Łacinka białoruska

Ten artykuł od 2011-08 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Łacinka białoruska, łacinka (biał. лацінка, łacinka) – wariant alfabetu łacińskiego, który został przystosowany do zapisu języka białoruskiego.

Współczesna łacinka białoruska oparta jest na alfabecie polskim z dodatkiem haczków (č, š, ž; podobnie jak w czeskim czy chorwackim), litery v oraz ŭ, za to nie zawiera liter ą, ę, ó, w i ż.

Pierwotnie była bliższa alfabetowi polskiemu i zamiast š, č, ž i v używano odpowiednio sz, cz, ż i w, którą zastąpiono w ostatniej kolejności w XX wieku^[1].

Po upadku Związku Radzieckiego i uzyskaniu niepodległości przez Białoruś rozpoczęto pracę nad przywróceniem łacinki do zapisu języka białoruskiego, ale używana jest ona bardzo rzadko. Posługuje się nią na przykład środowisko skupione wokół tygodnika „Nasza Niwa” i pisma Arche oraz zespół N.R.M. – większość tytułów ich płyt i piosenek jest zapisana właśnie łacinką.

Alfabet

Litera	Wymowa IPA
A a	a
B b	b
C c	ʦ – jak polskie c; w wersji miękkiej (przed i) dźwięk wymawiany jak cj w końcówce -cja
Ć ć	ʦʲ – dźwięk wymawiany jak „syczące” cj
Č č	ꭧ – jak polskie cz (zawsze twarde)
D d	d (zawsze twarde)
E e	ɛ – jak polskie e
F f	f
G g	ɡ – jak polskie g
H h	ɣ – jak dźwięczne polskie h
I і	i; po spółgłosce a przed samogłoską tylko jako znak zmiękczenia
J j	j
K k	k
L l	ʎ – jak polskie miękkie l
Ł ł	ɫ – kresowe (welaryzowane) ł
M m	m
N n	n; w wersji miękkiej (przed i) – jak ń
Ń ń	ɲ – jak polskie ń
O o	ɔ – jak polskie o
P p	p
R r	r (zawsze twarde)
S s	s; w wersji miękkiej (przed i) dźwięk wymawiany jak sj w końcówce -sja
Ś ś	sʲ – dźwięk wymawiany jak „syczące” sj
Š š	ʂ – jak polskie sz (zawsze twarde)
T t	t (zawsze twarde)
U u	u
Ŭ ŭ	w – u^[2] niezgłoskotwórcze – jak polskie ł lub u w słowie Europa
V v	v – jak polskie w
Y y	ɨ – jak polskie y
Z z	z; w wersji miękkiej (przed i), dźwięk wymawiany jak zj w końcówce -zja
Ź ź	zʲ – dźwięk wymawiany jak „syczące” zj
Ž ž	ʐ – jak polskie ż (zawsze twarde)
Dwuznaki	Wymowa IPA
Ch ch	x – jak polskie bezdźwięczne ch
Dz dz	ʣ – jak polskie dz; w wersji miękkiej (przed і), dźwięk wymawiany jak dzj w końcówce -dzja
Dź dź	ʣʲ – dźwięk wymawiany jak „syczące” dzj
Dž dž	ꭦ – jak polskie dż (zawsze twarde)

Transliteracja tekstu z cyrylicy na łacinkę

Samogłoski
Cyrylica	Na początku wyrazu; po samogłosce	Po spółgłosce	Po miękkim znaku; po apostrofie	Po spółgłosce л
а	a	a	–	a
э	e	e	–	e
і	i	i	ji	i
о	o	o	–	o
у	u	u	–	u
ы	–	y	–	y
я	ja	ia	ja	a
е	je	ie	je	e
ё	jo	io	jo	o
ю	ju	iu	ju	u

Spółgłoski
Cyrylica	Normalnie	Przed ь; przed: п, б, в, ф, м, с, з, ц, дз, л, н + я, е, ё, ю, ь
б	b	b
в	v	v
г	h, w wyrazach obcych g	h, w wyrazach obcych g
д	d	–
ж	ž	–
з	z	ź
й	j	j
к	k	k
л	ł	l (także przed і, я, е, ё, ю)
м	m	m
н	n	ń
п	p	p
р	r	–
с	s	ś
т	t	–
ў	ŭ	ŭ
ф	f	f
х	ch	ch
ц	c	ć
ч	č	–
ш	š	–
ь	–	–
'	–	–

Przykład literacki

Wiersz Natalli Arsieńniewy pt. „Mahutny Boża”

Cyrilica:

Магутны Божа

Магутны Божа, ўладар сусьветаў,

Вялікіх сонцаў і сэрц малых!

Над Беларусяй ціхай і ветлай

Рассып праменьні свае хвалы.

Дай спору ў працы штодзённай шэрай,

На лусту хлебу, на родны край,

Павагу, сілу і веліч веры

У нашу праўду, у прышласьць – дай!

Дай урадлівасьць жытнёвым нівам,

Учынкам нашым пашлі ўмалот!

Зрабі свабоднай, зрабі шчасьлівай

Краіну нашу і наш народ!

Łacinka:

Mahutny Boža

Mahutny Boža, ŭładar suśvietaŭ,

Vialikich soncaŭ i serc małych!

Nad Biełarusiaj cichaj i vietłaj

Rassyp pramieńni svaje chvały.

Daj sporu ŭ pracy štodzionnaj šeraj

Na łustu chlebu, na rodny kraj,

Pavahu, siłu i vielič viery

U našu praŭdu, u pryšłaść – daj!

Daj uradlivaść žytniovym nivam,

Učynkam našym pašli ŭmałot!

Zrabi svabodnaj, zrabi ščaślivaj

Krainu našu i naš narod!

Tłumaczenie

Wszechmocny Boże

Wszechmocny Boże, władco Wszechświata,

Wielkich słońc i małych serc!

Nad Białorusią cichą i życzliwą

Rozsyp promienie swojej chwały.

Daj zapał w pracy codziennej szarej,

Na pajdę chleba, na ojczysty kraj,

Powagę, siłę i wielkość wiary

W naszą prawdę, w przyszłość – daj!

Daj urodzaj żytnym niwom,

Uczynkom naszym ześlij plony!

Uczyń wolną, uczyń szczęśliwą

Naszą krainę i naród nasz!

Przypisy

↑ BELARUSIAN 'LACINKA' -- BYELORUSSKAYA LATSINKA (Abeceda) [online], web.archive.org, 2 kwietnia 2007 [dostęp 2024-07-25] [zarchiwizowane z adresu 2007-04-02] .
↑ Zasady pisowni i interpunkcji. [dostęp 2010-01-08].

Zobacz też

Urzędowa transliteracja białoruskich nazw geograficznych alfabetem łacińskim

Linki zewnętrzne

[1] BELARUSIAN 'LACINKA' -- BYELORUSSKAYA LATSINKA (Abeceda) [online], web.archive.org, 2 kwietnia 2007 [dostęp 2024-07-25] [zarchiwizowane z adresu 2007-04-02] .

[2] Zasady pisowni i interpunkcji. [dostęp 2010-01-08].

[1]

[2]