|
Przybysławice (gmina Zielonki)
Przybysławice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki.
PołożeniePrzybysławice położone są przy drodze wojewódzkiej nr 794 (Kraków – Skała)[5], w południowo-wschodniej części Wyżyny Olkuskiej (341.32) należącej do makroregionu Wyżyna Krakowsko-Częstochowska (341.3), w podprowincji Wyżyna Śląsko-Krakowska (341)[6]. Wieś znajduje się ponadto w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego, z wyjątkiem niewielkiego fragmentu[a] położonego na terenie Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie oraz części północno-wschodniej miejscowości[b] położonej w otulinie tegoż parku krajobrazowego[7]. Pod względem administracyjnym wieś zlokalizowana jest w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w środkowej i północnej części gminy Zielonki, około 11 km w linii prostej na północ od centrum Krakowa. Graniczy z następującymi miejscowościami gminy[5][8]:
Biorąc pod uwagę powierzchnię wynoszącą około 224,3 ha[5][9][10][11][c] Przybysławice są siódmą pod względem wielkości miejscowością gminy Zielonki, zajmującą około 4,62% jej obszaru[9][d]. Najwyżej położony obszar wsi znajduje się przy jej północnej granicy (wzdłuż ul. Polnej) na wysokości około 379 m n.p.m., najniższy na krańcach południowych, w miejscu w którym ul. Krakowska (droga nr 794) przecina granicę miejscowości, na wysokości około 275 m n.p.m.[5][8] W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa krakowskiego. ToponimiaNazwa miejscowości należy do licznej w Małopolsce grupy nazw dzierżawczych utworzonych od imienia posiadacza lub założyciela osady lub nazw patronimicznych oznaczających mieszkańców wsi stanowiących potomstwo lub poddanych założyciela (Przybysława). Według badaczy miejscowości o tego typu nazwach były zakładane od połowy XIII wieku[12]. Historia
Ta sekcja od 2014-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Pierwsze wzmianki o Przybysławicach[13] pojawiają się już w 1352 r., kiedy to właściciele Przybysławic – Jacek i Sieciej, sprzedali Janowi z Syrokomli Korzkiew. Nabył on górę korzkiewską wraz ze wszystkimi korzyściami i dochodami z niej płynącymi, pola wokół niej nad rzeką Bielnicą i Prądnikiem. W zamian Jan oddał łąkę w Giebułtowie oraz 80 grzywien groszy praskich i 48 grzywien innej monety. Transakcja ta została zatwierdzona przez króla Kazimierza Wielkiego. W 1388 r. słychać o burgrabiach, powoływanych z okolicznych rycerzy. Jeden z nich, Świętek (albo Świętosław, zabity w 1431 r.) był bratem Hanka z Owczar i Przybysława z Przybysławic. Jak pisze w swej książce „Zamek w Korzkwi i jego właściciele” Paweł Szczaniecki: „w roku 1352 Korzkiew oderwana była od Przybysławic i pozostały niejasności”. Czytamy, że w 1394 r. „Przybek z Przybysławic (graniczących z Korzkwią) pozyskuje poprzez przysięgę na Zaklice, gaje i zarośla zwane Stronie, powyżej młyna położonego nad Prądnikiem”. Obecnie miejscowość ta nazywa się Prądnikiem Korzkiewskim. Ale nie koniec na tym, bo spory sąsiedzkie trwają jeszcze: W roku 1449 Stanisław z Korzkwi ustępuje wieczyście Katarzynie, wdowie po Przybysławie, gaj zwany Olsze, położony pod Przybysławicami". Przy sposobności należy zwrócić uwagę, że puszcza koło Korzkwi była już przerzedzona!" W XV w. Przybysławice należą do Stanisława Oraczewskiego herbu Szreniawa. Rodzina Oraczewskich związana będzie z Przybysławicami do końca XVIII w. Ten możny ród małopolski posiadał majątki w wielu miejscowościach, ale przedstawiciele tej gałęzi Oraczewskich pisali się „z Przybysławic”. Dokumenty odnotowują fakt, że w 1629 r. Przybysławice należały do Aleksandra Ługowskiego. Odziedziczył po ojcu cały majątek i został jednym z zamożniejszych właścicieli ziemskich w województwie krakowskim. Co prawda wsie Ługowskiego nie były wielkie, wszystkie razem obejmowały 50 łanów, ale w 1636 posiadłości te powiększyły się jeszcze o część leżącego w pobliżu Korzkwi Giebułtowa, a na jesieni 1639 r. Ługowski zyskał starostwo lelowskie, powiększając majątek o dalsze 40 łanów. Uzyskanie starostwa lelowskiego było jednocześnie szczytowym momentem, gdy chodzi o jego karierę. W XVIII w. Przybysławice były własnością wojewody bracławskiego – Michała Jordana Wieś należała do tzw. klucza korzkiewskiego który obejmował zamek, Biały Kościół, Januszowice, Grębynice, Maszyce, Brzozówkę, Promnik Górny i Dolny oraz szabelnię, nożownię i papiernię. Oprócz tego do wojewody bracławskiego należał piękny majątek, a Michał Jordan dostąpił wkrótce godności senatorskiej. Był łowczym koronnym, mianowanym w 1704 r. przez Augusta II Mocnego. W 1710 r. król dał Michałowi Jordanowi województwo bracławskie, w 1718 obojgu małżonkom nadał znaczne dobra i starostwo ostrołęckie. Podobno sam król August II Mocny gościł na korzkiewskim zamku w czasie swoich polowań. W 1741 r. w spadku po wojewodzie majątek odziedziczył jego syn, Adam. Obejmował on Korzkiew, Biały Kościół, wieś Januszowice z folwarkiem i foluszem, wieś Przybysławice z folwarkiem, wieś Grębynice z folwarkiem, wieś Maszyce z folwarkiem, wieś Prądnik Górny i Dolny z oficynami, szabelnią i papiernią oraz wieś Brzozówkę z folwarkami. Pod koniec XVIII w. właścicielami klucza folwarków, do których należały Korzkiew, Biały Kościół, Brzozówka, Garliczka, Grębynice, Januszowice, Maszyce, Prądnik (parafia Korzkiew) i Przybysławice stali się Wodziccy. W XIX w. klucz korzkiewski stanowił własność doktorostwa Sedlmayerów. Angielski park w Korzkwi ocieniał parterowy dwór, a za potokiem urządzono folwark i gorzelnię. Klucz korzkiewski obejmował nadto folwarki w Grębynicach, Przybysławicach i Brzozówce – w sumie było to 1711 morgów, które uległy parcelacji po 1890 roku. Początkowo Przybysławice należały do parafii w Giebułtowie, a od XVI w. do nowo powstałej parafii korzkiewskiej. Opis parafii w Korzkwi z 1883 r., wspomina, że rozciągała się ona na 11 wsi. Były to Brzozówka, Garlica Duchowna, Górna Wieś, Grębynice, Januszowice, Korzkiew, Narama, Owczary, Prądnik Korzkiewski, Przybysławice i Wola Zachariaszowska. W 1877 r. liczono 1987 katolików i 11 żydów, a w 1883 r. liczba katolików w parafii korzkiewskiej wzrosła do 2053 osób. W okresie rozbiorów Przybysławice należały do zaboru rosyjskiego. Wielu mieszkańców wsi służyło w carskiej armii. W czasie I wojny światowej walczyli po przeciwnej stronie, niż ich krewni z pobliskich wsi należących do zaboru austriackiego. W Przybysławicach stacjonowali carscy oficerowie. Według relacji mieszkańców Przybysławic – „w środku wsi, przy tej drodze do Wolbromia, była zbiorowa mogiła powstańców powstania styczniowego. Władze carskie nie pozwalały stawiać krzyży przy drogach a szczególnie przy grobach albo mogiłach, toteż tamtejsi gospodarze potajemnie wykonali masywny krzyż dębowy i pod ukryciem nocy postawili go na mogile, ogrodzili go drewnianym płotkiem i posadzili wokół kilka drzew liściastych.” Po odzyskaniu niepodległości, w okresie II Rzeczypospolitej Przybysławice należały do gminy Cianowice, powiatu olkuskiego, województwa kieleckiego. Ówczesne granice administracyjne nosiły piętno rozbiorowych podziałów Polski. W okresie II wojny światowej wielu mieszkańców wsi służyło w szeregach Armii Krajowej. W pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej w Przybysławicach wybudowano dom ludowy, w którym działała spółdzielnia „Wspólnota”. Znalazła się tam również sala ze sceną teatralną. W 1947 r., z inicjatywy dwóch przybysławiczan: Mariana Dulińskiego oraz Stanisława Łudzika rozpoczął działalność amatorski teatr, którego repertuar cieszył się dużą popularnością mieszkańców okolicznych wsi. Atmosferę tamtych lat dobrze oddaje wiersz Stanisława Łudzika pod tytułem „Kuplety przybysławskie”. W ramach rozbudowy budynku wielofunkcyjnego, w latach 2003–2005 wykonano m.in. otwarty stan surowy obiektu dobudowywanego do istniejącego budynku. 5 sierpnia 2006 r., oddano do użytku nowoczesny obiekt przeznaczony na cele kulturalne z biblioteką, czytelnią, kawiarenką internetową oraz klimatyzowaną, wielofunkcyjną salą przeznaczoną na imprezy kulturalne. Koszt modernizacji wyniósł 851 760 zł, w tym 388 326 zł ze środków Unii Europejskiej. W 2013 roku wprowadzono w Przybysławicach nazwy ulic[14]. Główna droga przebiegająca przez wieś (droga wojewódzka 794) nosi nazwę ulicy Krakowskiej[15]. DemografiaLiczba mieszkańców Przybysławic podwoiła się w okresie dwudziestu lat, osiągając poziom 700 osób w roku 2018.  Źródła danych oraz rodzaje (nazwy) i terminy spisów, jeśli dostępne:
KulturaW Przybysławicach (do września 2006 r. w Korzkwi) działa filia biblioteki publicznej w Zielonkach. Filia w Przybysławicach powróciła do nowego, nowoczesnego lokalu w nowo wybudowanym budynku wiejskim, posiada 4 stanowiska komputerowe. TurystykaW Przybysławicach bierze początek szlak niebieski, nadający się również do turystyki rowerowej. Wiedzie on przez Korzkiew, Grębynice, Prądnik Korzkiewski, Dolinę Kluczwody, Bramę Bolechowicką, Bolechowice, Zabierzów, Las Zabierzowski, Dolinę Mnikowską. Kończy się w Mnikowie. Łączna jego długość wynosi 31,7 km. W centrum wsi znajduje się krzyż przydrożny z 1913 roku. Osoby związane z PrzybysławicamiTranzytPrzybysławice leżą przy drodze wojewódzkiej nr 794. TransportLinia autobusowa MPK nr 337 zapewnia połączenie z Krakowem. Uwagi
Przypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
