Granica i Gniewoszów stanowią obecnie silnie zespojony układ urbanistyczny, w którym granica między dawnymi miejscowościami jest praktycznie niezauważalna[2]. Przy dawnym granickim rynku (w północnej pierzei) leży obecnie Urząd Gminy Gniewoszów. Przy rynku (obecnie bez nazwy) znajduje się część oryginalnych drewnianych domów (pierzeje wschodnia i zachodnia), a także murowany narożnik (północno-wschodni róg). W południowej części rynku znajduje się tzw. sala weselna (dawniej restauracja). Płytę placu rynkowego pokrywa obecnie parking i murawa.
Historia
Granica otrzymała prawa miejskie w 1735 roku w wyniku starań Karola Myszkowskiego, jej właściciela. Prawa miejskie zostały potwierdzone w 1737 roku. Przywilej lokacyjny miasta obejmował prawo do cotygodniowych targów oraz jarmarków (8 rocznie, a od 1779 – 12). Mieszkańcom Granicy przysługiwało osiem lat wolnizny. Rolnictwo, połów ryb i żegluga wiślańska trudniły graniczan.
13 stycznia 1870[3] doszło do utraty praw miejskich Granicy, po czym Granicę i pozbawiony praw miejskich Gniewoszów przekształcono w osady i połączono we wspólną wiejską gminę Gniewoszów-Granica w powiecie kozienickim w guberni radomskiej[4]. Pod koniec XIX wieku jednostka figuruje już pod skróconą nazwą gmina Gniewoszów[5][6]. Brak informacji o dacie zniesienia gminy lecz według wykazu gmin według stanu z 30 września 1921 jednostka już nie występuje, a zarówno Granica (licząca wówczas 1030 mieszkańców) jak i Gniewoszów (1108 mieszkańców) wchodzą w skład gminy Sarnów w powiecie kozienickim w woj. kieleckim[7] z siedzibą w Gniewoszowie[8].
Brak informacji o dacie przyłączenia Granicy do Gniewoszowa. W 1965 roku Granica stanowiła jeszcze odrębną wieś[9].
↑Dymitrow, M. (2012). The hidden face of urbanity: Morphological differentiation of degraded and restituted towns in Poland in the context of the efficacy of the national administrative system
↑Siemiński, J.L., 2000: Byłe (zdegradowane) miasteczka, [in:] Przestrzeń, Informator Planowania Przestrzennego, Nr 11/2, pp. 14–22.
↑Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom III – Województwo Kieleckie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925
↑Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
↑„Miasta polskie w Tysiącleciu”, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965–1967
Bibliografia
„Miasta polskie w Tysiącleciu”, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965–1967
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
_Rynek.jpg)
