Treść tego artykułu należy opracować w taki sposób, aby nie uwypuklała nadmiernie polskiej specyfiki / aby nie zawężała się tylko do polskich warunków Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Lekarz zajmuje się utrzymywaniem lub przywracaniem zdrowia poprzez badanie, diagnozowanie, prognozowanie i leczenie chorób, urazów i innych schorzeń fizycznych i umysłowych.
Dawniej wyrazy „lekarz” i „doktor” były słowami potocznymi, którymi określano ludzi zajmujących się leczeniem i pielęgnowaniem, posiadających wykształcenie, ale niekoniecznie uniwersyteckie czy akademickie.
Współcześnie lekarze muszą posiadać specjalistyczne wykształceniemedyczne (lub medycyny weterynaryjnej w przypadku lekarzy weterynarii). W trakcie praktyki zawodowej mogą skupiać się na pewnych kategoriach chorób, rodzajach pacjentów i metodach leczenia – zwanych specjalnościami medycznymi – lub mogą zapewniać stałą i regularną opiekę medyczną osobom, rodzinom i społecznościom. Praktyka medyczna wymaga szczegółowej znajomości dyscyplin akademickich, jak anatomia i fizjologia oraz chorób podstawowych i ich leczenia. Niezbędne dla każdego lekarza jest ciągłe zwiększanie kompetencji w dziedzinie medycyny, którą się zajmuje.
Rola lekarza i znaczenie samego słowa różnią się na świecie, jak i stopnie specjalizacji i inne kwalifikacje. Wspólnym elementem jest etyka zawodowa, która wymaga w szczególności od lekarzy rozważenia, współczucia i życzliwości dla swoich pacjentów. Lekarz przed rozpoczęciem praktyki w zawodzie składa Przyrzeczenie Lekarskie.
Polska
Lekarzem jest osoba posiadająca właściwe kwalifikacje, potwierdzone wymaganymi dokumentami, do udzielania świadczeń zdrowotnych, w szczególności do: badania stanu zdrowia, rozpoznawania chorób i zapobiegania im, leczenia i rehabilitacji chorych, udzielania porad lekarskich, a także wydawania opinii i orzeczeń lekarskich, w zakresie swojej specjalizacji[3][4].
Nazwa lekarz jest zapożyczeniem z języka gockiego słowa lēkeis ‘lekarz’ (lēkinōn „leczyć”), stwniem. lāhki „lekarz”, lāchinōn „leczyć, uzdrawiać”, który z kolei jest zapożyczeniem z kontynentalnego języka celtyckiego słowa lēkijaz, irl.liaig „lekarz”. Obie formy pochodzą od greckich słów lekeis i lekinón[5].
Dyplom lekarza jest równorzędny z dyplomem magistra.
Pełne prawo wykonywania zawodu lekarza zdobywa się po odbyciu trzynastomiesięcznego stażu podyplomowego oraz zdaniu z wynikiem pozytywnym Lekarskiego Egzaminu Końcowego. Dodatkowymi warunkami stawianymi lekarzom przez prawo są: posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych, odpowiedni stan zdrowia oraz wykazywanie nienagannej postawy etycznej.
Zasady wykonywania zawodu lekarza reguluje Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty[8], a lekarza weterynarii Ustawa o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych[9][10].
Zasady uznawania kwalifikacji lekarza nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej określa Ustawa o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej z dnia 22 grudnia 2015 r.[11] Dokonuje ona w zakresie swojej regulacji wdrożenia odpowiednich dyrektyw Wspólnot Europejskich.
Znaczny rozwój nauk medycznych spowodował konieczność wprowadzenia specjalizacji podstawowych i szczegółowych. Tytuł lekarza specjalisty w danej specjalności medycznej uzyskuje się po odbyciu trwającego zwykle 5–6 lat szkolenia w trakcie pracy zawodowej. Szkolenie lekarza przed uzyskaniem tytułu specjalisty w szczegółowej specjalności (tj. możliwej do uzyskania dopiero po zakończeniu szkolenia w podstawowej specjalności) ze względu na procedury administracyjne oraz wymogi formalne trwa zwykle około 15–20 lat, licząc od momentu rozpoczęcia studiów.
System specjalizacji w Polsce
Do roku 1999 obowiązywał dwustopniowy system specjalizacji. Po dwóch – trzech latach szkolenia lekarz otrzymywał tytuł „lekarza danej specjalności” np. lekarz chorób wewnętrznych – tzw. I stopień specjalizacji. Jeśli zdecydował się na kontynuowanie specjalizacji, mógł zdobyć tzw. specjalizację II stopnia i tytuł „lekarza specjalisty” danej specjalności – np. lekarz specjalista chorób wewnętrznych. Ordynatorem oddziału może zostać tylko lekarz specjalista (II stopnia) w danej specjalności. System ten nie dotyczył specjalizacji uzyskiwanych po zdobyciu innej (specjalizacji szczegółowych), gdzie obowiązywał system jednostopniowy.
Do niedawna lekarze w Polsce mogli specjalizować się w 40 specjalnościach podstawowych[14]:
oraz 28 specjalnościach szczegółowych (po uzyskaniu jednej z odpowiednich – tzn. określonych rozporządzeniem Ministra Zdrowia – specjalizacji podstawowych):
System specjalizacji opiera się na modułach. Część specjalizacji występuje jako moduł jednolity, część natomiast jest podzielona na moduł podstawowy i specjalistyczny (z czego moduł podstawowy może być wspólny dla kilku specjalizacji jednocześnie). Dla przykładu, ukończenie modułu podstawowego w zakresie chirurgii ogólnej (trwa 2 lata) upoważnia do podjęcia modułu specjalistycznego ze specjalizacji:
Moduły jednolite trwają od 4 do 6 lat. Moduły podstawowe wraz z modułami specjalistycznymi od 4 do 7–10 lat (najdłużej transplantologia kliniczna). W niektórych wypadkach potrzebne jest uzyskanie jednej ze specjalizacji w pierwszej kolejności, żeby móc przystąpić do danego modułu specjalistycznego, np. ukończona specjalizacja II stopnia (dawniej) lub tytuł specjalisty w dziedzinie położnictwa i ginekologii upoważnia do rozpoczęcia modułu specjalistycznego z endokrynologii ginekologicznej i rozrodczości lub ginekologii onkologicznej.
Natomiast lekarze dentyści mogą specjalizować się w następujących specjalnościach:
Formą żeńską słowa „lekarz” jest „lekarka”[20][21][22]; dawniej nazywano „lekarkami” również zielarki bądź znachorki[23][22]. Forma ta nie występuje w Ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty[11]. Stosowanie formy „lekarka” nie jest dopuszczalne na pieczątkach lekarskich, możliwe jest natomiast stosowanie skrótów (lek. zamiast lekarz i lek. wet. zamiast lekarz weterynarii)[24].
Zarówno w języku potocznym, jak i w oficjalnych dokumentach spotyka się tytuły zawodowe lekarzy, które nie istnieją lub których rozumienie i użycie jest niepełne albo nieprawidłowe:
„lekarz medycyny” – nieistniejący tytuł zawodowy mający być synonimem tytułu „lekarz”. Określenie to bywa spotykane nie tylko w powszechnym użyciu, ale także na pieczęciach lekarskich oraz w oficjalnych komunikatach rządowych[b]. Treść pieczęci lekarskiej została opisana w Uchwale Nr 110/05/IV Naczelnej Rady Lekarskiej[24] i nie zezwala na stosowanie tytułów innych niż „lekarz” i „lekarz dentysta”. Nagminne używanie sformułowania „lekarz medycyny” w reklamach telewizyjnych może wynikać z chęci uniknięcia przez reklamodawców sporów prawnych: zgodnie z art. 63 Kodeksu Etyki Lekarskiej[25] lekarz nie powinien używać swego wizerunku w celach komercyjnych, a widywani w reklamach aktorzy, podający się za lekarzy, mogą być tytułowani jedynie określeniem „lekarz medycyny”;
„doktor” – określenie stosowane w mowie potocznej bądź tradycyjnie jako forma grzecznościowa wobec lekarzy oraz lekarzy weterynarii i lekarzy dentystów;
lekarz dentysta – pot. dentysta, tytuł zawodowy uzyskiwany przez absolwenta studiów na kierunku lekarsko-dentystycznym, będącym kierunkiem odrębnym od kierunku lekarskiego na polskich uczelniach medycznych;
„weterynarz” – nieistniejący tytuł zawodowy będący w mowie potocznej określeniem zawodu lekarza weterynarii. Aktualnie coraz częściej ma wydźwięk pejoratywny, oznaczający kogoś o niskich kompetencjach. W tłumaczeniu z łacińskiegoveterinarius oznacza hodowcę zwierząt, natomiast dopiero medicus veterinarius lekarza weterynarii dlatego też określenie „weterynarz” nie jest do końca poprawne[26][27][28][29][30].
↑Wiesław Boryś. Słownik etymologiczny języka polskiego 2005 str. 283; Aleksander Brückner, Karel Kadlec, Lubor Niederle. Początki kultury słowiańskiej str. 202; Zenon Klemensiewicz. Historia języka polskiego. 2. Doba średniopolska, s. 28.
↑IreneuszI.SudakIreneuszI., Lekarzy jak na lekarstwo, „Gazeta Wyborcza”, 8423, 90, Warszawa: Agora SA, 18 kwietnia 2015, s. 6, ISSN0860-908X.
↑ abUstawa z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz.U. z 2023 r. poz. 334).
↑Załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 stycznia 2007 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów (Dz.U. z 2008 r. nr 170, poz. 1050).
↑Ministerstwo Zdrowia [online], www2.mz.gov.pl [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2014-01-11]. Rozporządzenie to zastąpiono w 2019 r. rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2019 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów (Dz.U. z 2019 r. poz. 602).
↑Załącznik numer 1 [online], mz.gov.pl [zarchiwizowane z adresu 2014-01-11]. Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 stycznia 2013 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów.
↑Załącznik numer 2 [online], mz.gov.pl [zarchiwizowane z adresu 2014-01-11]. Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 stycznia 2013 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów.
