Ziemia Enderby

Ziemia Enderby

Enderby Land

Ziemia Enderby – zdjęcie satelitarne (2011)
Terytorium	Antarktyda
Miejscowości	brak
Wydarzenia historyczne	Odkrycia i badania Antarktyki
Położenie na mapie Antarktyki Ziemia Enderby
67°15′S 58°00′E/-67,250000 58,000000
Multimedia w Wikimedia Commons

Ziemia Enderby^[1] (ang. Enderby Land^[1]) – region nad Morzem Kosmonautów w Antarktydzie Wschodniej położony między Ziemią Królowej Maud na zachodzie a Ziemią Kempa na wschodzie.

W jej zachodniej części znajduje się rosyjska stacja polarna Mołodiożnaja.

Roszczenia terytorialne do Ziemi Enderby wysuwa Australia.

Ziemia Enderby została nazwana na cześć właścicieli przedsiębiorstwa wielorybniczego Enderby Brothers z Londynu, którzy zachęcali kapitanów swoich statków do eksploracji Antarktydy^[2] [3] .

Ziemia Enderby leży nad Morzem Kosmonautów w Antarktydzie Wschodniej^[4]  między Wybrzeżem Księcia Olafa na Ziemi Królowej Maud na zachodzie a Zatoką Edwarda VIII i Wybrzeżem Kempa na wschodzie^[5]  (Ziemią Kempa^[6]). Jest to druga najbardziej na północ wysunięta część Antarktydy po Półwyspie Antarktycznym^[6].

Jej część środkową tworzy pokryty lodem płaskowyż, a wzdłuż wybrzeża ciągną się pasma górskie, m.in. Góry Napiera^[5] .

W jej zachodniej części znajduje się rosyjska stacja polarna Mołodiożnaja^[7].

Wybrzeże Ziemi Enderby zostało odkryte w 1831 roku przez Johna Biscoe (1794–1843) – kapitana statku londyńskiej firmy wielorybniczej Enderby Brothers, który nazwał je na cześć swoich pracodawców^[5] .

Następnie przez ponad 100 lat region pozostawał poza zainteresowaniami Europejczyków^[6]. W latach 1929–1930 stał się obiektem rywalizacji między wyprawą norweską pod dowództwem Hjalmara Riiser-Larsena (1890–1965) a ekspedycją australijską Douglasa Mawsona (1882–1958) w celu wysunięcia roszczeń terytorialnych i dostępu do wód przybrzeżnych celem wielorybnictwa^[6]. Riiser-Larsen zauważył z powietrza Ziemię Enderby na początku grudnia 1929 roku i dwa tygodnie później wylądował na Cape Ann, gdzie zatknął flagę norweską^[6]. Rząd Norwegii nie wysunął jednak roszczeń terytorialnych z uwagi na podpisane wcześniej porozumienie z Wielką Brytanią, w którym uznał brytyjskie roszczenia do Ziemi Enderby^[6]. W styczniu 1930 roku Mawson zatknął flagę brytyjską na Proclamation Island, gdzie ogłosił przynależność wszystkich terenów na południe od 65°S między 47°E a 73°W do Wielkiej Brytanii^[6]. Podczas spotkania między Riiser-Larsenem i Mawsonen ustalono, że granica między obszarami działalności norweskiej i brytyjskiej będzie przebiegać wzdłuż 45°E^[6].

W lutym 1947 roku Ziemia Enderby została sfotografowana z powietrza podczas amerykańskiej Operacji Highjump przeprowadzanej w latach 1946–1947^[6]. Pierwsze lądowe badania regionu przeprowadziła w latach 1959–1960 ekspedycja australijska^[6]. Region został włączony do badań Australijskiego Terytorium Antarktycznego w latach 1961–1962^[6].

W 1963 roku Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich wybudował tu stację badawczą Mołodiożnaja^[6]. Kolejne badania regionu były prowadzone przez naukowców radzieckich i australijskich^[6]. W latach 70. XX w. Australia przeprowadziła szereg badań topograficznych, geologicznych, geofizycznych i biologicznych^[6].

Roszczenia terytorialne do Ziemi Enderby wysuwa Australia^[5] . Wraz z podpisaniem Układu Antarktycznego, roszczenia te zostały „zamrożone”^[8][a].

• Roszczenia terytorialne na Antarktydzie

• Boczek, Boleslaw Adam: International Law: A Dictionary. Scarecrow Press, 2005. ISBN 978-0-8108-5078-1. [dostęp 2022-01-27]. (ang.).
• Clarkson, Peter: Antarctic: Definitions and Bounderies. W: Riffenburgh, Beau: Encyclopedia of the Antarctic. Taylor & Francis, 2007. ISBN 978-0-415-97024-2. [dostęp 2022-01-27]. (ang.).
• Enderby, Ziemia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-01-27] .
• Everett-Heath, John: The Concise Dictionary of World Place Names. Oxford University Press, 2017. ISBN 978-0-19-255646-2. [dostęp 2022-01-27]. (ang.).
• Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019. ISBN 978-83-254-2578-4. [dostęp 2022-01-27].
• Mills, William James: Exploring Polar Frontiers. ABC-CLIO, 2003. ISBN 978-1-57607-422-0. [dostęp 2022-01-27]. (ang.).
• Enderby Land, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-01-27]  (ang.).
• United States Gazetteer: Enderby Land. [dostęp 2022-01-27]. (ang.).