Od 1919 roku na otokach polskich czapek wojskowych (czapek garnizonowych lub rogatywek) umieszczane są oznaki stopni, a u marynarzy, na dodatkowo zakładanych wstążkach – nazwy okrętów lub nazwa Marynarka Wojenna. Kolory otoków na polskich czapkach wojskowych odpowiadają barwom broni i służb.
W okresie powojennym w ubiorze garnizonowym tradycyjne podstawowe barwy pułków i szwadronów kawalerii noszono na otokach czapek[2].
Przepisy ubiorcze z roku 1952 wprowadzały dla żołnierzy ludowego Wojska Polskiego czapki garnizonowe koloru khaki (z wyjątkiem Marynarki Wojennej) z kolorowymi otokami i wypustkami:
dla Marszałka Polski i generałów Wojsk Lądowych – koloru jasnokarminowego,
w Wojskach Lądowych – koloru ciemnokarminowego,
w 1 Warszawskiej Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki – koloru żółtego z wypustką ciemnokarminową,
w Wojskach Pancernych i Zmechanizowanych – koloru czarnego z wypustką ciemnokarminową,
w Wojskach Lotniczych – koloru chabrowego,
w Wojskowej Służbie Wewnętrznej – koloru białego (od roku 1957),
w Wojskach Ochrony Pogranicza – koloru zielonego,
w Korpusie Bezpieczeństwa Wewnętrznego – koloru granatowego.
Marynarka Wojenna i od roku 1958 Wojska Lotnicze nosiły otoki koloru czarnego.
Marynarze i żołnierze sił powietrznych nosili otoki czarne, żołnierze Kompanii Reprezentacyjnej WP i Orkiestry Reprezentacyjnej WP w 1982 roku uzyskali prawo noszenia czapek rogatywek z otokiem granatowym (wcześniej KRWP nosiła czapki ogólnowojskowe), a milicjanci mieli, tak jak dzisiejsi policjanci, otoki niebieskie. Funkcjonariusze PRL-owskiej Straży Przemysłowej nosili mundury, których czapki miały otok beżowo-zielony (jak u żołnierzy wojsk lądowych).
granatowym – generałowie, w jednostkach zmechanizowanych, zabezpieczenia materiałowego, Pułku Reprezentacyjnym Wojska Polskiego, żołnierze korpusu osobowego sprawiedliwości i obsługi prawnej (kolor ten nawiązuje do barwy granatowego munduru piechoty od XVIII wieku).
pomarańczowym – w jednostkach pancernych, rozpoznawczych, 10 Warszawskim Pułku Samochodowym (kolor ten nawiązuje do barwy korpusów tych wojsk obowiązujących do roku 1951).
ciemnozielonym– w jednostkach rakietowych i artylerii, obrony przeciwlotniczej (kolor ten nawiązuje do barwy mundurów artylerii od XVII wieku i otoków artylerzystów do roku 1951).
czarnym – w jednostkach inżynieryjnych, chemicznych, zabezpieczenia technicznego, służby kartograficznej i topogeodezyjnej, a także słuchaczy Wojskowej Akademii Technicznej (kolor ten nawiązuje do barw wyłogów i wypustek na mundurach wojsk inżynieryjnych od XVIII wieku).
chabrowym – w jednostkach łączności i informatyki, rozpoznania i walki radioelektronicznej, dowodzenia, radiotechnicznych (kolor ten nawiązuje do barw wypustek na mundurach noszonych przez żołnierzy łączności po roku 1919).
wiśniowym – w jednostkach medycznych oraz wszyscy oficerowie korpusu osobowego medycznego, słuchacze Wojskowej Akademii Medycznej (kolor ten nawiązuje do barwy otoków służby medycznej do roku 1951).
fioletowym – żołnierze korpusu osobowego duszpasterstwa (kolor ten nawiązuje do barwy wypustek służby duszpasterskiej do roku 1951).
czarnym ze złotym napisem „MARYNARKA WOJENNA” lub z napisem wskazującym nazwę okrętu, np. „ORP SĘP” (na czapce marynarza).
W poprzednich latach nosili również otoki w kolorach
amarantowym – żołnierze Szwadronu Kawalerii Wojska Polskiego (wszedł w skład Pułku Reprezentacyjnego Wojska Polskiego[4]), żołnierze noszą otoki w kolorze amarantowym podczas pokazów i uroczystości w formie rekonstrukcji, inscenizacji.
szkarłatnym – żołnierze Żandarmerii Wojskowej (kolor otoku nawiązywał do barwy otoków żandarmerii II RP) od 6 lutego 2009 roku dla żołnierzy Żandarmerii Wojskowej podstawowym przedmiotem umundurowania stanowiącym zestaw ubioru galowego jest beret w kolorze szkarłatnym; od tego czasu czapki rogatywki z otokiem koloru szkarłatnego przestały być użytkowane przez żołnierzy ŻW[5].
Na otoku czapki garnizonowej lub rogatywki, z przodu pośrodku, w polskich formacjach zmilitaryzowanych (oprócz marynarki) zazwyczaj umieszcza się oznaczenie stopnia wojskowego (policyjnego).
Otoki na czapkach funkcjonariuszy Straży Miejskiej wielu miast w Polsce nie mają jednolitego koloru, tylko wzór złoto-granatowej szachownicy.
↑Na podstawie rozkazu Nr 1/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 2 stycznia 1991 roku. Rogatywki polowe i inne polowe nakrycia głowy nie mają kolorowych otoków.
Przypisy
↑Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 10 z 24 marca 1927 r., poz. 86.
↑Żołnierze „wiodącego” pionu kontrwywiadu Wojskowej Służby Wewnętrznej nosili na czapkach garnizonowych otoki identyczne z tymi, które nosili żołnierze jednostek ochranianych.
↑Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 29 grudnia 2008 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie wzorów oraz noszenia umundurowania i oznak wojskowych przez żołnierzy zawodowych i kandydatów na żołnierzy zawodowych (Dz.U. z 2009 r. nr 9, poz. 47).
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 3, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07419-4.
Dzienniki Rozkazów Ministra Spraw Wojskowych, 1927.
Dziennik Ustaw z 2005, 2009 i 2010.
Henryk Wielecki i Zdzisław Żygulski jun., Polski mundur wojskowy, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1988, ISBN 83-03-01483-8.
