Karpacka Półbrygada Obrony Narodowej

Karpacka Półbrygada Obrony Narodowej^[1] – półbrygada piechoty Wojska Polskiego II RP.

Karpacka Półbrygada ON została sformowana w II półroczu 1937 roku na podstawie rozkazu ministra spraw wojskowych L.dz. 1496/Org. tjn. z dnia 12 marca 1937 roku i wytycznych szefa Departamentu Piechoty MSWojsk. w sprawie organizacji jednostek Obrony Narodowej z dnia 12 czerwca 1937 roku.

Dowództwo półbrygady stacjonowało w Stanisławowie^[2] przy Dowództwie 11 Karpackiej DP. Tam też, przy 48 pułku piechoty Strzelców Kresowych zorganizowano oddział zwiadowców, dowództwo Stanisławowskiego batalionu ON i jego 1 kompanię. W Stryju przy 53 pułku piechoty Strzelców Kresowych sformowany został Stryjski batalion ON i jego 1 kompania. Pozostałe kompanie tego batalionu utworzono w Żydaczowie (2) i Dolinie (3).

W maju 1939, w ramach II fazy organizacji jednostek ON, sformowane zostały dwa nowe pododdziały: I Huculski batalion ON i II Huculski batalion ON. Dla obu batalionów oddziałem gospodarczym był 49 Huculski pułk strzelców w Kołomyi.

Kampanię wrześniową Karpacka Półbrygada ON rozpoczęła w składzie Odcinka „Węgry” dowodzonego przez gen. bryg. Władysława Langnera. Odcinek „Węgry” podporządkowany był dowódcy Armii „Karpaty”. Głównym zadaniem Odcinka „Węgry”, a tym samym Karpackiej Półbrygady ON było dozorowanie przejść karpackich na kierunkach wyprowadzających z Węgier na Małopolskę Wschodnią (Lwów, Stanisławów, Kołomyja), a w szczególności na zagłębie naftowe Borysław.

3 września półbrygada przejęła pododcinek „Stryj” dozorowany przez 1 pułk piechoty KOP „Karpaty”. Wymusiło to zmiany w organizacji dowodzenia półbrygadą. Nowym dowódcą pododcinka „Stryj” wyznaczony został mjr Władysław Welz, dowódca Stanisławowskiego batalionu ON. Podporządkowano mu Stryjski batalion ON z 111 kompanią asystencyjną oraz Stanisławowski vatalion ON z 26 kompanią asystencyjną. Dowódca półbrygady, ppłk Franciszek Klein został dowódcą pododcinka „Delatyn”. W dalszym ciągu podlegały mu oba huculskie bataliony ON.

11 września oba pododcinki („Delatyn” i „Stryj”) podporządkował sobie gen. bryg. Stefan Dembiński, który otrzymał od gen. dyw. Tadeusza Kasprzyckiego zadanie zorganizowania Odcinka „Stanisławów” w celu obrony rejonu Drohobycz–Stryj i osłony połączeń z Rumunią na kierunku Stryj – Stanisławów.

14 września Grupa gen. Dembińskiego, bardziej znana jako Grupa „Stryj” została zreorganizowana. Główne siły grupy podzielono na trzy improwizowane pułki piechoty. W skład trzeciego pułku włączone zostały: Stryjski i Stanisławowski bataliony ON oraz improwizowany batalion piechoty zorganizowany w Bolechowie przez kpt. Irakli Kiknadze głównie z nadwyżek 49 pp. Dowódcą 3 pułku Obrony Narodowej mianowany został mjr Władysław Welz. Poza siłami głównymi grupy, w bezpośrednim podporządkowaniu jej dowódcy pozostał nadal pododcinek „Delatyn”.

20 września 3 pułk ON przekroczył granicę na Przełęczy Wyszkowskiej. Następnego dnia granicę węgierską przekroczyły oba huculskie bataliony ON pod dowództwem ppłk Franciszka Kleina.

• Dowództwo Karpackiej Półbrygady Obrony Narodowej
  • dowódca – ppłk Franciszek Klein
  • szef sztabu – kpt. Wawrzyniec Matys
• Stryjski batalion ON – mjr Józef Rymarski
• Stanisławowski batalion ON – mjr Władysław Welz
• I Huculski batalion ON – mjr Marian Jasiński
• II Huculski batalion ON – kpt. Józef Pulnarowicz

• KazimierzK. Pindel KazimierzK., Obrona Narodowa 1937-1939, Warszawa: Wydaw. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979, ISBN 83-11-06301-X, OCLC 69279234 . Brak numerów stron w książce
• Ryszard Dalecki: Armia „Karpaty” w wojnie obronnej 1939 r., Rzeszów 1989, wyd. II, ISBN 83-03-02830-8,
• Tadeusz Jruga: Wojsko Polskie : krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 7, Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939 : organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1975
• RyszardR. Rybka RyszardR., Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny "W" i jego ewolucja, KamilK. Stepan, Warszawa: Oficyna Wydawnicza "Adiutor", 2010, ISBN 978-83-86100-83-5, OCLC 674626774 . Brak numerów stron w książce
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.