Rezerwat przyrody Las Bielański

Ten artykuł dotyczy rezerwatu przyrody. Zobacz też: inne znaczenia.

Las Bielański

Starodrzew w Lesie Bielańskim
rezerwat leśny
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Położenie	Warszawa
Mezoregion	Równina Warszawska i Dolina Środkowej Wisły
Data utworzenia	10 marca 1973
Akt prawny	M.P. z 1973 r. nr 5, poz. 38 § 12
Powierzchnia	132,5915 ha
Powierzchnia otuliny	200,58 ha
Położenie na mapie Warszawy Las Bielański
Położenie na mapie Polski Las Bielański
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Las Bielański
52°17′32″N 20°57′36″E/52,292222 20,960000
Multimedia w Wikimedia Commons

Las Bielański

Podkast z serii Lasy Warszawy

Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.

Las Bielański (inna nazwa: Las Bielany) – rezerwat przyrody położony w północnej części Warszawy, w dzielnicy Bielany.

Las Bielański jest pozostałością dawnej średniowiecznej Puszczy Mazowieckiej. Poprzez park Młociński i Las Młociński wąskim przesmykiem łączy się z Puszczą Kampinoską, z której czasami docierają tu dziki, jelenie, sarny, lisy, zające, a nawet łosie. Na stałe w mniej dostępnych fragmentach lasu mieszkają kuny, wiewiórki i różnego rodzaju ptaki, między innymi dzięcioł czarny – symbol Lasu Bielańskiego. Stwierdzono tam gniazdowanie 40 gatunków ptaków.

Celem ochrony jest zachowanie wartości społecznych i krajobrazowych Lasu Bielańskiego, w tym fragmentu skarpy wiślanej.

• całkowita powierzchnia Lasu Bielańskiego – 151,82 ha;
• powierzchnia rezerwatu – 132,5915 ha^[1] (akt powołujący podawał 130,35 ha);
• powierzchnia otuliny – 200,58 ha^[1];
• powierzchnia obszaru Natura 2000 PLH140041 „Las Bielański” – 129,84 ha.

Początki dziejów Lasu Bielańskiego związane są z historią średniowiecznej wsi Polków, która była własnością książęcą, a w XVII wieku po przeniesieniu stolicy do Warszawy, aż do rozbiorów należała do królów Polski. W XVII wieku powstał tu zespół klasztorny kamedułów na Bielanach (do białego koloru habitów kamedułów nawiązuje nazwa dzielnicy – Bielany^[2]).

Atrakcyjność terenu sprawiła, że od XVII wieku las był wykorzystywany jako miejsce zabaw, biesiadowania i wypoczynku mieszkańców Warszawy^[3].

W czasie rozbiorów w pobliżu zbudowano osiedle dla rodzin carskich żołnierzy. Obecnie na terenie tego osiedla rośnie 80-letni las robiniowy.

W 1930 las został włączony do miasta^[4]. Powstał tu Park Kultury z karuzelą. Napływ odpoczywających i bawiących się ludzi powodował niszczenie naturalnego środowiska leśnego. By chronić unikatową przyrodę w 1973 roku utworzono rezerwat. Na odcinku sąsiadującym z Laskiem Bielańskim w celu ochrony środowiska budowaną w latach 1972–1974 Wisłostradę poprowadzono na estakadach o długości ok. 850 metrów^[5]. Rozpoczęto także likwidację Parku Kultury, który zamknięto na wniosek władz Warszawy w październiku 1986.

Rezerwat jest położony między ulicami: Podleśną, Marymoncką i Wybrzeżem Gdańskim (Wisłostradą)^[6]. Przez północną jego część przebiega ul. Dewajtis^[6].

14 kwietnia 2006 na ul. Dewajtis ustanowiono zakaz zatrzymywania się w postaci znaku B-36.

6 marca 2008 Mazowiecki Urząd Wojewódzki po zasięgnięciu opinii Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody oraz na podstawie ww. wyników pomiaru hałasu stwierdził, że organizacja koncertu w ramach Juwenaliów 2007 r. stanowiła naruszenie przepisów prawnych wynikających z art. 15 ust. 1 pkt 20 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.

Głównym celem działań w rezerwacie, prócz ochrony lasu, jest doprowadzenie drzewostanu do postaci naturalnej, takiej jaka istniała, gdy na Las nie oddziaływało wielkie miasto.

Przywracanie stanu pierwotnego następuje przez eliminowanie gatunków obcych, np. robinii i dębu czerwonego, i zastępowanie ich gatunkami typowymi dla Puszczy Mazowieckiej. Usuwa się także rośliny, których nadmierny rozrost jest wynikiem szkodliwego oddziaływania czynników cywilizacyjnych, np. czarny bez.

Las Bielański zajmuje teren o urozmaiconej rzeźbie. Wyróżnia się tu 4 tarasy. Przekrój poprzeczny przez tarasy wygląda jak obniżające się w kierunku Wisły czterostopniowe schody.

Najwyżej położony taras to fragment równiny polodowcowej porośniętej grądem wysokim. Równinę przecina dolina erozyjna wykorzystywana przez Potok Bielański. Strumień wciął się w głąb równiny morenowej. W stosunkowo miękkich, łatwo ulegających erozji osadach polodowcowych wyrzeźbił dolinę oraz wąwozy i kręte jary. Pierwotnie źródła potoku znajdowały się w rejonie Wawrzyszewa, a ujście do Wisły w rejonie wzgórza klasztornego. Tam wody potoku spiętrzał system zapór i kaskad poruszających koła młyńskie i tworzących stawy rybne. Na skutek prowadzonych prac melioracyjnych Potok Bielański został skanalizowany i podłączony do kolektora. Stawy przestały istnieć, a wskutek obniżenia poziomu wód gruntowych potok zamienił się w okresowy strumień. Na tarasie bielańskim na Polkowej Górze znajduje się punkt widokowy. W pobliżu tego miejsca znajdowała się średniowieczna osada Polków.

Wysoczyzna polodowcowa kończy się na skarpie, której wysokość sięga 100 m n.p.m., jednocześnie wyniesiona jest na 20 m w stosunku do doliny Wisły. Skarpa przecina dalej lewobrzeżną Warszawę w kierunku południowo-wschodnim, równolegle do koryta Wisły. Jest wyraźnie widoczna na wysokości Cytadeli, Starego Miasta, Łazienek, Królikarni na Ursynowie i w Natolinie.

Poniżej bielańskiego, leży piaszczysty taras, pokryty niegdyś ruchomymi wydmami wypełniającymi szeroką pradolinę Wisły. Kilkanaście tysięcy lat temu wydmy zostały unieruchomione roślinnością. Dziś tworzą piaszczyste wydłużone pagórki, najlepiej widoczne w południowej części lasu od strony ulicy Podleśnej. W tej części lasu dużą domieszkę drzewostanu stanowi sosna.

Taras porośnięty grądem niskim we właściwej dolinie zwany też tarasem praskim.

Najniższy taras, dawniej bagienny i łąkowy, obecnie zarośnięty olszami i zaroślami. W przeszłości ten obszar był zagrożony zalewami wiślanych wód powodziowych.

Przez taras zalewowy przepływa rzeczka Rudawka. Obecnie jest to tylko pozostałość po rzeczce, która miała źródła w Lasku na Kole. Po wschodniej stronie Rudawki jeszcze w latach 30. XX wieku istniała wilgotna łąka kośna, a obecnie rośnie tam drzewostan olszowy.

Do siedlisk rezerwatu należą wspomniany już grąd wysoki, wydmy, grąd niski naturalny i przeobrażony, łęg, oraz pozostałości po dawnych bagnach.

Żyzne polodowcowe gliny tarasu bielańskiego zasobne w składniki mineralne porasta grąd wysoki – las grabowo-dębowy. Jego drzewostan stanowią przede wszystkim stare dęby szypułkowe, rzadsze bezszypułkowe oraz grab. Jako domieszka występują lipa drobnolistna, klon zwyczajny i sosna, która jest gatunkiem wycofującym się, to znaczy, że występują tylko starsze osobniki i nie ma naturalnych odnowień. Runo tego siedliska budują zawilec gajowy, wiechlina gajowa, perłówka zwisła i turzyca palczasta.

Na tarasie nadzalewowym występuje naturalny grąd niski, gdzie rosną stare dęby i graby z niewielkimi domieszkami innych gatunków. Obwód niektórych dębów mierzony na wysokości 130 cm przekracza 3 m. Runo grądu niskiego zmienia się w ciągu sezonu wegetacyjnego. Wczesną wiosną rosną zawilec gajowy, złoć żółta, kokorycz pełna i miodunka ćma. Następnie kwitną konwalijka dwulistna, prosownica rozpierzchła i szczawik zajęczy. Latem natomiast w runie grądu niskiego nic nie kwitnie ze względu na tak zwany martwy cień – korony drzew całkowicie odcinają dopływ promieni słonecznych.

Od połowy lat osiemdziesiątych niektóre fragmenty lasów stały się miejscem noclegowym zimowej populacji gawrona i kawki. Liczba ptaków nocujących zimą w Lesie Bielańskim waha się od 120 do 220 tysięcy ptaków. Wpływ przenawożenia na rośliny przejawia się nadmiernym wzrostem części nadziemnych, ich usychaniem podczas suszy i małą odpornością na mróz. Las podlegający takiemu oddziaływaniu silnie się zakrzewia i zachwaszcza, wiele drzew, szczególnie grabów, obumiera. Obszar tak zmienionego lasu to około 20 ha.

Taras zalewowy porasta między innymi łęg jesionowo-wiązowy (w części lasu przylegającej do Wisłostrady). Posiada cechy lasu pierwotnego. W drzewostanie występują stare dęby, wiązy szypułkowe, olchy czarne, jesiony wyniosłe, klon jawor i klon zwyczajny. W niższych warstwach drzewostan tworzą dzika jabłoń, grusza, czereśnia, dereń i czeremcha zwyczajna. W runie wczesną wiosną kwitną zawilec żółty i ziarnopłon wiosenny, później gajowiec żółty i jaskier kosmaty, wilgotne zagłębienia porasta gwiazdnica gajowa.

Rezerwat „Las Bielański” został udostępniony społeczeństwu na mocy Zarządzenia Nr 43 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie z dnia 24 sierpnia 2016 r. w sprawie wyznaczenia szlaków na terenie rezerwatu przyrody „Las Bielański”^[7]. Wyznaczono w rezerwacie szlaki piesze i pieszo-rowerowe (na których pierwszeństwo mają piesi). Ruch pieszy i rowerowy może odbywać się wyłącznie po wyznaczonych szlakach.

Na terenie rezerwatu nie wyznaczono miejsc wprowadzania psów ani miejsc i obszarów udostępnionych dla celów sportowych i rekreacyjnych^[8].

Plan ochrony rezerwatu ustanowiono na 20 lat Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie z dnia 22 września 2016 r., publikowanym w Dzienniku Urzędowym Województwa Mazowieckiego, poz. 8575^[9].

• Las Bielański. [dostęp 2019-01-31].
• Działania na rzecz ochrony Lasu Bielańskiego