Widok budynku I Liceum od wschodu, od strony Plant
I Liceum Ogólnokształcące im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie (znane również jako Kolegium Nowodworskie lub Nowodworek, w latach 1818–1928 Gimnazjum św. Anny) – liceum ogólnokształcące znajdujące się w Krakowie przy pl. Na Groblach 9, na Nowym Świecie. Jest jedną z najstarszych istniejących i nieprzerwanie działających w Polsce szkół średnich o charakterze świeckim[2]. Patronem szkoły jest Bartłomiej Nowodworski. Budynek wpisany do rejestru zabytków pod nr rej.: A-583 z 5.05.1976.
Historia
Zjazd absolwentów Gimnazjum św. Anny w Krakowie w 1930 r.
Szkoła została powołana uchwałą senatu Akademii Krakowskiej (dzisiejszego Uniwersytetu Jagiellońskiego) 5 maja 1586 jako Collegium Nowodworskiego[3]. Była to część reformy systemu nauczania podstawowego przeprowadzonej przez rektora Akademii Krakowskiej Piotra z Gorczyna. Jej celem było wyrównanie i uzupełnienie wiedzy przyszłych studentów Akademii.
Gimnazjum zostało otwarte w 1588 roku. Początkowo mieściło się w Bursie Jerozolimskiej u zbiegu Gołębiej i Jagiellońskiej. Szkoła funkcjonowała dzięki zapisom sekretarza królewskiego i rycerza pochodzącego z TucholiBartłomieja Nowodworskiego, który w 1617 przekazał olbrzymią, jak na owe czasy, sumę 15 tysięcy złotych. Drugim darczyńcą został w 1630 sekretarz królewski, nauczyciel Władysława IV i Jana Kazimierza, ks. Gabriel Prowancjusz Władysławski. Dlatego też szkoła była znana jako Szkoła Nowodworska lub Władysławsko-Nowodworska. Dzięki niemu w latach 1639–1643 wybudowano naprzeciw kościoła św. Anny nowy budynek szkoły zaprojektowany przez Jana Leitnera (Collegium Nowodworscianum, ob. Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego), która od tej pory nazywana była Nowodworsko-Władysławską. W XVII w. kolegium było najlepszą tego typu szkołą w kraju i przewyższała zdecydowanie pod względem poziomu popularne w Polsce kolegia jezuickie. Właśnie w okresie apogeum rozwoju szkoły, naukę w niej odbywali bracia Jan i Marek Sobiescy (1640–1643)[4]. Szkoła została zreformowana w 1777 przez Hugo Kołłątaja.
W 1818 roku w amfiteatrze szkolnym została ogłoszona konstytucjaRzeczypospolitej Krakowskiej. Tu, do 1846 roku, zbierała się Izba Reprezentantów (będąca odpowiednikiem sejmu) Wolnego Miasta Krakowa. W 1818 z inicjatywy Austriaków szkoła otrzymała nowe imię – św. Anny i pozostała przy nim aż do 1928, kiedy przywrócono pierwszego patrona, Bartłomieja Nowodworskiego.
Od 1898 roku szkoła mieści się przy placu Na Groblach 9. Budynek ten powstał w latach 1897–1899, a został zaprojektowany w 1896 roku przez Józefa Sarego[5]. W jej herbie jest krzyż maltański – Nowodworski służył bowiem w Zakonie Kawalerów Maltańskich.
Zarządzeniem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z 1937 zostało utworzone „I Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie” (państwowa szkoła średnią ogólnokształcąca, złożoną z czteroletniego gimnazjum i dwuletniego liceum), po wejściu w życie tzw. reformy jędrzejewiczowskiej szkoła miała charakter męski, a wydział liceum ogólnokształcącego był prowadzony w typie humanistycznym[6]. Pod koniec lat 30. szkoła funkcjonowała pod adresem plac Groble 9[6].
I LO jest jedyną w Krakowie szkołą z klasą o profilu klasycznym, z nauką łaciny i greki. Istnieje ona od 1980 r, powstała dzięki staraniom krakowskiego filologa klasycznego Kazimierza Korusa. Uczniowie klasy klasycznej reprezentują szkołę na olimpiadzie języka łacińskiego i kultury antycznej (w roku 2008 do etapu centralnego zakwalifikowało się 18 osób).
Przy szkole od roku 1986 działa Chór Nowodworski. Pierwotnie kierował nim Zbigniew Toffel, zaś od 1992 roku dyrygentem chóru jest Ryszard Źróbek. Każdego roku do zespołu rekrutowani są nowo przyjęci do szkoły Nowodworczycy, a należeć do niego może każdy, kto wyrazi taką wolę i pomyślnie przebrnie przez obowiązkowe przesłuchania. Chór Nowodworski koncertuje w całej Polsce i Europie – a także i poza nią. Zrzesza około 100 Nowodworczyków.
↑Szczeklik Andrzej Tadeusz, [w:] WładysławW.TyrańskiWładysławW., Kto jest kim w Krakowie. Lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska. Edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 332, ISBN 83-909309-2-7, OCLC47866363 [dostęp 2023-02-22].
↑Poszedłem do „jedynki”, która zawsze była i została „jedynką”. Z Jerzym Vetulanim rozmawiają Natalia Jurek, Jan Kłapa i Szymon Sapalski. W: Nowodworek z pamięci. Uczniowie, absolwenci i nauczyciele we wspomnieniach, biografiach i anegdotach. Wojciech Strokowski (opracowanie redakcyjne). T. 2. Kraków: Wydawnictwo Fall, I Liceum Ogólnokształcące im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie, 2021, s. 122–135.
↑Władysław Szklarz i Zbigniew Żyromski. Buczaczanie typowani do wpisania do «Złotej Księgi Kresowian. „Głos Buczaczan”. 3 (58), Wrocław, 2006, s. 46–48.
