|
Olejek goździkowySurowiec olejkodajny Olejek goździkowy (łac. Oleum Caryophyllorum) – olejek eteryczny pozyskiwany z czapetki pachnącej (Syzygium aromaticum), gatunku drzewa z rodziny mirtowatych. Olejek powstaje w kulistych gruczołkach obecnych na wszystkich częściach rośliny[1]. Najcenniejszą olejkodajną jej częścią są pączki kwiatowe. Głównym składnikiem olejku, otrzymywanego metodą destylacji z parą wodną, jest eugenol[2]. Olejek goździkowy z pączków jest jednym z najważniejszych olejków eterycznych, stosowanych do aromatyzowania artykułów spożywczych oraz do produkcji perfum, kosmetyków, wyrobów medycznych i produktów leczniczych[2]. Tanie gatunki olejku goździkowego, wykorzystywane do produkcji eugenolu, są otrzymywane z szypułek i liści, które to również są wykorzystywane jako przyprawa[2]. Otrzymywanie i właściwościCzapetka pachnąca, to drzewo osiągające wysokość do 30 m[1]. Czepetki rosną dziko na Molukach (Indonezja). Są uprawiane na obszarach o klimacie równikowym, takich jak np. Półwysep Malajski, Zanzibar, Brazylia, Pemba, Kongo, Reunion i Madagaskar)[2][3]. Na wyspach Zanzibar i Pemba na powierzchni 16 000 ha rośnie ok. 4 milionów drzew[4][5]. Kwitną różowożółto, tworząc potrójne baldachokształtne kwiatostany. Owocami są eliptyczne jagody[6], rosnące na szypułkach. Pączki kwiatowe do produkcji najlepszych olejków są zrywane, gdy przybierają różowawe zabarwienie. Zerwane za wcześnie zawierają zbyt małą ilość olejku, a nie zerwane w porę – szybko rozwijają się w białe kwiaty. Ich płatki opadają, a pozostają bezużyteczne dla ludzi oliwkowo-zielonkawe owoce, spożywane przez małpy[4]. Z jednego drzewa uzyskuje się przeciętnie 2,7 kg pączków. Są one poddawane destylacji z parą wodną w całości lub po rozdrobnieniu. Para jest wytwarzana w destylatorach, albo w odrębnych wytwornicach (stosowanie pary nasyconej lub przegrzanej). Destylujący olejek zbiera się częściowo na powierzchni wodnej fazy kondensatu, a częściowo w warstwie dolnej. Obie części olejku są łączone. Na Zanzibarze uzyskuje się wydajność 16–19%[4].   Głównymi składnikami olejku są eugenol i acetyloeugenol. Ich łączna zawartość wynosi 78–95% (wyjątkowo do 98%). W przypadku olejku eterycznego, zgodnego z normami farmakopealnymi, zawartość eugenolu powinna wynosić 75–88%, octanu eugenylu 4–15% a beta-kariofilenu 5–14%[3]. Zawartość acetyloeugenolu jest oceniana na 7–17%. Stwierdzono, że obok składników głównych występują:
oraz prawdopodobnie: Olejek goździkowy z szypułek zawiera, poza głównymi składnikami, ślady naftalenu, alkohol seskwiterpenowy C15H26O i inne bezpostaciowe substancje nierozpuszczalne w alkoholu. Zawartość eugenolu w olejku z liści jest w dużym stopniu zależna od miejsca uprawy drzew. Odróżnianie obu rodzajów olejków jest trudne, ponieważ szypułki i liście są często destylowane razem.
ZafałszowaniaZafałszowania olejku z pączków olejkami z liści lub szypułek są trudne do wykrycia. Fachowcy kierują się węchem – zapach olejków zafałszowanych jest bardziej ostry. Dodatek terpenów (frakcja z destylacyjnego wyodrębniania eugenolu) powoduje zwiększenie się skręcalności optycznej. Równocześnie zmniejsza się zawartość eugenolu, współczynnik załamania światła i gęstość. Za najlepszy sprawdzian jakości olejku uznaje się zawartość fenoli, a przede wszystkim eugenolu. Olejek goździkowy fałszuje się również przy pomocy innych olejków, bogatych w eugenol, np. z liści cynamonowców i owoców korzennika[3]. ZastosowanieOlejek goździkowy należy do najważniejszych olejków, stosowanych do aromatyzowania artykułów spożywczych (np. wyroby cukiernicze, wódki i likiery, wyroby mięsne i sosy, pikle, kompoty). Jest składnikiem kompozycji zapachowych stosowanych w perfumiarstwie oraz produkcji kosmetyków i preparatów farmaceutycznych o działaniu antyseptycznym (np. wody do pielęgnacji jamy ustnej, pasty do zębów)[4]. Olejek był również dawniej stosowany jako substancja polepszająca smak i zapach leków (tzw. corrigens)[2]. Jako preparat farmaceutyczny olejek goździkowy ma działanie rozkurczowe, odświeżające, odwaniające, znieczulające, przeciwświądowe, ściągające, odkażające na układ pokarmowy, układ żółciowy, układ oddechowy i drogi moczowe, przeciwkaszlowe, pobudzające wydzielanie soków trawiennych. W przypadkach stosowania na skórę i błony śluzowe rozgrzewa i łagodzi ból. Działa przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybiczo. Niszczy roztocza i pierwotniaki oraz odstrasza pasożyty[7]. W aromaterapii olejek goździkowy jest stosowany głównie przeciwinfekcyjne, jako środek rozgrzewający, dodający energii, wzmacniający i pobudzający układ pokarmowy[3]. Dawniej wytwarzano z niego w aptekach i drogeriach środki dezynfekcyjne (np. ocet brytyjski do zwalczania dżumy), mieszanki do aromatyzacji pomieszczeń, płyny do płukania jamy ustnej i środki do pielęgnacji skóry[2][3]. Z głównego związku zawartego w olejku goździkowym – eugenolu – oraz tlenku cynku produkuje się tymczasowe wypełnienia do zębów[2]. Przypisy
Linki zewnętrzne
Information related to Olejek goździkowy |
