Seyyid Ali Sultan

Seyyid Ali Sultan (d.??? - ö. ???) 14. ve 15. yüzyılda yaşamış Türk kökenli Alevi-Bektaşi babasıdır. Kızıl Deli olarak da bilinen Seyyid Ali Sultan Haci Bektaş Veli'nin halifelerinden olup, Orhan Gazi'nin buyruğu üzeri Rumeli'ye akınlar düzenlemiştir.^[1] Doç. Dr. Bedri Noyan Dedebaba'ya göre 1397 yılında Dimetoka'da Seyyid Ali Sultan Tekkesi olarak bilinen Bektaşi dergahını kurmuştur.^[2]

Doğum ve ölüm yılı

Doğum ve ölüm yılı kesin olarak bilinmemektedir. Rıza Yıldırım'a göre 1310 yılları civarında doğup, 1412 ila 1420 yılları arası ölmüştür.^[3] Ahmet Hamdi Zeza Paşa'ya göre ise doğum tarihi 1310, ölümyılı ise 1402'dir.^[2]

Balkanlara geçiş

Turgut Koca'ya göre Seyyid Ali Sultan kırk yoldaşı ile Gelibolu'yu geçip Çardak, İpsala, Malkara, Enez, Hayrabolu, Ferecik, Doğanca, Ergene fethine katılmıştır. Sonra Pirevine geri dönüp, 1. Murad tarafından cepheye geri çağırılmış ve Kosova Savaşı'na katılmıştır.^[4] Rıza Yıldırım'a göre Seyyid Ali Sultan'ın Rumeli'ndeki gazası Orhan Gazi dönemi başlayıp, 1. Murad dönemine dek sürmüştür. 1. Murad ve ya 1. Yıldırım dönemi ona Dimetoka yöresinde toprak verilmiştir.^[5]

Seyyid Ali Sultan ve Haci Bektaş Veli

Bektaşi anlatımında Seyyid Ali Sultan ve Haci Bektaş soydaştır. Bektaşi anlatımında Nişabur Dergahı piri Seyyid Musa'nın üç oğlu olmuştur. Bunlar Seyyid Ali, İbrahim Sani, ve Haydar Gazi'dir. İbrahim Sani, Haci Bektaş Veli'nin babasıdır. Yani Haydar Gazi, Haci Bektaş'ın amcasıdır ve o Horasan'ı bırakıp, Hoy kentine yerleşmiştir. Haydar Gazi'nin Hüseyin Gazi ve Hasan Gazi adlarını taşıyan iki oğlu olmuştur. Bu iki kardeş 1231 yılından sonra Malatya'nın Tenci Köyü'ne yerleşmişlerdir. Hasan Gazi, Abdal Musa'nın babasıdır. Hüseyin Gazi ise Hacım Sultan ve Ali Seydi Sultan'ın babasıdır. Ali Seydi Sultan'ın türbesi Malatya'nın Tenci köyündedir. Ali Seydi Sultan oğluna babasının adını vermiştir, yani ikinci Hüseyin Gazi. Seyyid Ali Sultan ise Ali Seydi'nin oğlu olan Hüseyin Gazi'nin oğludur.^[6]

Seyyid Ali Sultan ve Alevi-Bektaşilik

Alevi-Bektaşilerin geleneksel on iki postundan ikincisi olan aşçı postu Seyyid Ali Sultan'a aittir. Alevi Gülbanklarında Rumeli gözcüsü olarak da anılır.^[7] Kızıl Deli Tekkesi, Alevi-Bektaşi tekkeleri arasında en önemli beş tekkeden biridir.^[8] Seyyid Ali Sultan dergahında bir çok baba ve şair yetişmiştir, örneğin Sadık Abdal, Mahremoğlu, Rahmi, Nesli Abdal ve Kıbrıslı Kenzi.^[9]

Seyyid Ali Sultan ve Sadık Abdal

Seyyid Ali Sultan, Sadık Abdal'a pirlik yapmış ve onu Alevi-Bektaşi yoluna sokmuştur. Sadık Abdal divanında Kızıl Deli Sultan'ı doğru ve gerçek veli olarak yorumlar ve hatta onu İmam Ali'ye benzetir. Divanında Kızıl Deli ile ilgili şunu yazar: "Ali'dir heman kendüsi bil o şah. Denildi Kızıl Deli hemçün lakap"^[10] Burada Kızıl Deli'nin bizzat Ali'nin kendisi olduğunu ve Kızıl Deli adının ona takma ad olarak verildiğini belirtir. Bunu ne anlamda yazdığı doğal olarak tartışılır. Dursun Gümüşoğlu'na göre peygamberden İmam Ali'ye verilen manevi bilgilerin imamlar üzeri Haci Bektaş'a ve Haci Bektaş üzeri Kızıl Deli'ye ulaşmıştır ve Sadık Abdal bundan dolayı onu İmam Ali'ye benzetmektedir.^[10] Şiirin devamında meleklerin bile ona (Kızıl Deli'ye) yardımcı olduğunu yazmıştır.^[11] Divanının başka bölümünde Rumeli'yi Kızıl Deli Sultan'ın fethettiğini,^[12] küffarı yenip batılı yok ettiğini^[13] onun Haci Bektaş ile soydaş olduğunu ve bundan dolayı İmam Ali soyundan olduğunu^[14] ve buyruğu üzeri kuru ağaçların yeşerip meyve verdiklerini öne sürmüştür.^[15] Başka bir şiirinde Kızıl Deli'nin nefsi kale burçları yıktığını, meleklerin tekkesini koruduğunu ileri sürür.^[16]

Kaynakça

^ H. Dursun Gümüşoğlu, Sadık Abdal Divanı, Dört Kapı Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2019, s.19
^ ^a ^b Bedri Noyan, Bektaşilik ve Alevilik Nedir, Ankara, 1987, s.504
^ Rıza Yıldırım, Seyyid Ali Sultan Velayetnamesi, Ankara, 2007, s.156-58
^ Turgut Koca, Bektaşi Alevi Şairleri ve Nefesleri, İstanbul, 1990, s.21
^ Rıza Yıldırım, Seyyid Ali Sultan Velayetnamesi, Ankara, 2007, s.48
^ Veli Saltık, İz Bırakan Erenler ve Alevi Ocakları, Ankara 2004, s.71-72
^ Rıza Yıldırım, Seyyid Ali Sultan Velayetnamesi, Ankara, 2007, s.8
^ Rıza Yıldırım, Seyyid Ali Sultan Velayetnamesi, Ankara, 2007, s.24
^ H. Dursun Gümüşoğlu, Sadık Abdal Divanı, Dört Kapı Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2019, s.26
^ ^a ^b H. Dursun Gümüşoğlu, Sadık Abdal Divanı, Dört Kapı Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2019, s.68
^ "Melekler anın çakeri bil müdam" H. Dursun Gümüşoğlu, Sadık Abdal Divanı, Dört Kapı Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2019, s.70
^ "Eyledi Rumelini ol dahi düşmandan ahz" H. Dursun Gümüşoğlu, Sadık Abdal Divanı, Dört Kapı Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2019
^ "Nara urdı çünkü anda ceyş-i kafir oldı nakz, Sabıka feth itdüği veş ol Arablar mülkini, feth idüp kafir elinden Rumeli'n hem kıldı kabz." H. Dursun Gümüşoğlu, Sadık Abdal Divanı, Dört Kapı Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2019, s.130
^ "Akrabadır ana sultan Haci Bektaş Veli, Yani evlad-ı Ali aslı şerif ile said" H. Dursun Gümüşoğlu, Sadık Abdal Divanı, Dört Kapı Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2019, s.102
^ "Dıraht-ı yabise ol emr idüp gögerdi deran, o seçer virdi semerler heman ol demde bedid," H. Dursun Gümüşoğlu, Sadık Abdal Divanı, Dört Kapı Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2019, s.100
^ "Burc-ı barı cümle darı yıkılup oldı helak.[...]Beyt-i mamurun huddamı san melaikler durur," H. Dursun Gümüşoğlu, Sadık Abdal Divanı, Dört Kapı Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2019. s.146

[1] H. Dursun Gümüşoğlu, Sadık Abdal Divanı, Dört Kapı Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2019, s.19

[Bedri_Noyan_1987-2] Bedri Noyan, Bektaşilik ve Alevilik Nedir, Ankara, 1987, s.504

[3] Rıza Yıldırım, Seyyid Ali Sultan Velayetnamesi, Ankara, 2007, s.156-58

[4] Turgut Koca, Bektaşi Alevi Şairleri ve Nefesleri, İstanbul, 1990, s.21

[5] Rıza Yıldırım, Seyyid Ali Sultan Velayetnamesi, Ankara, 2007, s.48

[6] Veli Saltık, İz Bırakan Erenler ve Alevi Ocakları, Ankara 2004, s.71-72

[7] Rıza Yıldırım, Seyyid Ali Sultan Velayetnamesi, Ankara, 2007, s.8

[8] Rıza Yıldırım, Seyyid Ali Sultan Velayetnamesi, Ankara, 2007, s.24

[9] H. Dursun Gümüşoğlu, Sadık Abdal Divanı, Dört Kapı Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2019, s.26

[H._Dursun_Gümüşoğlu_2019-10] H. Dursun Gümüşoğlu, Sadık Abdal Divanı, Dört Kapı Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2019, s.68

[11] "Melekler anın çakeri bil müdam" H. Dursun Gümüşoğlu, Sadık Abdal Divanı, Dört Kapı Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2019, s.70

[12] "Eyledi Rumelini ol dahi düşmandan ahz" H. Dursun Gümüşoğlu, Sadık Abdal Divanı, Dört Kapı Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2019

[13] "Nara urdı çünkü anda ceyş-i kafir oldı nakz, Sabıka feth itdüği veş ol Arablar mülkini, feth idüp kafir elinden Rumeli'n hem kıldı kabz." H. Dursun Gümüşoğlu, Sadık Abdal Divanı, Dört Kapı Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2019, s.130

[14] "Akrabadır ana sultan Haci Bektaş Veli, Yani evlad-ı Ali aslı şerif ile said" H. Dursun Gümüşoğlu, Sadık Abdal Divanı, Dört Kapı Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2019, s.102

[15] "Dıraht-ı yabise ol emr idüp gögerdi deran, o seçer virdi semerler heman ol demde bedid," H. Dursun Gümüşoğlu, Sadık Abdal Divanı, Dört Kapı Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2019, s.100

[16] "Burc-ı barı cümle darı yıkılup oldı helak.[...]Beyt-i mamurun huddamı san melaikler durur," H. Dursun Gümüşoğlu, Sadık Abdal Divanı, Dört Kapı Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2019. s.146

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]