|
Antarktyda Wschodnia
 Antarktyda Wschodnia (ang. East Antarctica, Greater Antarctica, fr. Antarctique oriental)[1] – jeden z dwóch, obok Antarktydy Zachodniej, wielkich regionów kontynentu Antarktydy. NazwaNazwa „Antarktyda Wschodnia” nawiązuje do tego, że prawie cały region znajduje się na wschodniej półkuli globu[2]. Nazwa weszła do użycia na początku XX w. i została spopularyzowana w okresie po Międzynarodowym Roku Geofizycznym (1957–1958) i badaniach, które wykazały, że Góry Transantarktyczne stanowią użyteczną granicę podziału kontynentu na część wschodnią i zachodnią[2]. Nazwy „Antarktyda Wschodnia” i „Antarktyda Zachodnia” mogą być mylące[3]. Dla obserwatora patrzącego w kierunku północnym stojącego na przykład na Lodowcu Szelfowym Rossa „Antarktyda Wschodnia” znajduje się na zachodzie a „Antarktyda Zachodnia” na wschodzie[4]. Stąd też zaproponowano inne nazwy regionów: Greater Antarctica dla części „wschodniej” i Lesser Antarctica dla części „zachodniej”[3]. Niemniej jednak w literaturze dominują nazwy „Antarktyda Wschodnia” i „Antarktyda Zachodnia”[4]. GeografiaJeden z dwóch, obok Antarktydy Zachodniej, wielkich regionów kontynentu Antarktydy[2]. Granicą oddzielającą obie części kontynentu są Góry Transantarktyczne, rozciągające się od Morza Weddella do Morza Rossa, które same leżą w Antarktydzie Wschodniej[4]. Antarktyda Wschodnia obejmuje następujące regiony[2]:
Antarktydę Wschodnią pokrywa największy lądolód na świecie – East Antarctic Ice Sheet[5]. Największa grubość lodu w regionie (i na całym kontynencie) odnotowana została na Ziemi Wilkesa[6]. Największym lodowcem jest Lodowiec Lamberta[5], zasilający Lodowiec Szelfowy Amery’ego[7]. Jest to największy i najdłuższy lodowiec świata, zajmujący ponad 1 milion km² i rozciągający się na długości 400 km[7]. Najwyższe wzniesienia regionu (i całego kontynentu) znajdują się w obrębie kopuł lodowych: Dome A (4030 m n.p.m.), Dome F (3807 m n.p.m.) i Dome C (3206 m n.p.m.)[8]. Na terenie Antarktydy Wschodniej leży biegun południowy[5], który zlokalizowany jest na płaskowyżu na wysokości 2835 m n.p.m.[6] East Antarctic Ice Sheet jest najzimniejszym obszarem na ziemi[9]. Na podstawie badań satelitarnych w latach 2004–2016 stwierdzono, że w płytkich zagłębieniach w pobliżu szczytu lądolodu na wysokości 3800–4050 m temperatura powierzchni może lokalnie spadać do –90 °C lub niżej (ok. –98 °C), natomiast temperatura powietrza mierzona wówczas przy powierzchni przez zautomatyzowane stacje meteorologiczne dochodzić do −94 ± 4 °C[10][a]. Antarktyda, a w szczególności Antarktyda Wschodnia, zajmuje szczególne miejsce w zakresie zainteresowań geologii z uwagi na jej stabilność pod względem geologicznym od momentu przyłączenia się do superkontynentu Gondwany w okresie fanerozoiku[11]. Uwagi
Przypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||
