Pod koniec 1930 roku zdecydowano o przeniesieniu dowództwa 2 SBK do Brodów. Wobec tego, że w Brodach nie było odpowiedniego pomieszczenia dla dowództwa, zostało ono umieszczone tymczasowo w koszarach w Białokrynicy. Pertraktacje w związku z kupnem i rekonstrukcją budynku dla dowództwa brygady w Brodach toczyły się dłuższy czas i wskutek tego pobyt dowództwa w Białokrynicy przedłużał się prawie do dwóch lat[2].
Minister spraw wojskowych rozkazem Dep. Dow. Og. 1820. Org. Tj. nadał z dniem 1 kwietnia 1937 roku dotychczasowej 2 SBK nazwę „Kresowa Brygada Kawalerii”[3]. Z dotychczasowego składu brygady wyłączony został 2 dywizjon artylerii konnej i podporządkowany dowódcy Wołyńskiej Brygady Kawalerii, a w jego miejsce został włączony 13 dywizjon artylerii konnej w Kamionce Strumiłowej[4]. W tym samym czasie w skład brygady został włączony 20 pułk ułanów, który stacjonował w Rzeszowie i był dotychczas podporządkowany dowódcy 10 Brygady Kawalerii[5][6].
W dniach 14–15 sierpnia 1939 roku 12 puł został zmobilizowany, po czym skierowany do Ponikwy by 23 sierpnia powrócić do Krzemieńca, załadować się i wyjechać do rejonu operacyjnego Armii „Łódź”. Pułk został wyładowany na stacji Nowa Brzeźnica, po czym został skierowany do rejonu Wola Blakowa – Lgota Wielka – Wola Wiewiecka. Po osiągnięciu nakazanego rejonu pułk został powiadomiony, że został podporządkowany dowódcy Wołyńskiej Brygady Kawalerii[7].
Brygada pod dowództwem płk. Stefana Hanki-Kuleszy wchodziła w skład Armii „Łódź”. W pierwszych dniach września pozostawała w odwodzie Armii. Jeszcze przed wejściem do walk poniosła duże straty atakowana przez lotnictwo niemieckie.
Rankiem 3 września wyładowała się z transportu kolejowego pod Szadkiem i wzmocniła obronę 10 Dywizji Piechoty, tworząc Grupę Operacyjną „Sieradz” gen. bryg. Franciszka Dindorfa-Ankowicza. 4 września rozpoczęła działania wojenne, atakując niemiecką 24 Dywizję Piechoty gen. por. Friedricha Olbrichta na zachód od miasta Warta. Po pierwszym kontakcie z wrogiem wycofała się z niewiadomych przyczyn, odsłaniając północne skrzydło obrony Armii. W rezultacie dowództwo Brygady przejął płk dypl. Jerzy Grobicki.
Następnego dnia broniła linii rzeki Warty, walcząc pod Sieradzem. W tym czasie do Brygady dołączył 1 pułk kawalerii KOP, który wcześniej walczył nad Wartą.
Jej 20 puł obsadził odcinek na północ od Glinna, 22 puł ugrupował się obronnie w rejonie lasu na południowy wschód od Glinna; prawoskrzydłowy 6 psk wykonywał marsz w kierunku Brodni, skąd miał wykonać obejście na południe wzdłuż zachodniego brzegu Warty i uderzyć na lewe skrzydło niemieckiej 24 DP[23].
Po zajęciu obrony 20 pułk zwalczał pododdziały nieprzyjaciela, które próbowały forsować Wartę. O 3.00 5 września pułk ten bez żadnego taktycznego uzasadnienia został wycofany poza rubież drugorzutowego 22 puł. W ten sposób główne siły brygady stały bezczynnie aż do południa.
W czasie marszu 6 psk, w okolicach Popowa wykryto zmotoryzowany oddział rozpoznawczy nieprzyjaciela. Rozpoczęła się walka ogniowa. Do akcji włączyło się nieprzyjacielskie lotnictwo i pułk zaczął ponosić znaczne straty. Około 13.00 nieprzyjaciel sforsował Wartę i zaczął wychodzić na lewe skrzydło i tyły 6 psk. W tej sytuacji pułk wycofał się na wschód od Popowa. Manewr ten odbywał się w styczności ogniowej z nieprzyjacielem i nastąpiło przemieszanie się pododdziałów.. Wysłany na rozpoznanie 4 szwadron nie dołączył już do pułku[23].
W tym czasie pododdziały 28 pp prowadziły ciężką walkę pod Glinnem. Po załamaniu się natarcia czołowego nieprzyjaciel rozpoczął realizować oskrzydlanie zwłaszcza od północy. Na tej podstawie płk Grobicki rozpoczął przegrupowanie oddziałów brygady do rejonu Szadka, a następnie nad rzekę Ner i do rejonu Chlebowa. Brak dokumentów sztabowych uniemożliwia ustalenie, czy dowódca Kresowej Brygady Kawalerii uzgodnił przegrupowanie oddziałów z gen. Dindorfem-Ankowiczem[24].
W godzinach rannych 6 września zasadnicze siły Kresowej Brygady Kawalerii rozwinięte były na rubieży na zachód od Szadka. W 61 dywizjonie pancernym całą noc remontowano sprzęt. O świcie szwadron samochodów pancernych dysponował jednym plutonem gotowym do dalszej walki, a 42 skcz prowadziła działania w rejonie Zgniłego Błota. Zgodnie z zadaniem brygada miała osłaniać z północno-zachodu broniącą się na Nerze. Ugrupowanie bojowe brygady było następujące: 20 puł ugrupował się obronnie w rejonie Puczniewa, 22 puł ześrodkował się w rejonie Marianów –Madaje, 6 psk (bez 4 szwadronu i sześciu ckm) ześrodkował się w rejonie Albertowa. 1 pkaw KOP miał wejść w skład Kresowej Brygady Kawalerii, lecz przegrupowywał się samodzielnie na kierunku Zgierz – Głowno[25].
7 września Brygada zaczęła odchodzić znad Neru na pozycję pod Zgierzem do osłony 10. Dywizji Piechoty. Mając przed sobą Niemców, przedarła się śmiałym atakiem przez szosę Aleksandrów – Ozorków i wieczorem przeszła do lasów w rejonie Emilianowa. Następnie dołączyła do kolumn 10. Dywizji Piechoty, odchodzącej na Głowno. 8 września podczas odwrotu i ataków wroga jej pododdziały pogubiły się i Brygada poszła w rozsypkę.
Większość sił Kresowej BK pod dowództwem płk. dypl. Kunachowicza po osiągnięciu nocą z 8 na 9 września lasu pod Chlebowem uzyskała nieco czasu na uporządkowanie pododdziałów i ich odpoczynek. Chociaż 6 psk od rejonu Głowna nie przegrupowywał się w głównej kolumnie marszowej, to jednak dzięki łączności radiowej był objęty systemem dowodzenia płk. dypl. Kunachowicza[26]. 6 psk stracił po drodze gros szwadronów 2 i 3, część szw. ckm, które pomaszerowały do m. Piaski pod Bolimowem, zamiast do m. Piaski pod Skierniewicami i nigdy już do pułku nie dołączyły. Natomiast 22 puł i 13 dak przegrupowywały się samodzielnie i ześrodkowały się około południa w lesie pod Skierniewicami.
Po wejściu w rejon lasu pod Graniczkami brygada przyjęła jednorzutowe ugrupowanie. Na prawym skrzydle rozmieścił się 6 psk, a na lewym – 20 puł, w odwodzie ześrodkowały się pododdziały z 22 puł. Wsparcie ogniowe zapewniała 3/13 dak. Pierwszorzutowe 6 psk i 20 p. uł. miały nie dopuścić do przerwania się nieprzyjaciela z kierunku północnego i zachodniego[27].
W godzinach wieczornych 9 września dowódca brygady otrzymał rozkaz do przegrupowania w rejon Suliszewa i przystąpił do jego wykonania[28]. Po zapadnięciu zmroku Kresowa Brygada Kawalerii rozpoczęła marsz przez Skierniewice w rejon Suliszewa. W Skierniewicach do kolumny marszowej brygady dołączył 6 psk. O świcie 10 września brygada osiągnęła rejon Suliszewa. Natomiast 22 p. uł. płk. dypl. Płonki oraz oderwane z 6 psk szwadrony pod dowództwem rtm. W. Zachoszcza maszerowały przez Błonie na Modlin[29].
10 września resztki Brygady przeprawiły się przez Wisłę pod Otwockiem i za rzeką przeszły do obrony. Następnie weszły w skład Frontu Północnego gen. dyw. Stefana Dąba-Biernackiego i brały udział w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim, gdzie zostały rozbite i skapitulowały. Natomiast 1 pułk kawalerii KOP i 22 pułk ułanów weszły w skład Grupy Operacyjnej Kawalerii gen. bryg. Władysława Andersa, którą osłaniały od strony Wisły w czasie działań na Mińsk Mazowiecki. W czasie przebijania się na południe do granicy węgierskiej zostały rozbite wraz z pozostałymi oddziałami Grupy Operacyjnej Kawalerii 26 września w walkach pod Sądową Wisznią.
↑Bohdan Romuald Witwicki urodził się 7 lutego 1895 roku. 27 sierpnia 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu rotmistrza, w kawalerii, w grupie oficerów byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej. Pełnił wówczas służbę w 13 Dywizji Piechoty. W 1921 roku pełnił służbę w 3 Brygadzie Jazdy. Zweryfikowany w stopniu rotmistrza ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów jazdy. W 1923 roku pełnił służbę w II Brygadzie Jazdy w Równem na stanowisku szefa sztabu, pozostając oficerem nadetatowym 12 puł. Przysługiwał mu wówczas tytuł „przydzielony do Sztabu Generalnego”. Odznaczony Krzyżem Walecznych. Zmarł 10 listopada 1923 roku w Warszawie[9][10][11]
↑Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[22].
↑ppor. art. Anioł Antoni Kamiński ur. 30 kwietnia 1914. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 października 1937 i 117. lokatą w korpusie oficerów artylerii. W marcu 1939 pełnił służbę w 30 pal na stanowisku dowódcy plutonu 1. baterii[32].
Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie : krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 7, Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939 : organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1975.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
