Onjuist spatiegebruik

Onjuist spatiegebruik is het verschijnsel dat woorden die deel zijn van een samenstelling los van elkaar worden geschreven, met een spatie ertussen, terwijl de spellingsregels voorschrijven dat ze aan elkaar of met een liggend streepje moeten worden geschreven.

De term wordt bij uitstek gebruikt voor dergelijke fouten in het Nederlands, waar samenstellingen volgens de officiële regels als één woord worden geschreven mits hierdoor geen verwarring ontstaat over de uitspraak of betekenis van de samenstelling als geheel. Het komt vooral voor bij vrij lange samengestelde woorden, of als een van de delen een eigennaam of merknaam is.

• Twee of meer zelfstandige naamwoorden
• Een bijvoeglijk naamwoord en twee of meer zelfstandige naamwoorden
• Bijwoorden (bijv. 'naar mate' waar 'naarmate' correct is.^[1])

Soms kan een onjuiste spatie ook een onbedoelde betekenisverandering opleveren.

• Een samengesteld woord "ab" van de woorden "a" en "b" betekent "b van a". Als er een spatie wordt gebruikt, dus "a b", betekent het "a van b" (in telegram- of krantenkopstijl).
  Bijvoorbeeld "de taxatiekosten" betekent "de kosten van de taxatie" en "taxatie kosten" is telegramstijl voor "de taxatie van de kosten".^[2]
• Een bijvoeglijk naamwoord "a" voor een samengesteld woord "bc" in de vorm "abc" slaat alleen op "b". Als er een spatie wordt gebruikt, dus "a bc", dan slaat "a" op "c".
  Bijvoorbeeld "oudekaaskroket" betekent "de kroket met oude kaas erin" en "de oude kaaskroket" betekent "de oude kroket met kaas erin".^[3]

Voorbeelden

Een van de oorzaken is de spellingcontrole in tekstverwerkers, die soms niet goed omgaat met samenstellingen en deze als foutief aanmerkt maar de losse woorden niet.

Voor zover er bij onjuist spatiegebruik in het Nederlands inderdaad sprake is van Engelse invloed, betreft het een vorm van interferentie.

De klemtoon van een woord verandert als het niet aan elkaar geschreven wordt. Een woord dat aaneengeschreven wordt, krijgt maar één hoofdklemtoon: bij brandweerauto ligt de hoofdklemtoon op bránd-, terwijl de oorspronkelijke klemtoon van -auto een bijklemtoon wordt. Als het woord in losse delen geschreven wordt, krijgt ieder deel een eigen hoofdklemtoon: 'bránd wéér áuto' (of 'brándweer áuto'). Bovendien verandert het uitspraakritme. Terwijl brandweerauto in één keer, zonder pauze uitgesproken wordt, wordt 'brandweer auto' uitgesproken als 'brandweer - korte pauze - auto'. In twijfelgevallen kan de klemtoon veelal uitsluitsel geven over de juiste schrijfwijze.

Andere gebruikte benamingen voor onjuist spatiegebruik zijn losschrijfziekte,^[4] soms spatitis of Engelse ziekte. Het laatste is tevens een meer algemene benaming voor een aantal mogelijke Engelse invloeden op het taalgebruik. In het Engels worden samenstellingen doorgaans juist als twee of meer losse woorden geschreven. Onjuist spatiegebruik komt in het Engels zelf overigens ook voor, bijvoorbeeld "show room" in plaats van het correcte "showroom".

• Nederengels

• Technische Handleiding – regels voor de officiële spelling van het Nederlands, Nederlandse Taalunie, juni 2009, hoofdstuk 8 De schrijfwijze van complexe woorden, p. 77-100^[5]
• Leidraad van de Woordenlijst (Groene Boekje) – links naar adviezen over het aaneenschrijven van Nederlandse samenstellingen op de site van de Taalunie^[6]
• Genootschap Onze Taal ('langeafstandsloper')
• Genootschap Onze Taal (samenstellingen met Engelse delen)
• Signalering Onjuist Spatiegebruik