Nowoberezowo (gmina)

Nowoberezowo
*Новоберезовская волость*
	gmina wiejska
	1861–1915 i 1954
Państwo	Polska
Województwo	1861–1915: gub. grodzieńska; 1954: białostockie
Powiat	1861–1915: bielski; 1954: hajnowski
Data powstania	1 stycznia 1861;; 1 stycznia 1954
Data likwidacji	1915 (I WŚ);; 29 września 1954
Siedziba	Nowoberezowo
Populacja (1890); • liczba ludności	; 5468
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gromad	12
Liczba miejscowości	25
	Położenie na mapie Polski w latach 1951–1975 Nowoberezowo; Новоберезовская волость
	52°45′N 23°30′E/52,758056 23,506667

Nowoberezowo (ros. Новоберезовская волость, lit. Novoberezovo valsčius) – dawna gmina wiejska istniejąca w dwóch odsłonach: w latach 1861–1915 oraz efemerycznie w 1954 roku na Białostocczyźnie. Siedzibą gminy były Nowoberezowo^[1]^[2].

Pierwsza odsłona

Imperium Rosyjskie

Gmina zbiorowa Nowoberezowo (ros. Новоберезовская волость) powstała w wyniku reformy struktur administracyjnych państwa rosyjskiego w 1861 roku. Była częścią powiatu bielskiego należącego (od 1843) do guberni grodzieńskiej. W 1890 roku gmina Nowoberezowo obejmowała 25 miejscowości i zamieszkiwało ją 5468 osób^[1].

I wojna światowa

Podczas I wojny światowej gmina wraz z powiatem bielskim należała do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w okręgu Białystok)^[3], gdzie znacznie zmieniono granice oraz podział administracyjny powiatu bielskiego. Spośród jego 15 gmin, zachowano 9 i zniesiono 6, ponadto utworzono 10 nowych. W związku z tym, gmina Nowoberezowo została zniesiona, po czym^[4]^[5]^[6]:

jej południową i środkową część włączono do gminy Orla,
jej północną część włączono do gminy Łosinka.

Podział ten zachowano, kiedy powiat bielski przeszedł w sierpniu 1919 pod administrację polską^[7].

Druga odsłona

Gmina Nowoberezowo została utworzona po raz drugi 1 stycznia 1954 w nowo utworzonym powiecie hajnowskim^[8] w województwie białostockim; formalnie, w związku z przeniesieniem siedziby gminy Hajnówka z miasta Hajnówki do Nowoberezowa i zmianą nazwy gminy na gmina Nowoberezowo^[2]. W rzeczywistości niecały obszar zniesionej gminy Hajnówka wszedł w skład gminy Nowoberezowo, jako że odłączono od niego uprzednio pięć gromad, które włączono do innych gmin (gromady Orzeszkowo, Jagodniki i Pasieczniki Duże do gminy Dubicze Cerkiewne oraz gromady Kotówka i Nowosady do gminy Łosinka)^[2].

Ostatecznie w skład gminy Nowoberezowo weszło 12 gromad (z 17 gromad gminy Hajnówka, czyli około 70%)^[2]:

gromada Bielszczyzna (Bielszczyzna i Putiska),
gromada Borek (Borek),
gromada Chytra (Chytra i Progale),
gromada Czyżyki (Czyżyki),
gromada Dubicze Osoczne (Dubicze Osoczne),
gromada Dubiny (Dubiny),
gromada Kojły (Kojły),
gromada Lipiny (Lipiny),
gromada Nowoberezowo (Nowoberezowo i Wygoda),
gromada Nowokornino (Nowokornino),
gromada Postołowo (Postołowo, Sawiny Gród i Skryplewo – miejscowości te należały w latach 1951-52 do miasta Hajnówka),
gromada Szostakowo (Szostakowo).

Gminę Nowoberezowo zniesiono 29 września 1954, zaledwie po 9 miesiącach, wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[9]. Z perspektywy czasu, jej utworzenie tak krótko przed nadchodzącą wielką reformą było w pewnym sensie wczesnym przygotowaniem dla Nowoberezowa przed przejęciem funkcji administracyjnych, jako że większa część terytrorium efemerycznej gminy weszła w skład nowej gromady Nowoberezowo^[10].

Osobny artykuł: Nowoberezowo (gromada).

Osobny artykuł: Dubiny (gromada).

Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 w związku z kolejnym reaktywowaniu gmin^[11]; reaktywowano jednak gminę Hajnówka z siedzibą w Hajnówce w znacznie zmienionych granicach^[12].

Przypisy

↑ ^a ^b Volosts and communes of 1890. St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).
↑ ^a ^b ^c ^d Dz.U. z 1953 r. nr 46, poz. 223
↑ Deutsche Arbeit in den Verwaltungsgebieten Kurland, Litauen und Bialystok-Grodno. Kowno (Verlag der Presseabteilung Ober Ost) 1917.
↑ Befehl- und Verordnungsblatt des Oberbefehlshabers Ost (Dziennik rozkazów i rozporządzeń Głównodowodzącego Wschodu) Nr 1-96
↑ Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. R. 1, 1920/21
↑ Jemielity W. (2002). Podziały administracyjne powiatów sokólskiego i dąbrowskiego w latach 1919-2000. "Studia Łomżyńskie", 13, 2002, s. 119-146.
↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
↑ Dz.U. z 1953 r. nr 41, poz. 192
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
↑ Uchwała Nr 16/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu hajnowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 30 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 49)
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).

[volost-1] Volosts and communes of 1890. St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).

[drugaodslona-2] Dz.U. z 1953 r. nr 46, poz. 223

[oberost-3] Deutsche Arbeit in den Verwaltungsgebieten Kurland, Litauen und Bialystok-Grodno. Kowno (Verlag der Presseabteilung Ober Ost) 1917.

[befehl-4] Befehl- und Verordnungsblatt des Oberbefehlshabers Ost (Dziennik rozkazów i rozporządzeń Głównodowodzącego Wschodu) Nr 1-96

[rocznik-5] Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. R. 1, 1920/21

[jem-6] Jemielity W. (2002). Podziały administracyjne powiatów sokólskiego i dąbrowskiego w latach 1919-2000. "Studia Łomżyńskie", 13, 2002, s. 119-146.

[admin-7] Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395

[8] Dz.U. z 1953 r. nr 41, poz. 192

[9] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191

[10] Uchwała Nr 16/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu hajnowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 30 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 49)

[11] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[start-1973-BS-12] Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]