Rudaczek panamski

Rudaczek panamski
	Selasphorus ardens
	Salvin, 1870
	; Samiec; fragment ryciny z 1902, autor: John Gerrard Keulemans
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	krótkonogie
Rodzina	kolibrowate
Podrodzina	kolibry
Plemię	Mellisugini
Rodzaj	Selasphorus
Gatunek	rudaczek panamski
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rudaczek panamski^[3] (Selasphorus ardens) – gatunek małego ptaka z rodziny kolibrowatych (Trochilidae), podrodziny kolibrów (Trochilinae). Występuje endemicznie w zachodnio-centralnej Panamie. Zagrożony wyginięciem. Monotypowy^[4]^[5].

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Osbert Salvin w 1870. Przydzielił mu nazwę Selasphorus ardens^[4]. Jest ona obecnie (2020) akceptowana przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny, który uznaje rudaczka panamskiego za gatunek monotypowy^[5]. Najbliżej spokrewniony jest prawdopodobnie rudaczek malutki (S. scintilla)^[4].

Morfologia

Długość ciała rudaczka panamskiego to około 7 cm^[4]. Daniel Giraud Elliot podał następujące wymiary (oryginalnie w calach): długość skrzydła 38 mm (1,5 cala), ogona 32 mm (1,25 cala), dzioba 9,5 mm (0,375 cala)^[6]. Krótki dziób rudaczka panamskiego jest prosty, ma barwę czarną^[4]. Według Elliota samiec posiada ciemny, brązowozielony wierzch ciała, a kantarek i pokrywy uszne ma rdzawe, z czego te drugie przemieszane z czarnym. Gardło połyskujące, o barwie pomiędzy czerwoną a ametystową (oryg. amethystine-red). Pierś, środek brzucha i pokrywy podogonowe przybierają barwę białą. Boki ciemnozielone. Sterówki fioletowoczarne. W środkowej parze obie chorągiewki, a w pozostałych parach jedynie zewnętrzne chorągiewki, posiadają rude obrzeżenia. Skrzydła fioletowobrązowe. U samicy wierzch ciała brązowozielony, pióra po bokach niższej części grzbietu i na kuprze mają rdzawe krawędzie. Na białym gardle są widoczne brązowe kropki. Pierś biała, reszta spodu ciała płowa. Środkowe sterówki brązowozielone, zewnętrzne płowe z czarnym paskiem przebiegającym przez środek każdej z nich. Dziób czarny, podobnie jak u samca^[6].

Zasięg występowania

Rudaczek panamski występuje na obszarze 1,5 tys. km² w zachodnio-centralnej Panamie, gdzie zasiedla pasmo Serranía de Tabasará (wschodnia prowincja Chiriquí i Veraguas). Być może występuje także na wyżynach półwyspu Azuero. Słabo poznany i prawdopodobnie nieliczny ptak^[7].

Ekologia

O głosie, pożywieniu i rozrodzie brak informacji (2015). Gatunek stwierdzany był pomiędzy 750 a 1800 m n.p.m. na polanach i skrajach lasów^[4]. Na wymienionych obszarach przebywa w zakrzewieniach^[7].

Status zagrożenia

IUCN uznaje gatunek za zagrożony wyginięciem (EN, Endangered) od 2013. Wcześniej, w latach 1994–2012 ptak otrzymywał rangę narażonego (VU, Vulnerable). Liczebność populacji szacuje się na 2000 – 12 000 dorosłych osobników, a jej trend oceniany jest jako spadkowy. Zagrożeniem dla gatunku jest wycinka lasów^[2]. Mimo że może żyć w lesie wtórnym lub już niszczonym przez człowieka, nie jest w stanie przetrwać na obszarze całkowicie wylesionym na rzecz pastwiska. Cały obszar Serranía de Tabasará zagrożony jest wyrębem pod plantacje kawy, pastwiska dla bydła, nadużywaniem pestycydów i pożarami. Gatunek zasiedla dwa obszary uznane za ostoje ptaków IBA – Cerro Santiago i Park Narodowy Santa Fé, utworzony w 2001^[7].

Przypisy

↑ Selasphorus ardens, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Selasphorus ardens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Mellisugini Gray,GR, 1848 (wersja: 2024-09-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-01-13].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Stiles, F.G. & Boesman, P.: Glow-throated Hummingbird (Selasphorus ardens). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2014). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 1999. [zarchiwizowane z tego adresu (28 czerwca 2015)].
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hummingbirds. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-24]. (ang.).
↑ ^a ^b John Gould: A monograph of the Trochilidae, or family of humming-birds. 1887, s. Plate 31 [tekst].
↑ ^a ^b ^c Glow-throated Hummingbird Selasphorus ardens. BirdLife International. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-02)].

Linki zewnętrzne

Zdjęcie dwóch samic w serwisie ARKive. arkive.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-07)].
Zdjęcia i nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Selasphorus ardens, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Selasphorus ardens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-3] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Mellisugini Gray,GR, 1848 (wersja: 2024-09-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-01-13].

[hbwa-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Stiles, F.G. & Boesman, P.: Glow-throated Hummingbird (Selasphorus ardens). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2014). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 1999. [zarchiwizowane z tego adresu (28 czerwca 2015)].

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hummingbirds. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-24]. (ang.).

[elgould-6] John Gould: A monograph of the Trochilidae, or family of humming-birds. 1887, s. Plate 31 [tekst].

[birdlife-7] Glow-throated Hummingbird Selasphorus ardens. BirdLife International. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-02)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]