevşek politikasından doğan etkilerle ekonomileri raydan çıkararak istikrarsızlığı yaygınlaştırmıştır.

1970'lerin ve 1980'lerin başlarında Monetaristler gerek Akademik ve gerekse politik çevrelerden birçok taraftara toplayarak düşüncelerini yaymışlardır. Onlara göre 1970'li yıların sorunu olan işsizlik ve enflasyonun sebebi uygulanan gelişigüzel para politikalarıdır. Ekonomik istikrarsızlığın kaynağı ise para arzındaki düzensiz dalgalanmalardır

Vikisöz'de Milton Friedman ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

• Kapitalizm
• Nobel Ekonomi Ödülü sahipleri listesi
• Monetarizm
• Neoliberalizm
• Augusto Pinochet
• Ronald Reagan
• Margaret Thatcher

• Milton Friedman Vakfı5 Temmuz 2009 tarihinde Portuguese Web Archive sitesinde arşivlendi
• Nobel Ödülü - Biyografisi 5 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

1. ^ "The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1976". Nobel Prize. 1976. 12 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2008. 
2. ^ ^{a b} "The Chicago School". Commanding Heights. PBS. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
3. ^ "Our Legacy". Becker Friedman Institute. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
4. ^ Chicago Remembers Milton Friedman, Sanderson, Allen; 2012, University of Chicago, [1]
5. ^ Van Overtveldt, Johan (2009). The Chicago School: How the University of Chicago Assembled the Thinkers Who Revolutionized Economics and Business. Agate Publishing. s. 8. ISBN 978-1572846494. 
6. ^ "Milton Friedman". Commanding Heights. PBS. 1 Ekim 2000. 8 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2011. 
7. ^ Friedman, Milton (2018). A Theory of the Consumption Function. Princeton University Press. ss. 20-37. ISBN 978-0691188485. 
8. ^ "Milton Friedman – Economist as Public Intellectual" Mayıs 29, 2009^{[Tarih uyuşmuyor]}, tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Dallasfed.org (April 1, 2016). Retrieved on September 6, 2017.
9. ^ Mark Skousen (2009). The Making of Modern Economics: The Lives and Ideas of the Great Thinkers. M.E. Sharpe. s. 407. ISBN 978-0765622273. 
10. ^ Friedman, Milton (1968). The Role of Monetary Policy. Essential Readings in Economics. Macmillan Education UK. ss. 215-231. ISBN 978-0333594520. 
11. ^ Krugman, Paul R. (1995). Peddling prosperity: economic sense and nonsense in the age of diminished expectations. New York: W. W. Norton. s. 43. ISBN 978-0393312928. 
12. ^ Doherty, Brian (1 Haziran 1995). "Best of Both Worlds". Reason Magazine. 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2009. 
13. ^ Edward Nelson (April 13, 2011). "Friedman's Monetary Economics in Practice" Aralık 31, 2014^{[Tarih uyuşmuyor]}, tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. "in important respects, the overall monetary and financial policy response to the crisis can be viewed as Friedman's monetary economics in practice. ... Friedman's recommendations for responding to a financial crisis largely lined up with the principal financial and monetary policy measures taken since 2007". "Review" in Journal of Economic Literature (December 2012). 50#4. pp. 1106–1109.