Natri ethyl xanthat

Natri ethyl xanthat
Cấu trúc của natri ethyl xanthat
Danh pháp IUPAC	sodium O-ethylcarbonodithioate
Tên khác	Natri ethylxanthogenat Natri-O-ethyl đithiocacbonat
Nhận dạng
Viết tắt	SEX
Số CAS	140-90-9
Thuộc tính
Công thức phân tử	C3H5OS2Na
Khối lượng mol	144,1931 g/mol
Bề ngoài	Chất bột màu vàng nhạt[1]
Khối lượng riêng	1,263 g/cm³[1]
Điểm nóng chảy	182–256 °C (455–529 K; 360–493 °F)[1]
Điểm sôi	phân hủy
Độ hòa tan trong nước	450 g/L (10 ℃)[1]
Độ axit (pKa)	1,6[1]
Độ bazơ (pKb)	12,4[1]
Các nguy hiểm
Chỉ dẫn R	R15, R21, R22, R29, R36, R38
Chỉ dẫn S	S3, S9, S35, S36, S37, S38, S39, S16, S23, S51
Nhiệt độ tự cháy	250 ℃[2]
Trừ khi có ghi chú khác, dữ liệu được cung cấp cho các vật liệu trong trạng thái tiêu chuẩn của chúng (ở 25 °C [77 °F], 100 kPa). Y kiểm chứng (cái gì YN ?) Tham khảo hộp thông tin

Natri ethyl xanthat (SEX = Sodium ethyl xanthate trong tiếng Anh)^[3] là một hợp chất lưu huỳnh hữu cơ với công thức hóa học CH₃CH₂OCS₂Na. Nó là một chất bột màu vàng nhạt, bị thủy phân tạo ra các sản phẩm nặng mùi. Natri ethyl xanthat chủ yếu được dùng trong công nghiệp khai khoáng như là một thuốc tuyển.

Natri ethyl xanthat được điều chế bằng phản ứng của rượu với cacbon đisulfide:

CH₃CH₂OH + NaOH + CS₂ → CH₃CH₂OCS₂Na + H₂O

Natri ethyl xanthat tương đối ổn định ở pH cao và nhanh chóng thủy phân ở pH < 9 tại 25 ℃. Nó là một base tiếp hợp của một axit mạnh chưa rõ với pK_a bằng 1,6 và pK_b ước khoảng 12,4 đối với một base tiếp hợp. Natri ethyl xanthat dễ dàng hấp phụ trên bề mặt của các sulfide rắn.^[2]

Tốc độ phân hủy natri ethyl xanthat trong nước tăng lên khi pH giảm xuống và/hoặc nhiệt độ tăng lên. Người ta cho rằng nó phân hủy theo một trong ba cách sau:^[4]

• Phân li thành axit xanthic và sau đó thành cacbon đisulfide và rượu.

C₂H₅OCS₂Na + H₂O → C₂H₅OCS₂H + NaOH

C₂H₅OCS₂H → CS₂ + C₂H₅OH

• oxy hóa thành đixanthogen.

4C₂H₅OCS₂^– + 2H₂O + O₂ → 2(C₂H₅OCS₂)₂ + 4OH^–

• Phân hủy thủy phân

6C₂H₅OCS₂^– + 3H₂O → 6C₂H₅OH + CO₃^2– + 3CS₂ + 2CS₃^2–

Hai phản ứng đầu là phụ và cần điều kiện môi trường axit. Phản ứng thứ ba diễn ra trong môi trường trung hòa hay kiềm (pH > 7) và tự gia tốc, do nó được xúc tác bằng rượu tạo ra như là một sản phẩm. Tốc độ của nó tăng lên theo nồng độ của các chất phản ứng và với sự tăng lên của nhiệt độ, từ 1,1%/ngày ở 20 ℃ tới 4,6%/ngày ở 40 ℃ đối với dung dịch 10% ở pH = 10. Giảm pH từ 10 tới 6,5 làm tăng tốc độ phân hủy từ 1,1%/ngày tới 16%/ngày. Sự phân hủy cũng được gia tốc bởi sự có mặt của các kim loại như đồng, sắt, chì, kẽm, có vai trò như một chất xúc tác.^[4]

Natri ethyl xanthat chủ yếu dùng trong công nghiệp khai khoáng làm thuốc tuyển để phục hồi các kim loại như đồng, niken, bạc hay vàng, cũng như các dạng sulfide hay oxit kim loại rắn từ bùn quặng. Ứng dụng này được Cornelius H. Keller đề xuất năm 1925. Các ứng dụng khác bao gồm: làm thuốc gây rụng lá cây, thuốc diệt cỏ và phụ gia cho vào cao su để chống lại tác động của oxy và ozon.^[5]

Natri ethyl xanthat có độc tính vừa phải theo đường miệng và đường da đối với động vật và kích thích mắt cũng như da.^[6] Nó đặc biệt độc hại đối với thủy sinh vật và vì thế việc thải nó ra môi trường bị kiểm soát chặt.^[7] Liều gây tử vong trung bình (chuột bạch đực, miệng, dung dịch 10% ở pH ≈ 11) là 730 mg/kg trọng lượng cơ thể, với tử vong chủ yếu diễn ra trong ngày đầu tiên. Các cơ quan chịu ảnh hưởng nhiều nhất là hệ thần kinh trung ương, gan và lá lách.^[8]

• Priority existing chemical Report No. 5 Sodium Ethyl Xanthate Lưu trữ 2011-02-23 tại Wayback Machine, National Industrial Chemicals Notification and Assessment Scheme Lưu trữ 2012-03-24 tại Wayback Machine, Dep. of Health and Ageing, Australian Government (1995) ISBN 0-644-35283-3
• Priority Existing Chemical. Secondary Notification Assessment Report No. 5S Sodium Ethyl Xanthate Lưu trữ 2011-02-23 tại Wayback Machine, National Industrial Chemicals Notification and Assessment Scheme, Dep. of Health and Ageing, Australian Government, (February 2000) ISBN 0-642-42198-6