Ten artykuł dotyczy stanu człowieka. Zobacz też: Niewola (wieś 1945-1953).

Niewola – stan, w którym pojedynczy człowiek lub społeczeństwo (lud, naród) nie rozporządza sobą, lecz poddany jest przymusowi woli wyższej lub obcej^[1]; brak wolności, niepodległości, suwerenności^[2].

Niewola jednostki może występować zarówno w stosunku do państwa (np. w razie kary więzienia lub przy braniu jeńców wojennych), jak i w stosunku do innego człowieka (np. najskrajniejsza forma – niewolnictwo, gdy osoba zniewolona staje się czyjąś własnością). Niewola społeczeństwa może mieć natomiast charakter wewnętrzny (np. przy despotycznych rządach panującego) lub zewnętrzny (np. gdy naród traci swą niepodległość państwową)^[1].

Każda rodzaj niewoli wywiera wpływ demoralizujący, osłabia poczucie godności osobistej i narodowej, niszczy zmysł odpowiedzialności, obniża odwagę, rodzi chęć zemsty i buntu^[1].

Niewola na przestrzeni dziejów ludzkości przybierała różne kształty, od przetrzymywania w izolacji osób uznawanych za niebezpieczne w okresie toczącej się wojny, po niewolenie całych społeczności lub narodów.

W czasach od średniowiecza po nowożytne istniały (do początków XXI wieku) obok siebie dwa rodzaje niewoli:

• wojenna, gdzie obowiązywała zasada wykupu (bogaty jeniec mógł się wykupić za umówioną kwotę pieniędzy, biednego czekały zazwyczaj ciężkie, dożywotnie roboty) lub pobytu w specjalnym obozie do zakończenia działań wojennych, względnie uzgodnionej przez strony konfliktu wymiany;
• robocza, gdzie niewolnik nie miał żadnych praw i był sprzedawany lub kupowany dla wykonania określonych czynności (ta forma niewolnictwa istnieje do dzisiaj w niektórych krajach Afryki i Azji oraz, do zakończenia wojny secesyjnej, w USA).

Zobacz kolekcję cytatów o niewoli w Wikicytatach

Zobacz hasło niewola w Wikisłowniku

• niewolnictwo
• jasyr

• Jan Miś (red.): Słownik encyklopedyczny: Historia, Wydawnictwo Europa, Wrocław 1997/98, ISBN 83-85336-69-9.
• Józef Urbanowicz (red.): Mała encyklopedia wojskowa, Wydawnictwo MON, Warszawa 1970