|
Chmielnik (województwo świętokrzyskie)
Chmielnik – miasto w powiecie kieleckim, w województwie świętokrzyskim[3][4]. Leży na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 73 (Wiśniówka – Jasło), drogi krajowej nr 78 (Chałupki – Chmielnik) oraz drogi wojewódzkiej nr 765 (Chmielnik – Osiek), nad rzeką Wschodnią (prawy dopływ Czarnej Staszowskiej), na pograniczu Niecki Połanieckiej i Pogórza Szydłowskiego. Jest siedzibą miejsko-wiejskiej gminy Chmielnik. Ośrodek handlowo-usługowy. Przemysł materiałów budowlanych i spożywczy. Stacja kolejowa. Zachowany szesnastowieczny układ urbanistyczny, wytyczony przez czworoboczny rynek i sieć prostopadłych ulic. Od połowy XVI w. do 1689 był jednym z ważniejszych centrów polskiego kalwinizmu. Miasto prywatne Królestwa Kongresowego, położone było w 1827 roku w powiecie szydłowskim, obwodzie stopnickim województwa krakowskiego[5]. W latach 1956–1961 miasto było siedzibą powiatu chmielnickiego. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. kieleckiego. DemografiaWedług danych z 31 grudnia 2010 miasto zajmowało powierzchnię 7,8 km²[6] i liczyło 3891 mieszkańców, z czego liczba mężczyzn wynosiła 1863 osób (47,9%), zaś kobiet – 2028 (52,1%)[7]. Gęstość zaludnienia wynosiła 499 osób/km².
Historia_(cropped).jpg) Pierwsze wzmianki pochodzą z 1241, kiedy to miała miejsce bitwa pod Chmielnikiem z wojskami mongolskimi. Przy trasie na Szydłów znajduje się pamiątkowy obelisk. Początkowo osada będąca własnością książęcą (kasztelania sandomierska), w XIII w. stała się własnością Odrowążów. Najstarszym zabytkiem Chmielnika jest kościół pw. św. Trójcy z cmentarzem przykościelnym założonym ok. 1356. Obecnie oglądać można jedynie prezbiterium (początki XIV w.) kościoła zniszczonego w okresie reformacji. W czasach najazdów tatarskich Chmielnik był własnością Oleśnickich. Ich staraniom Chmielnik zawdzięcza prawa miejskie nadane przez króla Zygmunta Augusta w 1551. Około 1558 ówczesny właściciel miasta Jan Oleśnicki zamienił kościół na zbór kalwiński, zapoczątkowując protestancki epizod miasta. Ostatni proboszcz katolicki został wygnany z miasta około 1562. Nowe miasto Chmielnik usytuowano na wschód od istniejącej wsi o tej samej nazwie (obecnie Przededworze). Pod koniec lat 60. XVI wieku miejscowość stała się centrum braci polskich, którzy mieli tutaj własną szkołę i odbywali synody (ostatni w 1592). W 1580 król Stefan Batory nadał przywilej organizowania kolejnych jarmarków. Około 1592 właściciele miasteczka przeszli na kalwinizm i przekazali budynek zboru swoim współwyznawcom, ale bracia polscy pozostali w miasteczku, jeszcze około 1610 roku synody kalwińskie upominały właścicieli, by nie pozwalali arianom na własne nabożeństwa. Staraniem pastora Franciszka Płachty Secemińskiego większość mieszkańców przeszła na kalwinizm. W 1630 Chmielnik przeszedł na własność kalwińskiej rodziny Gołuchowskich. Wybudowany w latach 1634–1636 nowy, obszerny i murowany zbór został spalony w okresie potopu szwedzkiego, ale staraniem rodziny Gołuchowskich został odbudowany. W Chmielniku odbywały się w synody kalwińskie, działała też szkoła na bardzo dobrym poziomie. Zbór kalwiński istniał do roku 1689 kiedy to, po procesie wytoczonym kalwinistom, zamknięto go i szkołę, a budynek kościoła przekazano kościołowi katolickiemu. Choć kalwiniści są notowani w mieście przez jeszcze 30 lat, po zamknięciu zboru miasteczko podupadło. XVII wieku sięga historia społeczności żydowskiej Chmielnika, w którym, na podstawie przywileju wydanego przez Krzysztofa Gołuchowskiego, zaczęli osiedlać się Żydzi sefardyjscy wygnani z Hiszpanii. Synagoga została wzniesiona w XVIII w. Zajęcie przez Żydów opuszczonych domów i sklepów wygnanych chmielnickich arian (1658) przyczyniło się do dalszego rozwoju ekonomicznego gminy żydowskiej. Chmielnik był również miastem królewskim. Według księdza Jana Wiśniewskiego (1774) miasto zostało przekazane w darze od Rzeczypospolitej Stanisławowi Augustowi. Król ofiarował je wkrótce księciu Józefowi Poniatowskiemu (bratanek króla, znany z zamiłowania do kart), który w potrzebie finansowej sprzedał Chmielnik wojewodzie inowrocławskiemu – Andrzejowi Moszczeńskiemu. Według najnowszych badań historycznych epizod z podarowaniem miasta Poniatowskiemu nie ma potwierdzenia w źródłach historycznych. Nowy właściciel dokończył rozpoczętą przez Jerzego Ożarowskiego w 1730 trwającą 50 lat budowę nowego kościoła. W 1787 właścicielami Chmielnika zostali Chłapowscy. Po III rozbiorze Polski (1795) miasto należało do Austrii (prowincja Nowa Galicja). W latach 1809–1815 w Księstwie Warszawskim, następnie w Królestwie Polskim. W 1829 ostatni z Chłapowskich – Dezydery sprzedał Chmielnik Kazimierzowi Tańskiemu. Własnością tej rodziny majątek ziemski pozostał do 1945. W dniu 20 stycznia 1864 miała w Chmielniku miejsce potyczka Powstania Styczniowego. Powstańcami dowodził major Rumowski (Wagner)[8]. W 1922 w Chmielniku powstał Bank Kupiecki, którego prezesem został handlowiec Herman Leszman[9]. 13 stycznia 1945 roku do miasta wkroczyły oddziały 52 Armii I Frontu Ukraińskiego Armii Czerwonej. Fakt ten upamiętniał Pomnik Wdzięczności postawiony na rynku miasta[10]. W 1991 zmieniono nazwę ulicy Obronców Stalingradu na ulicę Wincentego Witosa[11].    ZabytkiZabytki wpisane do rejestru zabytków nieruchomych[12]:
OsiedlaChmielnik dzieli się na cztery osiedla – Słoneczne, Sady, ulicę Piastów (kiedyś osiedle „22 Lipca”) oraz Dygasińskiego. W obecnej chwili powstaje kolejne osiedle o nazwie „Za kościółkiem”, znajdujące się w północno-zachodniej części miasta. Wspólnoty wyznaniowe
SportW mieście działa klub piłki nożnej, Zenit Chmielnik, założony w 1946 roku[14]. Ludzie związani z ChmielnikiemBurmistrzowie Chmielnika
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
.jpg)
.jpg)
