|
Trzęsienia ziemi na ziemiach polskich
Ten artykuł należy dopracować:od 2018-11 → usunąć treści oparte na nierzetelnych źródłach lub podać w przypisach wiarygodne źródła informacji,
brak jakichkolwiek źródeł naukowych do opisu artykułu, są tylko linki do poszczególnych zdarzeń.Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Trzęsienia ziemi na ziemiach polskich – terytorium Polski pod względem występowania zjawisk sejsmicznych można zaliczyć do obszarów asejsmicznych i pensejsmicznych, na których trzęsienia ziemi zdarzają się dość rzadko; dodatkowo nie są to zbyt silne wstrząsy. Strefami o wyższej aktywności sejsmicznej są obszary polskich gór: Karpaty i Sudety, a także obszary działalności górniczej, gdzie częstym zjawiskiem są tzw. tąpnięcia.
Wstęp
Największym historycznie odnotowanym zdarzeniem sejsmicznym na terenach Polski jest trzęsienie ziemi z dnia 5 czerwca 1443 roku. Współcześni badacze posiadają dość szczegółowy opis tego zjawiska (m.in. dzięki zapiskom kronikarskim Jana Długosza). Sejsmolodzy siłę tego wydarzenia szacują na co najmniej 6,0 magnitudy, choć w kwestii konkretnej lub przybliżonej wartości wciąż występują rozbieżności (patrz – tabela niżej).
Kolejnymi wartymi odnotowania są wstrząsy, do jakich doszło w latach 80. XVIII wieku w Karpatach, a których magnituda przekraczała 5,0.
Oba wymienione wyżej zdarzenia stanowią przykłady typowych wstrząsów pochodzenia czysto tektonicznego na terenach Polski.
Polska leży na granicy trzech dużych struktur geologicznych budujących kontynent europejski: prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej, paleozoicznej platformy zachodnioeuropejskiej oraz strefy kenozoicznych fałdowań alpejskich. Platformę wschodnioeuropejską od zachodnioeuropejskiej dzieli strefa szwu transeuropejskiego.
Sejsmolodzy wyróżniają na terenie Polski jedenaście odrębnych jednostek (regionów) sejsmicznych: Zachodniopomorski, Białostocki, Polski Centralnej i Pogranicza, Gór Świętokrzyskich, Karkonoszy i Kotliny Kłodzkiej, Strzelińsko-Hronowski, Śnieżnika, Opawski, Cieszyński, Pieniński oraz Krynicki.
Trzęsienia ziemi na obecnym terenie Polski
| Data
|
Epicentrum[1]
|
Obszar epicentralny
|
Magnituda
|
Uwagi
|
| 1011
|
?
|
Karkonosze
|
ok. 4,0
|
|
| 1200
|
region południowo-wschodnich Gorców
|
Pieniny
|
ok. 4,0
|
|
| 1258
|
na południe od Głubczyc
|
Kotlina Raciborska
|
ok. 4,0
|
|
| 1259-01-31 31 stycznia 1259(dts)
|
prawdopodobnie na północ od Wadowic, Brama Krakowska (województwo małopolskie)
|
Małopolska
|
ok. 6,0
|
intensywność w obszarze epicentralnym wyniosła prawdopodobnie ok. VIII stopni w skali Mercallego-Karnika (trzęsienie „niszczące”)
|
| 1433
|
na wschód od Brzegu Dolnego
|
Pradolina Wrocławska
|
ok. 4,0
|
|
| 1443-06-05 5 czerwca 1443(dts)
|
pomiędzy rzeką Ślęzą a Strzelinem, Wzgórza Strzelińskie
|
Europa Środkowa
|
ok. 6,0 (5,8?)
|
najsilniejsze z odnotowanych na ziemiach polskich trzęsień ziemi (intensywność w strefie epicentralnej wyniosła prawdopodobnie ok. IX stopnia w skali Mercallego-Karnika – trzęsienie „pustoszące”); trzęsienie spowodowało rozległe zniszczenia kościołów i kamienic we Wrocławiu, w Krakowie (kościół św. Katarzyny) i Brzegu; zginęło ok. trzydzieści osób
|
| 1483
|
prawdopodobnie między Oławą a Strzelinem, na rzece Oława
|
Pradolina Wrocławska
|
ok. 4,0
|
|
| 1556
|
na południowy zachód od Zakopanego
|
Tatry Zachodnie
|
ok. 4,0
|
|
| 1562
|
?
|
Pogórze Wielickie
|
ok. 4,0
|
|
| 1572
|
prawdopodobnie k. Solca Kujawskiego
|
Pradolina Toruńska
|
ok. 4,0
|
|
| 1591
|
na południe od Krakowa
|
Pogórze Wielickie
|
ok. 4,0
|
|
| 1606
|
Tuczno
|
Pojezierze Wałeckie
|
ok. 6,0[2]
|
|
| 1662-08-09 9 sierpnia 1662(dts)
|
na południowy wschód od Zakopanego
|
Tatry Wysokie
|
<6,0
|
intensywność wibracji w obszarze epicentralnym wyniosła prawdopodobnie około VIII stopni w skali Mercallego-Karnika (trzęsienie „niszczące”)
|
| 1680
|
okolice Ożarowa Mazowieckiego
|
Kotlina Warszawska
|
ok. 5,0
|
trzęsienie ziemi spowodowało poważne uszkodzenia części zabudowań Warszawy
|
| 1715
|
k. Cieszyna
|
Pogórze Śląskie
|
ok. 4,0
|
|
| 1716
|
na południowy zachód od Zakopanego
|
Tatry Wysokie
|
ok. 4,0
|
|
| 1717
|
k. Rabki
|
Pieniny
|
ok. 4,0
|
|
| 1751
|
prawdopodobnie k. Mirska
|
Kotlina Jeleniogórska
|
ok. 4,0
|
|
| 1774-01-26 26 stycznia 1774(dts)
|
prawdopodobnie k. Baborowa
|
Kotlina Raciborska
|
ok. 5,0
|
|
| 1778
|
?
|
Beskid Niski
|
ok. 4,0
|
|
| 1785-08-25 25 sierpnia 1785(dts)
|
k. Wisły
|
Beskid Śląski
|
ok. 6,0
|
|
| 1786-02-27 27 lutego 1786(dts)
|
na północ od Cieszyna
|
Pogórze Śląskie i Pogórze Karwińskie
|
ok. 6,0 (5,2?)
|
odczuwalne silnie (intensywność do VIII stopnia w skali Mercallego-Karnika – trzęsienie „niszczące”) na obszarze trójkąta: Wrocław-Lwów-Wiedeń
|
| 1786-12-03 3 grudnia 1786(dts)
|
k. Tresnej
|
południowa Polska, Czechy, Słowacja
|
ok. 6,0 (5,7?)
|
wstrząsy (intensywność do VIII stopnia w skali Mercallego-Karnika – trzęsienie „niszczące”) odczuwalne od Wrocławia, Opola, Nysy, Olesna[3] i Kalisza[4] po Lwów; zniszczenia kamienic i kościoła św. Katarzyny w Krakowie
|
| 1789
|
centralne Góry Izerskie, strona czeska
|
Karkonosze
|
ok. 4,0
|
|
| 1840-04-25 25 kwietnia 1840(dts)
|
na zachód od Czorsztyna
|
Pieniny
|
ok. 5,0
|
|
| 1875
|
Hrubieszów[5]
|
|
|
|
| 1895-06-11 11 czerwca 1895(dts)
|
masyw Ślęży, Wzgórza Strzelińskie
|
Dolny Śląsk (obszar 25 tys. km²)
|
ok. 5,0 (4,8?)
|
zniszczenia obejmujące zawalone kominy; powstanie w murach rys centymetrowej szerokości
|
| 1901-10-21 21 października 1901(dts)
|
na południe od Turbacza
|
Pieniny
|
4,7
|
odczute na Spiszu, w Krościenku, Szczawnicy i Sromowcach
|
| 1909-02-11 11 lutego 1909(dts)
|
na wschód od Gryfic, Równina Białogardzka
|
Pomorze Zachodnie
|
w przedziale: 4,0–5,0
|
trzy zdarzenia sejsmiczne, odczuwalne w pasie od Kołobrzegu po Białogard; pojawienie się w gruncie szczelin długością dochodzących do dwustu metrów
|
| 1932-02-03 3 lutego 1932(dts)
|
na północny wschód od Włocławka
|
Pradolina Toruńska
|
ok. 4,0
|
|
| 1935-03-23 23 marca 1935(dts)
|
pomiędzy Babią Górą a Chabówką
|
Pogórze Podtatrzańskie
|
> 4,0
|
|
| 1980-11-29 29 listopada 1980(dts)
|
okolice Bełchatowa
|
Rów Bełchatowa
|
4,6
|
związane z działalnością Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów, odczuwane po Sieradz, Pabianice, Radomsko i Piotrków Trybunalski
|
| 1992-06-29 29 czerwca 1992(dts)
|
na północ od Jaworzyny
|
Beskid Sądecki i Beskid Niski
|
4,2
|
|
| 1993-03-01T00:00:00.001 1 marca 1993(dts)
|
k. Łabowej
|
Beskid Sądecki i Beskid Niski
|
4,6
|
|
| 1995-09-11 11 września 1995(dts)
|
Czarny Dunajec
|
|
2,3
|
| 1995-10-13 13 października 1995(dts)
|
Bukowina Tatrzańska
|
|
2,3
|
| 1996-06-01T00:00:00.001 1 czerwca 1996(dts)
|
k. Augustowa
|
Równina Augustowska
|
4,3
|
|
| 2004-09-21 21 września 2004(dts)
|
okolice Bałtijska na półwyspie Sambia (obwód królewiecki)
|
Pomorze Gdańskie, Warmia, Mazury, Podlasie, Kujawy
|
5,3 (według amerykańskiej służby USGS – 5,0)
|
szeroko odczuwalne w północno-wschodniej Polsce, na Litwie i Białorusi
|
| 2004-11-30 30 listopada 2004(dts)
|
okolice Czarnego Dunajca[6]
|
Kotlina Orawsko-Nowotarska
|
4,7
|
|
| 2005-01-13 13 stycznia 2005(dts)
|
okolice Wodzisławia Śląskiego[7][8]
|
województwo śląskie
|
3,8
|
wstrząs spowodowany przez KWK Rydułtowy-Anna, odczuwalny w miastach Wodzisław Śląski, Radlin, Rydułtowy, Pszów, Rybnik
|
| 2010-01-22 22 stycznia 2010(dts)
|
okolice Pajęczna[9]
|
województwo łódzkie
|
4,42
|
|
| 2010-12-30 30 grudnia 2010(dts)
|
okolice Polkowic[10]
|
województwo dolnośląskie
|
4,8
|
|
| 2011-03-05 5 marca 2011(dts)
|
okolice Lubina i Polkowic[11]
|
województwo dolnośląskie
|
4,4
|
|
| 2011-05-13 13 maja 2011(dts)
|
okolice Lubina i Polkowic[12]
|
województwo dolnośląskie
|
4,4
|
|
| 2012-01-06 6 stycznia 2012(dts)
|
okolice Żerkowa[13][14][15] i Jarocina
|
województwo wielkopolskie
|
3,7
|
tajemnicze trzęsienie w regionie asejsmicznym, odczuwalne szczególnie w budynkach wielopiętrowych, nie spowodowało większych strat materialnych
|
| 2012-03-08 8 marca 2012(dts)
|
okolice Wodzisławia Śląskiego[16]
|
województwo śląskie
|
3,5
|
wstrząs spowodowany przez KWK Marcel, w wyniku którego zginął 26-letni górnik. Odczuwalny w miastach Wodzisław Śląski i Radlin oraz gminie Marklowice.
|
| 2012-12-09 9 grudnia 2012(dts)
|
okolice Polkowic[17]
|
województwo dolnośląskie
|
4,3
|
|
| 2013-03-05 5 marca 2013(dts)
|
Podhale, okolice Jeziora Czorsztyńskiego[6]
|
województwo małopolskie
|
3,2
|
|
| 2013-03-19 19 marca 2013(dts)
|
okolice Polkowic[18]
|
województwo dolnośląskie
|
4,7
|
|
| 2013-11-24 24 listopada 2013(dts)
|
okolice Lubina[19]
|
województwo dolnośląskie
|
4,3
|
|
| 2015-04-18 18 kwietnia 2015(dts)
|
okolice Katowic[20][21] (Świętochłowice)
|
województwo śląskie
|
4,0–4,2
|
Ofiarami śmiertelnymi wstrząsu było 2 górników w kopalni Wujek.
|
| 2015-09-15 15 września 2015(dts)
|
Lędziny[22]
|
województwo śląskie
|
3,25
|
W Kopalni Ziemowit w Lędzinach doszło do tąpnięcia.
|
| 2015-09-30 30 września 2015(dts)
|
okolice Libiąża[23]
|
województwo małopolskie
|
3,7
|
W Kopalni Węgla Kamiennego Janina w Libiążu doszło do tąpnięcia. Straż pożarna otrzymała zgłoszenia od mieszkańców Chrzanowa, Libiąża i Żarek, którzy mają uszkodzone domy.
|
| 2015-10-20 20 października 2015(dts)
|
okolice Libiąża[24][25].
|
województwo małopolskie
|
3,7
|
Silny wstrząs w kopalni Janina w Libiążu; wstrząs odczuwalny w rejonie Libiąża, Chrzanowa, Oświęcimia, Bierunia, Alwerni, Bukowna i Olkusza.
|
| 2016-06-03 3 czerwca 2016(dts)
|
Bytom[26]
|
województwo śląskie
|
3,5
|
Silne tąpnięcie w kopalni Bobrek-Centrum, odczuwalne na większości obszaru Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego i okolic.
|
| 2017-12-10 10 grudnia 2017(dts)
|
okolice Wodzisławia Śląskiego[27]
|
pogranicze polsko-czeskie
|
3,4
|
Naturalne trzęsienie ziemi. Doszło do niego o 3:52 lokalnego czasu na głębokości 10 km w pobliżu miejscowości Olza w powiecie wodzisławskim. Odczuli je mieszkańcy regionu od Prudnika do Bielska-Białej[28][29].
|
| 2018-04-23 23 kwietnia 2018(dts)
|
okolice Bytomia[30]
|
województwo śląskie
|
3,95[31]
|
Silny wstrząs w kopalni Bobrek-Centrum w Bytomiu. Odczuwalne w promieniu około 20 kilometrów[30]
|
| 2018-07-16 16 lipca 2018(dts)
|
okolice Krynicy-Zdroju[32]
|
województwo małopolskie
|
|
|
| 2018-11-08 8 listopada 2018(dts)
|
Ornontowice, Gliwice[33][34][35]
|
województwo śląskie
|
3.7
|
wstrząs odczuwalny w promieniu ok. 60 km, na głębokości 5 km
|
| 2020-07-08 8 lipca 2020(dts)
|
Lubin[36]
|
województwo dolnośląskie
|
ok. 5,2
|
|
| 2021-06-16 16 czerwca 2021(dts)
|
okolice Turowa[37]
|
województwo dolnośląskie
|
4,0
|
|
| 8 grudnia 2021
|
okolice Rybnika[38]
|
województwo śląskie
|
3,3
|
|
| 9 grudnia 2021
|
okolice Lubina[39]
|
województwo dolnośląskie
|
4,0
|
|
| 20 listopada 2022
|
okolice Lubina[40]
|
województwo dolnośląskie
|
3,1
|
|
| 23 listopada 2022
|
okolice Libiąża[41]
|
województwo małopolskie
|
3,15
|
Tąpnięcie w kopalni ZG Janina o godzinie 16:50. Wstrząs odczuwalny w gminach Chrzanów, Trzebinia, Babice, Alwernia, Libiąż.
|
| 2023-10-09 9 października 2023(dts)
|
okolice Humennégo[42]
|
wschodnia Słowacja
|
5,2
|
Silne trzęsienie ziemi odczuwalne na terenie Słowacji, Węgier, Rumunii, Ukrainy oraz Polski (na obszarze Małopolski i Śląska). Doszło do niego o 20:23 lokalnego czasu ok. 18 km na północny zachód od miasta Humenné we wschodniej Słowacji.
|
| 3 stycznia 2024
|
Lubin[43]
|
województwo dolnośląskie
|
4,1
|
Tąpnięcie w kopalni miedzi ZG Lubin. Doszło do niego o godz. 9. Obrażeń doznało 6 górników[44].
|
| 28 września 2024
|
Polkowice[45]
|
województwo dolnośląskie
|
3,6
|
|
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Dla lepszej orientacji w określaniu miejsca epicentrum posłużono się w części przypadków miejscowościami nieistniejącymi jeszcze w czasach opisywanego zjawiska.
- ↑ Pagaczewski J., Katalog trzęsień ziemi w Polsce w latach 1000–1970, [w:] Materiały i prace Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1972.
- ↑ Trzęsienia ziemi w Polsce i na Opolszczyźnie. Kataklizm zniszczył kiedyś miasto Brzeg. Czy grożą nam takie katastrofy?
- ↑ WładysławW. Rusiński WładysławW., Życie codzienne w Kaliszu w dobie Oświecenia, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1988, s. 54, ISBN 83-210-0695-7 .
- ↑ „Geografia Polski”, Wyd. Arti, Warszawa 2014.
- ↑ a b Trzęsienie ziemi nawiedziło Podhale. twojapogoda.pl, 2013. [dostęp 2015-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-30)].
- ↑ EMSC.
- ↑ To było straszne, Nowiny Wodzisławskie 3/2005.
- ↑ Trzęsienie ziemi w Polsce: Są już pierwsze zniszczenia. [w:] Dziennik Wschodni [on-line]. 2010. [dostęp 2011-04-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-23)]. (pol.).
- ↑ M 4.8 – POLAND – 2010-12-30 08:56 UTC. emsc-csem.org, 2010. [dostęp 2011-04-12]. (ang.).
- ↑ M 4.4 – POLAND – 2011-03-05 04:32 UTC. European-Mediterranean Seismological Centre (EMSC). [dostęp 2012-01-06]. (ang.).
- ↑ M 4.4 – POLAND – 2011-05-13 03:59 UTC. European-Mediterranean Seismological Centre (EMSC). [dostęp 2012-01-06]. (ang.).
- ↑ W okolicach Kalisza zatrzęsła się ziemia. polskieradio.pl, 2012. [dostęp 2012-02-06]. (pol.).
- ↑ M 4.0 – POLAND – 2012-01-06 15:37 UTC. European-Mediterranean Seismological Centre (EMSC). [dostęp 2012-01-06]. (ang.).
- ↑ Ekspert: wstrząsy ziemi w okolicach Kalisza to tajemnicze zjawisko.
- ↑ igra: Wstrząs w KWK Marcel. 26-letni górnik nie żyje. tuwodzislaw.pl, 9 marca 2012. [dostęp 2021-06-17]. (pol.).
- ↑ GEOFON Program. geofon.gfz-potsdam.de, 2012. [dostęp 2015-04-18]. (ang.).
- ↑ M 4.7 – POLAND – 2013-03-19 22:09 UTC. emsc-csem.org, 2013. [dostęp 2013-03-19]. (ang.).
- ↑ M 4.3 – POLAND – 2013-11-24 00:15 UTC. volcanodiscovery.com, 2013. [dostęp 2013-11-24]. (ang.).
- ↑ MB4.0 Poland. ds.iris.edu, 2015. [dostęp 2015-04-18]. (ang.).
- ↑ GEOFON Program. geofon.gfz-potsdam.de, 2015. [dostęp 2015-04-18]. (ang.).
- ↑ WSTRZĄS W KOPALNI ZIEMOWIT.
- ↑ M 3.7 – POLAND – 2015-09-30 09:14:51 UTC. European-Mediterranean Seismological Centre (EMSC). [dostęp 2015-10-02]. (ang.).
- ↑ Potężny wstrząs odczuwalny m.in. w Oświęcimiu i Sosnowcu. „Obrazki spadały ze ściany”. rmf24.pl. [dostęp 2015-10-20].
- ↑ Earthquake, Magnitude 3.7 – POLAND – 2015 October 20, 20:23:50 UTC. EMSC-CSEM. [dostęp 2015-10-20].
- ↑ Silny wstrząs górniczy w Bytomiu i Zabrzu. Odczuliście? Zgłoszenia o wstrząsie płyną z całego Śląska [online], Dziennikzachodni.pl [dostęp 2016-06-03] .
- ↑ M 3.4 – POLAND – 2017-12-10 02:52:32 UTC. European-Mediterranean Seismological Centre (EMSC). [dostęp 2015-10-02]. (ang.).
- ↑ AndrzejA. Dereń AndrzejA., Zatrzęsło ziemią bardzo blisko Prudnika! [online], 11 grudnia 2017 [dostęp 2020-08-07] (pol.).
- ↑ Trzęsienie ziemi miało centrum w Polsce, a nie w Czechach. Nowiny.pl. [dostęp 2017-12-11]. (pol.).
- ↑ a b OK, Wstrząs w Bytomiu [23.04.2018]. Odczuli go mieszkańcy wielu śląskich miast. Wstrząs miał siłę 3,7 w skali Richtera, „slaskie.naszemiasto.pl”, 23 kwietnia 2018 [dostęp 2018-04-24] (pol.).
- ↑ Mocny wstrząs w kopalni. Odczuli go mieszkańcy kilku miast w regionie [online], katowice.wyborcza.pl [dostęp 2018-04-24] .
- ↑ Agnieszka, Absolutnie niewiarygodne! Trzęsienie ziemi w Krynicy i Muszynie [online], sadeczanin.info, 16 lipca 2018 [dostęp 2018-07-16] (pol.).
- ↑ M 3.7 – POLAND – 2018-11-08 19:23:37 UTC. [dostęp 2018-11-10]. (ang.).
- ↑ 3.9 magnitude earthquake from Ornontowice, Silesian Voivodeship. earthquaketrack.com. [dostęp 2018-11-10]. (ang.).
- ↑ Miejscowości gdzie odczuwalny był wstrząs. Volcanosicovery. [dostęp 2018-11-10]. (ang.).
- ↑ Seria bardzo silnych wstrząsów tektonicznych w Zagłębiu Miedziowym [online], Radio Wrocław [dostęp 2020-07-09] (pol.).
- ↑ Poland – M 4.0. Hungarian National Association of Radio Distress-Signalling and Infocommunications, 16 czerwca 2021. [dostęp 2021-06-17]. (ang.).
- ↑ Quake info: Light mag. 3.3 earthquake – Powiat rybnicki, 8.4 km west of Rybnik, Silesia, Poland, on Wednesday, Dec 8, 2021 8:43 pm (GMT +1) [online], volcanodiscovery.com [dostęp 2021-12-10] (ang.).
- ↑ Quake info: Moderate mag. 4.0 earthquake – 8.6 km north of Lubin, Lower Silesia, Poland, on Thursday, Dec 9, 2021 10:37 pm (GMT +1) – 34 user experience reports [online], volcanodiscovery.com [dostęp 2021-12-10] (ang.).
- ↑ Quake info: Light mag. 3.1 earthquake – 9.3 km north of Lubin, Lower Silesia, Poland, on Sunday, Nov 20, 2022 at 8:13 pm (GMT +1) [online], volcanodiscovery.com [dostęp 2022-11-21] (ang.).
- ↑ Quake info: Unconfirmed earthquake or seismic-like event: 1.8 km southwest of Chrzanow, Lesser Poland, Wednesday, Nov 23, 2022 at 4:50 pm (GMT +1) – 35 user experience reports [online], volcanodiscovery.com [dostęp 2022-11-23] (ang.).
- ↑ Trzęsienie ziemi na Słowacji. Odczuło je sześć milionów ludzi. rp.pl, 2023-10-09. [dostęp 2023-10-10]. (pol.).
- ↑ Quake info: Light mag. 4.1 earthquake – Lubin, Lower Silesia, Poland, on Monday, Jan 3, 2024 at 9:00 pm (GMT +1) [online], volcanodiscovery.com [dostęp 2024-01-03] .
- ↑ KGHM. Silny wstrząs w ZG Lubin. Sześć osób zostało poszkodowanych [online], 3 stycznia 2024 (pol.).
- ↑ Quake info: Light mag. 4.1 earthquake – Polkowice, Lower Silesia, Poland, on Friday, Jan 3, 2024 at 10:11pm (GMT +1) [online], volcanodiscovery.pl [dostęp 2024-08-20] .
Linki zewnętrzne
|
