Po wyjeździe do Moskwy pracował początkowo (7 miesięcy od kwietnia 1905) w Szpitalu św. Włodzimierza, na oddziałach pediatrycznych (błonica, płonica, chirurgia dziecięca)[1]. W roku 1906 odbył studia specjalistyczne z anatomii patologicznej w Berlinie, a w roku 1908 – studia uzupełniające w Monachium. W roku 1910 obronił w Moskwie pracę doktorską O zmianach węzłów wewnątrzsercowych w doświadczalnym zapaleniu osierdzia, a w 1912 roku uzyskał habilitację na Uniwersytecie Moskiewskim[1][2]. Wykład habilitacyjny wygłosił na temat[1]: Znaczenie badań doświadczalnych dla nauki o powstawaniu nowotworów. Po habilitacji zajmował stanowisko prosektora w Katedrze Patologii Ogólnej i Doświadczalnej Uniwersytetu Moskiewskiego[1][2][4] i w Instytucie im. Morozowa (1911–1913)[4][5], w którym zajmowano się nowotworami złośliwymi[1]. Prowadził też wykłady z patologii ogólnej nowotworów złośliwych oraz z patologii ogólnej w pełnym zakresie (rok akademicki 1913/1914). W latach 1914–1918 wykładał patologię doświadczalną (część kursu patologii). W roku 1918 wrócił do Polski[1][4].
W okresie 1918–1925 mieszkał i pracował w Łodzi[b]. Do końca roku 1924 kierował Miejską Pracownią Bakteriologiczną[1][2][4]. Był również kierownikiem filii Państwowego Zakładu Higieny w Łodzi (wcześniej Państwowy Zakład Epidemiologiczny)[2][4][6]. W roku akademickim 1923/1924 dojeżdżał do Warszawy na wykłady patologii ogólnej i doświadczalnej. Z końcem roku 1924 zdecydował się na rezygnację z pracy w obu instytucjach łódzkich (w tymże roku otrzymał tytuł członka honorowego Łódzkiego Towarzystwa Lekarskiego) i w styczniu 1925 roku przeprowadził się do Warszawy[1][4].
W Warszawie Franciszek Venulet, poza pracą dydaktyczną[c] i naukową, prowadził intensywną działalność organizacyjną i społeczną. Uzyskał dotację Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz Fundacji Rockefellera na zakup aparatury dla pracowni naukowo-badawczych i organizację biblioteki, działał m.in. jako przewodniczący Sądu Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej (1929), przewodniczący Towarzystwa Biologicznego (1930), członek Rady Naukowej Lotniczo-Lekarskiej (1931)[d], delegat Wydziału Lekarskiego do senatu UW (rok akad. 1932/1933), kurator Żydowskiego Stowarzyszenia Medyków[1][e]. W roku akademickim 1934/1935 pełnił funkcję dziekanaWydziału LekarskiegoUW[1][4].
Był członkiem Towarzystwa Lekarskiego Łódzkiego (od 1926)[f]. Uczestniczył w pracach Polskiego Towarzystwa Medycyny Społecznej, o czym świadczy m.in. odczyt Wpływ amonjaku na równowagę kwasowo-zasadową, przygotowany wspólnie z Franciszkiem Goebelem[9] i Ryszardem Tislowitzem[10], który opublikowano w roku 1936[11][g]. Utrzymywał kontakty naukowe ze specjalistami z innych krajów (w roku 1931 przez kilka miesięcy przebywał we Włoszech; uczestniczył w licznych międzynarodowych kongresach)[1].
Demonstrował demokratyczne przekonania polityczne; skłaniał się do poglądów Tadeusza Kotarbińskiego (zob. np. etyka niezależna)[1].
W roku 1945 zamieszkał w Łodzi. Był współorganizatorem i profesorem kontraktowym Uniwersytetu Łódzkiego, a w roku 1950 został profesorem zwyczajnym nowo utworzonej Akademii Medycznej (miał wówczas 72 lata)[1][6]. Zorganizował nowy Zakład Patologii Ogólnej i Doświadczalnej (ul. Narutowicza 60). W latach 1946–1961 wykonano tam prace naukowe, których wyniki stały się tematem 103 publikacji i podstawą sześciu prac doktorskich[1].
Był czynny zawodowo do roku 1962[i] w łódzkiej AM i jako kierownik Katedry Patologii Ogólnej w WAM w Łodzi. Przeszedł na emeryturę w wieku niemal 84 lat, po czym nadal utrzymywał kontakt z uczelnią (był promotorem pracy doktorskiej w latach 1962–1965)[1].
Jego współpracownikami – członkami zespołu badawczego – byli[1]: prof. Andrzej Danysz, Piotr Demant, Henryk Gnoiński, Franciszek Goebel, Władysław Ostrowski, Bronisław Szerszyński i inni (wśród nich: Kazimierz Czerski, Jan Dmochowski, Rościsław Kadłubowski, Helena Lausz, Tadeusz Majcherski, Zofia Moskwa, Stefan Skapiński[16][j]).
Jest autorem ponad 300 publikacji naukowych (w tym ponad 100 – bez współautorów)[4]
W biografii, opublikowanej w roku 1982, zamieszczono wykaz 106 publikacji[1]. W katalogu WorldCat wymieniono 36 najbardziej popularnych prac autorstwa lub współautorstwa Franciszka Venuleta, a wśród nich – jako najbardziej istotne – książki[17]:
Co o nałogu palenia tytoniu wiedzieć należy (pięć wydań w okresie 1956–1958)
Fizjopatologia ogólna (dwa wydania w roku 1948)
Szczegółowa fizjopatologia (trzy wydania w roku 1957)
Fizjopatologia szczegółowa (trzy wydania w latach 1951–1953)
Dziedziczność i konstytucja (dwa wydania w roku 1926)
Anatomja, patologja i klinika układu siateczkowośródbłonkowego (wyd. w 1929; współautorzy: Ludwik Paszkiewicz, Mściwój Semerau-Siemianowski)
Patologja ogólna i doświadczalna: repetitorium podług wykładów Franciszka Venuleta (2 wydania w roku 1926)
De l’abaissement du taux de la vitamine C dans l’organisme des fumeurs (dwa wydania w roku 1953; współautor: Zygmunt Moskwa)
Spadek poziomu witaminy C w ustroju pod wpływem dymu tytoniowego (wyd. w roku 1952; współautor: Zofia Moskwa)
Über die ansäuernde Wirkung von Ammoniak (wyd. w roku 1937; współautorzy: Franciszek Goebel, Ryszard Tislowitz).
Został wyróżniony tytułem członka honorowego Towarzystwa Lekarskiego Łódzkiego (1924)[4].
Upamiętnienie
Imię profesora Franciszka Venuleta nadano cyklowi konferencji pt. „Tytoń albo zdrowie”. Konferencje, organizowane corocznie w różnych miastach Polski, są forum wymiany doświadczeń i integracji środowisk zainteresowanych problemami szkodliwości palenia i sposobami walki z tym nałogiem[23][24]. W organizację konferencji włączają się m.in.: Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Główny Inspektorat Sanitarny, Ministerstwo Zdrowia, Obywatelska Koalicja „Tytoń albo Zdrowie”, Rządowa Rada Ludnościowa[24].
Pamięć o Franciszku Venulecie wyraził w roku 1982 prof. Jan Wojciech Guzek[25] w artykule napisanym dla uczczenia 15. rocznicy jego śmierci. Wspomnienie zakończył słowami[1]:
Profesor Franciszek Venulet pozostał w pamięci współczesnych jako wszechstronnie wykształcony lekarz-badacz i nauczyciel o szerokim, humanistycznym spojrzeniu na życie, o zainteresowaniach rozległych, znacznie wykraczających poza problematykę nauk lekarskich. Postać sędziwego Profesora – znawcy filozofii, literatury i sztuki, wnosiła w rzeczywistość naszej uczelni lekarskiej lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych pewien rys tradycyjnego obyczaju akademickiego: odbicie przeszłości, której istotną, głęboką wartość w pełni uświadamiamy sobie zazwyczaj dopiero wówczas, gdy już od nas odeszła.
Życie rodzinne
Był synem Franciszka (1851–1912[26], według ankiety personalnej – „kierownika firmy”) i Natalii z domu Ernst (1855–1926[26]), należących do ewangelickiej rodziny handlowców. Urodził się w roku 1878 w Warszawie, przy ul. Leszno 23[1]. Miał siostrę Zofię (ur. 1880[27], zamężna Masterhazy), która została nauczycielką. Zmarła 17 stycznia 1945[27] w Ravensbrück (KL)[1].
Ożenił się w Moskwie w 1912 roku z Jadwigą Heuss (1887–1968[26])[1][2]. Małżonkowie mieli dwoje dzieci: córkę Marię (ur. 1915) i syna Jana (1921–2011[26] ur. w Łodzi)[1]. Jan Venulet poszedł zawodowymi śladami ojca – studiował medycynę na tajnym Wydziale Medycznym UW, został znanym profesorem farmakologii[28][29].
↑W latach 1921–1922 otrzymał propozycje objęcia stanowiska profesora patologii ogólnej i doświadczalnej na Wydziałach Lekarskich Uniwersytetu Wileńskiego i Warszawskiego, jednak nie przyjął ich ze względów rodzinnych[1][4]. Akt mianowania docenta Venuleta na profesora zwyczajnego patologii ogólnej i doświadczalnej w Uniwersytecie Warszawskim został podpisany 22 marca 1922 roku przez Naczelnika Państwa[1].
↑Już w roku 1925 wydano pierwsze części jego skryptu „Patologia Ogólna i Doświadczalna”[1].
↑Informacje nt. działalności Żydowskiego Stowarzyszenia Medyków Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego w Warszawie są dostępne m.in. w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej[7].
↑Towarzystwo Lekarskie Łódzkie utworzono w listopadzie 1886 roku[8].
↑Polskie Towarzystwo Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego powstało w roku 1905. Już w roku 1906 zostało rozwiązane przez władze carskie, z powodu „«zbyt» narodowego i prospołecznego programu”. W roku 1916 powołano Polskie Towarzystwo Medycyny Społecznej (zob. PTL – współczesne zmiany struktury)[12].
↑ abcdefgoprac. A. Zaorski: Profesor Franciszek Venulet (1878–1967). [w:] Encyklopedia Medyków Powstania Warszawskiego [on-line]. lekarzepowstania.pl. [dostęp 2018-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-02)].; źródła: Jan W. Guzek, Profesor Franciszek Venulet (1878-1967). W 15. rocznicę śmierci. „Archiwum Historii Medycyny”, T. 45, 1982, z. 1-4, s. 27–38; Eugeniusz Szulc, „Cmentarz Ewangelicko-Augsburski w Warszawie”, Warszawa 1989, s. 576–577; Andrzej Śródka, „Odrodzony Uniwersytet Warszawski”, w: „Dzieje nauczania medycyny i farmacji w Warszawie” (1789–1950), Warszawa 1990, s. 286–287.
↑Е.А. Агеева (Московский государственный университет им. М.В. Ломоносова): Морозовы и Московский Университет (к постановке проблемы). [w:] Богородск-Ногинск. Богородское краеведение [on-line]. www.bogorodsk-noginsk.ru. [dostęp 2017-02-16].
↑Tajne studia medyczne. [w:] Opracowanie na podstawie: „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego – Powstanie Warszawskie i medycyna”, wydanie II, Warszawa 2003 [on-line]. Encyklopedia Medyków Powstania Warszawskiego. [dostęp 2017-01-25].
↑Irena Ćwiertnia-Sitowska, Studia medyczne w latach 1941–1949 w: Wspaniali i niezapomniani (cz. 3). Studia medyczne w latach 1941–1949; Nasi nauczyciele, Miesięcznik Okręgowej Izby Lekarskiej w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza, Numer 2011-05.
↑Edward Rużyłło: Studenci medycyny – podchorążowie z Ujazdowa. [w:] Serwis Etyka, Prawo i Medycyna [on-line]. etyka.doktorzy.pl. [dostęp 2017-02-13].; Opracowanie na podstawie tekstu zamieszczonego w biuletynie „Z życia Akademii Medycznej w Warszawie” nr 3(82) z 1999 roku.
↑ abProf. dr hab. Andrzej Danysz. Prof. Franciszek Venulet – pionier polskich badań nad wpływem dymu tytoniowego na stan zdrowia. „Alkoholizm i Narkomania > Prace poglądowe monografie”, s. 325–332, 1999. ISSN0867-4361.
↑Adam Hulanicki: Jan Vanulet (1921–2011). [w:] Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (2011) [on-line]. Muzeum Historii Polski, mazowsze.hist.pl. [dostęp 2017-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-23)].
