Antoni van Leeuwenhoek (wym. /ˈɑntoːni vɑn ˈleːuə(n)ˌɦuk/ ( odsłuchaj); ur. 24 października 1632 w Delfcie; ochrzczony 4 listopada 1632 jako Thonius Philipszoon /ˈtoːni̯ʏs ˈfilɪpˌsoːn/; zm. 26 sierpnia 1723 tamże^[1]) – holenderski urzędnik miejski, przedsiębiorca i przyrodnik (bez formalnego wykształcenia uniwersyteckiego)^[2]. Nazywany jest ojcem mikrobiologii (prawdopodobnie pierwszy człowiek, który zobaczył mikroorganizmy, w tym bakterie^[2]).

Początkowo zajmował się kupiectwem (prowadził sklep z galanterią męską), a nocami szlifowaniem szkieł oraz konstrukcją mikroskopów. Jednosoczewkowe mikroskopy Leeuwenhoeka były mniej wygodne w użyciu niż wielosoczewkowe mikroskopy złożone Roberta Hooke'a, ale dzięki precyzyjnemu szlifowaniu soczewek, dawały dużo większe powiększenie (ok. 270× w porównaniu z 20-50× w przypadku mikroskopów Hooke'a) i wyraźniejszy obraz (szczególnie przy większych powiększeniach). W swoim czasie były najlepsze na świecie^[2]. Później zajął się ich produkcją, ale nigdy nie podzielił się z nikim swoimi technikami produkcji – ani szkieł, ani mikroskopów^[2].

Z fascynacją obserwował pod mikroskopem niemal wszystko, co przyszło mu do głowy – m.in.: strukturę kości i mięśni, krwinki czerwone, bakterie, orzęski, plemniki^[3], głowy much, oczy wołów, mięśnie wieloryba, nasiona, sierść zwierząt, drewno, wodę, osad nazębny (pierwszy oglądał swój mikrobiom) czy wnętrzności wszy^[2].

Obalił teorię samorództwa przez znalezienie jaj much^[3], a jego opis antyseptycznych właściwości octu winnego był pierwszym w historii (potraktowane octem "żyjątka" bytujące na zębach – padły)^[2].

W 1680 roku został członkiem Towarzystwa Królewskiego (po potwierdzeniu jego obserwacji mikroorganizmów). Z powodu nieznajomości łaciny ani angielskiego, Towarzystwo zgodziło się wypisać dyplom po holendersku. Pod koniec życia był jednym z najsławniejszych jego członków. W testamencie zapisał Towarzystwu 26 swoich mikroskopów wraz z założonymi na nich preparatami, które jednak zaginęły (stąd do tej pory nie wiadomo dokładnie jak były skonstruowane).