Sanktuaria maryjne

Sanktuarium maryjne – ośrodek kultu religijnego Marii z Nazaretu, szczególnie jako Matki Bożej i Najświętszej Panny. Różne formy pobożności maryjnej związane z funkcjonowaniem sanktuariów występują szczególnie w katolicyzmie i prawosławiu.

Wraz z rosnącą w XV wieku dominacją kultu maryjnego rozwinęło się pątnictwo do sanktuariów z cudownymi wizerunkami i figurami maryjnymi.

Państwo	Miasto	Sanktuarium	Obiekt kultu	Rok/Wiek powstania
Andora	Meritxell	Sanktuarium MB w Meritxell	figurka MB z Meritxell patronki Andory
Argentyna	Luján	Sanktuarium Matki Bożej w Luján	figura MB Niepokalanie Poczętej	XVII w.
Austria	Bergheim	Sanktuarium Maria Plain (Salzburg)	Obraz MB Plain	XVII w.
	Göstritz	Kościół Pielgrzymkowy Maria Schutz	figura MB	XVIII w.
	Maria Luggau	Sanktuarium MB Bolesnej z Luggau	Obraz Wniebowzięcia MB i figurka MB Bolesnej (Pieta)	XVI w.
	Maria Taferl	Sanktuarium MB w Taferl	figura MB Bolesnej (Pieta)	XVIII w.
	Mariazell	Bazylika w Mariazell	figura MB z Dzieciątkiem	XII w.
	Wiedeń	Katedra św. Szczepana w Wiedniu	obraz MB z Pócs	1676
Belgia	Banneux	Sanktuarium Matki Bożej Ubogich	MB Ubogich
	Halle	Sanktuarium MB Pani z Halle	figura Czarnej Madonny	XIII w.
	Scherpenheuvel – Montaigu	Sanktuarium MB Łaskawej	figura Matki Bożej	XV w.
Białoruś	Baranowicze	Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Baranowiczach	Figura MB Fatimskiej	1998
	Barkułabowo	Monaster Wniebowstąpienia Pańskiego w Barkułabowie	Barkułabowska Ikona Matki Bożej	1648
	Białynicze	Sanktuarium Matki Bożej Białynickiej	Kopia obrazu Matki Bożej Białynickiej	1634, 1995
	Boruny	Sanktuarium Matki Bożej Pocieszycielki Strapionych	Obraz Matki Bożej Boruńskiej	koniec XVII w.
	Brasław	Sanktuarium Matki Bożej Brasławskiej	Obraz MB Brasławskiej	XV w., 1832
	Brześć	Sanktuarium Matki Bożej Brzeskiej	Obraz MB Brzeskiej
	Budsław	Kościół Wniebowzięcia NMP w Budsławiu	Obraz MB Budsławskiej	XVI w.
	Grodno	Kościół Matki Bożej Anielskiej i klasztor Franciszkanów w Grodnie	Obraz Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej	XVII w.
		Bazylika katedralna św. Franciszka Ksawerego w Grodnie	Obraz Matki Bożej Kongregackiej	XVII w.
	Gudogaje	Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej w Gudogajach	Obraz Matki Bożej Gudogajskiej	XVII w.
	Jurewicze	Sanktuarium Matki Bożej Jurewickiej	Obraz Matki Bożej Jurewickiej	1673
	Kopciówka	Sanktuarium Matki Bożej Jasnogórskiej Cierpliwie Słuchającej w Kopciówce	Obraz Matki Bożej Częstochowskiej	2000
	Łohiszyn	Sanktuarium Matki Bożej Królowej Polesia w Łohiszynie	Obraz Matki Bożej Łohiszyńskiej	XVII w.
	Mińsk	Sobór Świętego Ducha w Mińsku	Obraz Matki Bożej Mińskiej	1500 r.
	Szczuczyn	Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Szczuczynie	Figura MB Fatimskiej	1989
	Szumilino	Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Szumilinie	Figura MB Fatimskiej	2001
	Trokiele	Sanktuarium Matki Bożej Trokielskiej Królowej Rodzin	Obraz Matki Bożej Trokielskiej	XVI w.
	Żodzino	Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Żodzinie	Figura MB Fatimskiej	2003
	Żyrowicze	Monaster Zaśnięcia Matki Bożej w Żyrowiczach	Żyrowicka Ikona Matki Bożej	1493
Boliwia	Copacabana	Bazylika Matki Bożej Gromnicznej z Copacabany	figura Dziewicy z Copacabany	XVI w.
	Quillacollo	Sanktuarium MB z Urqupiña	Obraz MB z Urqupiña Patronki Jedności Narodowej Boliwii	XVIII w.
	Viacha	Kościół MB w Viacha	figurka Matki Bożej z Letanías
Bośnia i Hercegowina	Medziugorie	Kościół św. Jakuba w Medziugorie	figura MB w Tihaljinie	1981
Brazylia	Aparecida	Bazylika Matki Bożej w Aparecidzie	figura Matki Bożej z Aparecidy	ok. 1650
Chiny	Szanghaj	Bazylika Wspomożycielki Wiernych na Sheshan	figura Madonny z Dzieciątkiem
Chorwacja	Marija Bistrica	Sanktuarium MB Śnieżnej w Mariji Bistricy	figura MB Bystrzyckiej	koniec XV w.
	Sinj	Sanktuarium Matki Bożej Sinjskiej	obraz MB z Sinja	XVI w.
Czechy	Brno – Tuřany	Kościół Zwiastowania MB oraz kaplica MB Bolesnej	figura MB Bolesnej	XI w.
	Filipov	Bazylika MB Wspomożycielki	Miejsce objawienia MB i uzdrowienia Magdaleny Kade	XIX w.
	Frydek-Mistek	Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny we Frydku-Mistku	figura MB Frydeckiej	XVII w.
	Hejnice	Bazylika Najświętszej Maryi Panny	figura MB Wspaniałej Matki	XIV w.
	Przybram	Bazylika Wniebowzięcia NMP w Przybramie	figura Matki Bożej z Dzieciątkiem
	Stará Boleslav	Kościół Wniebowzięcia NMP	obraz MB
	Svatý Hostýn	Sanktuarium Wniebowzięcia NMP	obraz MB Hostyńskiej	XVI w.
	Kopeček	Sanktuarium Nawiedzenia Marii Panny	figurka Matki Bożej	XVII w.
	Vranov koło Brna	Kościół Narodzenia MB	gotycka figura MB	1240
	Žarošice	Sanktuarium św. Anny	figura starej MB	XIV w. (XVIII w.)
Francja	La Salette	Sanktuarium w La Salette	figura Matki Bożej Płaczącej	XIX w.
	Le Puy-en-Velay	Sanktuarium MB	figura MB Naszej Pani	XIII w.
	Lourdes	Sanktuarium MB w Lourdes	figura MB z Lourdes	1864
	Paryż	Kaplica Sióstr Miłosierdzia w Paryżu	figura MB Cudownego Medalika
		Kościół MB Zwycięskiej w Paryżu	Niepokalane Serce Maryi
	Rocamadour	bazylika Zbawiciela	figura Czarnej Madonny
Grecja	Tinos	Cerkiew Panagia Evangelistria	Ikona Panagia Evangelistria Naszej Pani od Dobrych Wieści	(I w.)
Hiszpania	Almonte	Sanktuarium Dziewicy z El Rocío	figura MB z Dzieciątkiem	XIII w.
	Candelaria	Bazylika Matki Bożej w Candelarii	figura MB z Dzieciątkiem z Candelarii	XIII w.
	Chipiona	Sanktuarium – Nuestra Señora de Regla	figura Czarnej Madonny patronki żeglarzy
	Covadonga	Kaplica w grocie w Covadonga	figura MB z Covadonga
	El Rocío	Sanktuarium NMP z El Rocío	figurka MB	XIX w.
	Guadalupe	Królewski Klasztor Matki Bożej z Guadalupe	figura MB z Dzieciątkiem z Guadalupe
	Montserrat	Bazylika MB z Montserrat	figura Madonny z Montserrat	XII w.
	Saragossa	Bazylika Nuestra Señora del Pilar	figura MB z Pilar	XV w.
	Torreciudad	Sanktuarium w Torreciudad	figura MB Królowej Aniołów	XI w.
	Walencja	Bazylika MB Patronki Opuszczonych	Figura MB Opuszczonych Patronka Walencji	XVII w.
Holandia	Heiloo	Sanktuarium Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Heiloo	figura MB Nieustającej Pomocy
Indie	Velankanni	Bazylika Matki Bożej Dobrego Zdrowia	figura MB Dobrego Zdrowia
Irlandia	Knock	Bazylika w Knock	MB z Knock	XIX w.
Izrael	Betlejem	Grota Mleczna
	Deir Rafat	Sanktuarium Królowej Palestyny
	Jerozolima	Sanktuarium Narodzenia NMP (Kościół św. Anny)	krypta Narodzenia
		Kościół Wniebowzięcia NMP w Dolinie Jozafata	Grób Maryi
		Kościół Zaśnięcia NMP na Syjonie	krypta Zaśnięcia z figurą MB Zasypiającej
		Kościół Nawiedzenia w En Kerem	krypta (dom św. Elżbiety)
	Karmel	Kościół Stella Maris na Górze Karmel	figura MB Gwiazdy Morza	1936
	Nazaret	Bazylika Zwiastowania Pańskiego w Nazarecie	Grota Zwiastowania
		Kaplica Trwogi Najświętszej Maryi Panny
		Cerkiew Archanioła Gabriela w Nazarecie	Źródło NMP
Japonia	Akita	Sanktuarium Pani Wszystkich Narodów	figura MB Płaczącej
Kazachstan	Oziornoje	Sanktuarium MB Królowej Pokoju w Oziornoje	MB Królowa Pokoju
Kenia	Nairobi	Sanktuarium Matki Bożej Wspomożenia Wiernych
Liban	Harisa	Sanktuarium Matki Bożej Pani Libanu	posąg MB Pani Libanu
Litwa	Cytowiany	Kościół Matki Boskiej Anielskiej i klasztor Bernardynów w Cytowianach	obraz MB z Dzieciątkiem	lata 20. XVII w.
	Kowno	Bazylika Archikatedralna św. Apostołów Piotra i Pawła w Kownie	obraz MB Matki Bolesnej	koniec XVI w.
		Kościół św. Jerzego i klasztor Bernardynów w Kownie	obraz MB Matki Łaskawej	koniec XVI w.
	Piwoszuny	Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Piwoszunach	obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, Pocieszycielki Strapionych	XVII w.
	Pożajście	Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i klasztor w Pożajściu	obraz Matki Pięknej Miłości	I poł. XVII w.
	Szawle	Katedra Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Szawlach	obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem
	Szydłowo	Sanktuarium MB Szydłowskiej	obraz Madonny z Dzieciątkiem	XVII w.
	Troki	Kościół Nawiedzenia NMP w Trokach	obraz MB Trockiej	XVI w.
	Wilno	Archikatedra św. Stanisława Biskupa i św. Władysława	obraz MB Świętomichalskiej	XVI w.
		Kościół św. Jakuba i Filipa i klasztor Dominikanów w Wilnie	obraz MB Łukiskiej	XV/XVI w.
		Ostra Brama w Wilnie	obraz MB Ostrobramskiej	XVII w.
Łotwa	Agłona	Bazylika Wniebowzięcia NMP w Agłonie	obraz MB Agłońskiej	pocz. XVII w.
Meksyk	Guadalajara	Bazylika MB w Zapopan	figura MB z Zapopan	XVIII w.
	Guadalupe	Bazylika MB z Guadalupe	wizerunek MB z Guadalupe	1531
	San Juan de los Lagos	Bazylika katedralna MB z los Lagos	figura MB z San Juan de los Lagos	XVIII w.
Niemcy	Altötting	Kościół MB Łaskawej w Altötting	figura Czarnej Madonny	XIV w.
	Bärenthal	Kaplica pielgrzymkowa Maryi Matki Europy	figura Maryi Matki Europy	ok. 1750
	Kevelaer	Sanktuarium Matki Bożej Pocieszycielki Strapionych	obraz MB z Kevelaer
	Maria Vesperbild	Kościół Pielgrzymkowy Maria Vesperbild	rzeźba MB Bolesnej (Pieta)	XVII w.
	Pasawa	Sanktuarium MB Wspomożycielki (Maria Hilf)	obraz MB z Dzieciątkiem
	Ralbitz-Rosenthal	Sanktuarium w Ralbitz-Rosenthal	figura MB z Rosenthal
	Telgte	Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej	Pieta MB Bolesnej	XIV w.
Południowa Afryka	Ngomé	Sanktuarium Matki Bożej w Ngomé	MB Tabernakulum Najwyższego
Portugalia	Arcos de Valdevez	Sanktuarium Santa Maria de la Peneda	figura MB	XVIII w.
	Fátima	Sanktuarium MB Fatimskiej	figura MB Fatimskiej	XX w.
Rosja	Jarosław	Cerkiew Fiodorowskiej Ikony Matki Bożej w Jarosławiu	Fiodorowska Ikona Matki Bożej
	Moskwa	Sobór Zaśnięcia Matki Bożej w Moskwie	Włodzimierska Ikona Matki Bożej	XII w.
Rwanda	Kibeho	Sanktuarium Matki Bożej Słowa w Kibeho	MB z Kibeho
Słowacja	Lewocza	Sanktuarium Mariánska hora	figura Madonny	XV w.
	Litmanowa	Sanktuarium MB Litmanowskiej	obraz MB	XX w.
	Marianka	Sanktuarium NMP Mariatalskiej	figurka Matki Bożej z Dzieciątkiem	XiV w.
	Šaštín-Stráže	Narodowe Sanktuarium MB Siedmiobolesnej Słowacji	figura MB Bolesnej (Pieta)	XVIII w.
	Staré Hory	Sanktuarium Narodzenia NMP	figurka MB z Dzieciątkiem	XV w.
Słowenia	Ptujska Gora	Kościół Maryi Dziewicy w Ptujskiej Gorze	płaskorzeźba Madonny z Dzieciątkiem	XIV w.
Stany Zjednoczone	Doylestown	Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej w Doylestown	Obraz MB Częstochowskiej
	Waszyngton	Bazylika Niepokalanego Poczęcia w Waszyngtonie
Szwajcaria	Einsiedeln	Kościół opactwa Einsiedeln	figura MB z Dzieciątkiem	ok. 1450
Turcja	Efez	Dom Marii Dziewicy
Ukraina	Berdyczów	Bazylika Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Berdyczowie	kopia obrazu MB Berdyczowskiej	XVII w.
	Bołszowce	Sanktuarium Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Bołszowcach	kopia obrazu MB Bołszowieckiej	XVII w.
	Czortków	Kościół św. Stanisława biskupa i męczennika w Czortkowie	kopia obrazu MB Czortkowskiej	1663
	Jazłowiec	Kaplica zakonna w pałacu w Jazłowcu	kopia figury MB Jazłowieckiej	XIX w.
	Kochawina (Hnizdyczów)	Kościół Wniebowzięcia NMP w Kochawinie	kopia obrazu MB Kochawińskiej	XVII w.
	Kołomyja	Kościół św. Ignacego Loyoli w Kołomyi	kopia obrazu MB Kołomyjsko-Pokuckiej	1896
	Krechów	Monaster Krechowski	Werchracka Ikona Matki Bożej	XVII w.
	Krysowice	Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Krysowicach	figura MB Fatimskiej	1995
	Latyczów	Sanktuarium Matki Bożej Latyczowskiej w Latyczowie	kopia obrazu MB Latyczowskiej	XVI w.
	Lwów	Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Lwowie	kopia obrazu MB Łaskawej	1598
	Mariampol	Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Mariampolu	kopia obrazu MB Mariampolskiej	XVII w.
	Maćkowce	Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Maćkowcach	kopia figury MB Fatimskiej	2021
	Mościska	Kościół św. Katarzyny w Mościskach	kopia obrazu MB Nieustającej Pomocy	1883
	Oczaków	Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej w Oczakowie	kopia obrazu MB Częstochowskiej	2015
	Poczajów	Ławra Poczajowska	Poczajowska Ikona Matki Bożej	XVI w.
	Rudki	Sanktuarium Matki Bożej Rudeckiej w Rudkach	kopia obrazu MB Rudeckiej	XVII w.
	Symferopol	Monaster Trójcy Świętej w Symferopolu	ikona Matki Bożej „Strapiona”	XVIII w.
	Świętogórsk	Ławra Świętogórska	Świętogórska Ikona Matki Bożej	XVI w.
	Tartaków	Kościół św. Michała Archanioła w Tartakowie	kopia obrazu MB Tartakowskiej	1764
	Tryhory	Monaster Przemienienia Pańskiego w Tryhorach	Tryhorska Ikona Matki Bożej	XVIII w.
	Zarwanica	Cerkiew Świętej Trójcy w Zarwanicy	obraz MB Zarwanickiej	XVIII w.
Wenezuela	Guanare	Sanktuarium w Guanare	obraz MB z Coromoto	XVII w.
Węgry	Máriapócs	Bazylika w Máriapócs	obraz MB Płaczącej z Máriapócs
Wielka Brytania	Londyn	Kościół św. Andrzeja Boboli	obraz MB Kozielskiej	1941
	Walsingham	Sanktuarium w Walsingham	figura MB z Dzieciątkiem
Wietnam	La Vang	Sanktuarium Matki Bożej w La Vang	MB z La Vang
Włochy	Bolonia	Sanktuarium Madonna di San Luca	Obraz MB	XII w.
	Bra	Sanktuarium MB w Bra	figura MB Kwiatów
	Cagliari	Sanktuarium Matki Bożej z Bonaria	figura MB z Dzieciątkiem	XIV w.
	Crosia	Sanktuarium MB Miłosierdzia – Mater Dolorosa	figura MB Bolesnej (Pieta)
	Loreto	Sanktuarium Santa Casa w Loreto	figura MB Loretańskiej
	Mentorella	Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej w Mentorelli	figura MB Łaskawej	XII w.
	Montevergine	Sanktuarium di Santa Maria Montevergine	bizantyńska ikona Czarnej Madonny, znana jako „Madonna Bruna” lub „Mamma Schiavona”	1290
	Oropa	Sanktuarium w Oropa	figura Czarnej Madonny	XIII w.
	Pompeje	Bazylika w Pompei	obraz MB Pompejańskiej Królowej Różańca Świętego	XIX w.
	Rzym	Bazylika Matki Bożej Ołtarza Niebiańskiego w Rzymie	obraz MB
		Bazylika Matki Bożej Większej	obraz MB Śnieżnej	XII w.
		Sanktuarium Madonny Boskiej Miłości (Divino Amore)	fresk MB Miłości	XIII w.
	Syrakuzy	Sanktuarium Matki Bożej Płaczącej w Syrakuzach	płaskorzeźba Niepokalanego Serca Maryi jako MB Płaczącej	XX w.
Wybrzeże Kości Słoniowej	Jamusukro	Bazylika Matki Boskiej Królowej Pokoju w Jamusukro	MB Królowa Pokoju

 Osobny artykuł: Sanktuaria maryjne w Polsce.

• kult maryjny
• miejsce święte
• sanktuarium

• Wanda Bednarczuk-Rzepko, Wojciech Sroczyński, Aleksandra Cyran-Żuczkowska, Piotr Żak, Joanna Morawiec: Najpiękniejsze sanktuaria. T. 1–18. Warszawa: Axel Springer, 2007, seria: Fakt Album. Brak numerów stron w książce
• Donato Baldi OFM, Aleksander Kowalski: W Ojczyźnie Chrystusa. Przewodnik po Ziemi Świętej. Kraków – Asyż: Franciszkanie, 1993, seria: Biblioteka Franciszkańska, Nowa seria nr 2. OCLC 751468083. Brak numerów stron w książce

• Najważniejsze sanktuaria Maryjne na świecie. mariadenazareth.com. [dostęp 2015-07-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-03)]. (pol.).
• Sanktuaria na Świecie. [w:] Pallotyńskie Biuro Pielgrzymkowo-Turystyczne „Peregrinus” [on-line]. bp.ecclesia.org.pl. [dostęp 2017-02-25]. (pol.).
• Sanktuaria na świecie. sanktuaria.maps24.eu. [dostęp 2015-07-11]. (pol.).