Y Gynghrair Geltaidd

Y Gynghrair Geltaidd

Enghraifft o:	sefydliad
Dechrau/Sefydlu	1961
Gwefan	https://www.celticleague.net
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae'r Undeb Celtaidd yn fudiad gwleidyddol sydd yn cefnogi ac yn lledaenu gwybodaeth am ymgyrchoedd mudiadau cenedlaethol a mudiadau iaith y chwe gwlad Geltaidd sef Cymru, Yr Alban, Llydaw, Iwerddon, Cernyw, a Manaw. Fe'i sefydlwyd ym 1961, yn Eisteddfod Genedlaethol Rhosllannerchrugog. Mae'r Undeb yn cyhoeddi'r cylchgrawn chwarterol 'Carn'. Enw'r mudiad yn Saesneg yw'r Celtic League.

Ni ddylid drysu rhwng yr Undeb Celtaidd, a'r Gyngres Geltaidd, sydd yn fudiad diwylliannol, na'r Cynghrair Celtaidd, sydd yn gystadleuaeth rygbi.

Mae'n enghraifft o fudiad Pan-Geltaidd.

Wedi'i sefydlu ym 1961, tyfodd yr Undeb Celtaidd bresennol allan o wahanol sefydliadau pan-Geltaidd eraill, yn enwedig y Gyngres Geltaidd, ond gyda phwyslais mwy gwleidyddol. Cyn hynny, roedd y bardd Albanaidd, Hugh MacDiarmid ac eraill wedi awgrymu rhywbeth tebyg.

Cychwynnwyd y Gynghrair Geltaidd yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru 1961. Dau o'r aelodau sefydlol oedd Gwynfor Evans a J. E. Jones, a oedd yn eu tro yn llywydd ac ysgrifennydd cyffredinol plaid wleidyddol genedlaetholgar Plaid Cymru ar y pryd. Mynegwyd diddordeb gan bleidiau Albanaidd, a hefyd gan genedlaetholwyr Llydewig.

Mae’r Undeb Celtaidd yn cyflwyno ei hamcanion fel a ganlyn:

• "Meithrin cydweithrediad rhwng pobloedd Celtaidd."
• “Datblygu’r ymwybyddiaeth o’r berthynas arbennig a’r undod rhyngddynt.”
• “Gwneud ein brwydrau a’n cyflawniadau cenedlaethol yn fwy adnabyddus dramor.”
• "Ymgyrchu i gymdeithas ffurfiol o genhedloedd Celtaidd ddigwydd unwaith y bydd dau neu fwy ohonyn nhw wedi cyflawni hunanlywodraeth."
• “Pleidleisio’r defnydd o adnoddau cenedlaethol pob un o’r gwledydd Celtaidd er lles ei holl bobl.”^[1]
• "Mae pob cenedl Geltaidd wedi'i chyflyru gan hanes gwahanol ac felly rhaid i ni beidio â disgwyl unffurfiaeth meddwl, ond yn hytrach yn caniatáu i amrywiaeth fynegi ei hun o fewn yr UNdeb Celtaidd. Yn y modd hwn, efallai y byddwn yn cydnabod yn well y meysydd hynny o gydweithio posibl ac yn y pen draw yn llunio polisi cyffredin manwl. Gyda hyn gallwn weithio allan pa fath o berthynas rhwng ein cymunedau fydd yn eu galluogi i fwynhau rhyddid a rhyddid ar lefel unigol a chymunedol."^[1]

Yn wleidyddol, mae'r Undeb Celtaidd yn ceisio creu chwe gwladwriaeth sofran o'r chwe gwlad Geltaidd y mae'n cydnabod eu bod yn bodoli, [1] yn gysylltiedig mewn rhyw ffordd.[3] Mae rhywfaint o amrywiaeth yn y ddealltwriaeth o'r nodau hyn, sy'n amrywio o gyfarfodydd cyffredinol blynyddol (CCB), i ffederasiwn gwirioneddol tebyg i'r Cyngor Nordig.

Dywedodd Cyfarfod Cyffredinol Blynyddol yr Undeb Celtaidd 1987 ei fod: “yn ategu’n bendant fod gan yr Undeb Celtaidd swyddogaeth benodol o fewn Celtia [y byd Celtaidd], h.y. gweithio i adfer ein hieithoedd i sefyllfa hyfyw, a sicrhau annibyniaeth economaidd, ddiwylliannol a gwleidyddol ddigonol i warantu goroesiad ein gwareiddiad i'r 21g. Mae'r pwyslais hwn ar ieithoedd ein chwe gwlad yn ein nodi bellach fel cymunedau diwylliannol ar wahân, ac felly fel cenhedloedd ar wahân."^[2]

Mae cangen ym mhob un o'r chwe gwlad Geltaidd, a hefyd canghennau yn UDA, yn Lloegr/Llundain, ac mae cangen ryngwladol. Yn Saesneg, mae'n arfer defnyddio enwau'r gwledydd yn yr ieithoedd Celtaidd wrth gyfeirio at y canghennau cenedlaethol.

• Alba
• Breizh
• Cymru
• Éire
• Kernow
• Mannin

Alan Heusaff†: (1961-84), B→É

J. Bernard Moffat: (1984-88), M

Davyth Fear: (1988-90), K→C

Séamas Ó Coileáin†: (1990-91), É

J. Bernard Moffat: (1991-2006), M

Rhisiart Tal-e-bot: (2006 - pres.), C→K

Frang MacThòmais: (1973-74), A

Padraig Ó Snodaigh: (1974-77), É

Cathal Ó Luain: (1977-81), É

Pedyr Pryor: (1981-84), K

Pat Bridson: (1984 - pres.), M→É

(Mae'r llythrennau ar ôl y dyddiadau yn dangos eu cenhedloedd - mae → yn dangos yr rhai oedd wedi mynd i fyw i wlad Geltaidd arall.)

• Carn

• Safle we yr Undeb Celtaidd
• Gwefan yr Undeb Celtaidd Archifwyd 2006-06-15 yn y Peiriant Wayback
• Undeb Celtaidd, Cangen America Archifwyd 2010-05-25 yn y Peiriant Wayback
• Undeb Celtaidd, Cangen Ryngwladol Archifwyd 2005-04-18 yn y Peiriant Wayback
• Undeb Celtaidd, Cangen yr Alban Archifwyd 2008-05-19 yn y Peiriant Wayback

gw • sg • go Y Gwledydd Celtaidd Gwledydd Yr Alban Cernyw Cymru Galisia Iwerddon Llydaw Manaw Cenedlaetholdeb Cymreig Albanaidd Gwyddelig Llydewig Datganoli Cymru Cernyw Annibyniaeth Cymru arolygon barn Yr Alban arolygon barn Uno Iwerddon Unedig arolygon barn Llydaw Unedig Iaith Cymraeg Albaneg Gwyddeleg Cernyweg Llydaweg Cydweithio Pan-geltiaeth Undod Celtaidd Y Gynghrair Geltaidd Y Gyngres Geltaidd Gŵyl Gŵyl Ryng-Geltaidd An Oriant (Lorient) Celtic Connections Gŵyl Ban Geltaidd Gweler hefyd: Y Celtiaid hynafol