|
Stanisław Ostrowski
 Stanisław Ostrowski[a] (ur. 29 października 1892 we Lwowie, zm. 22 listopada 1982 w Londynie) – polski lekarz dermatolog z tytułem doktora, żołnierz Legionów i Wojska Polskiego, poseł na Sejm RP III, IV i V kadencji (1930–1939), ostatni polski prezydent Lwowa w II Rzeczypospolitej (1936–1939), w latach 1972–1979 trzeci prezydent RP na uchodźstwie. ŻyciorysMłodośćUrodził się 29 października 1892 we Lwowie[3][4]. Był synem Michała (powstaniec styczniowy, Sybirak) i Marii z domu Scholtz[5]. W 1909 zdał egzamin dojrzałości w C. K. IV Gimnazjum we Lwowie[6][7]. Według innej wersji zdał maturę w C. K. Gimnazjum we Lwowie w 1912[5]. W 1912 podjął studia lekarskie na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Lwowskiego[3]. Kształcił się również na Uniwersytecie Wiedeńskim. Podczas edukacji działał w strukturach Organizacji Młodzieży Narodowej od 1908, Związku Strzeleckiego od 1912[5], Związki Walki Czynnej, funkcjonując pod pseudonimem „Korczak”[4]. W ramach ZS został absolwentem szkoły podoficerskiej i niższej szkoły oficerskiej[5]. Walka o niepodległośćPo wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich na 3 sierpnia 1914[5]. Służył w szeregach I Brygady na froncie, a potem został przydzielony do służby pomocniczej w formacji zapasowych[5]. Departamencie Wojskowym Naczelnego Komitetu Narodowego, ale służbę przerwała choroba i pobyt w szpitalu. Po wyleczeniu został przeniesiony do Kancelarii Lekarskiej w stacji Zbornej Legionów w Wiedniu, Przemyślu i Lwowie, gdzie pełnił obowiązki lekarza. Po kryzysie przysięgowym z 1917 działał w Polskim Korpusie Posiłkowym. Po bitwie pod Rarańczą był internowany przez Austriaków w 41 pułku piechoty, a 13 kwietnia 1918 uznany za niezdolnego do służby wojskowej[5]. Po tym podjął przerwane studia lekarskie[5]. U kresu wojny 31 października 1918 jako student (rygorozant) medycyny stawił się na rozkaz kpt. Zdzisława Trześniowskiego[8] i w listopadzie 1918 brał udział w obronie Lwowa w stopniu chorążego działał w Szkole Sienkiewicza i w II odcinku[9], udzielał pomocy rannym[10] w szpitalu na Politechnice. W dalszym etapie wojny polsko-ukraińskiej walczył w szeregach 38 pułku piechoty. 21 sierpnia 1919 został mianowany porucznikiem lekarzem z dniem 19 lipca 1919[11]. Był przydzielony do szpitala polowego w Stryju[5]. Podczas wojny z bolszewikami w 1920 był naczelnym lekarzem w grodzińskiego pułku strzelców (od 24 stycznia do 15 czerwca 1920)[12] oraz 240 pułku piechoty (od 7 lipca)[13]. 5 września został przeniesiony do Szpitala Wojskowego w Brzeżanach na stanowisko ordynatora[14]. 15 września został przeniesiony do Batalionu Zapasowego 39 pułku piechoty w Jarosławiu na stanowisko naczelnego lekarza[15]. W 1920 przydzielony do oddziałów Małopolskiej Armii Ochotniczej jako naczelny lekarz pułku[5]. 24 września 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu kapitana, w Korpusie Lekarskim, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[16]. Od kwietnia do grudnia 1921 pełnił służbę w Kadrze Kompanii Zapasowej Sanitarnej Nr VI we Lwowie na stanowisku instruktora i lekarza oddziału[14]. 15 grudnia 1921 został przydzielony do 49 pułku piechoty na stanowisko naczelnego lekarza[17]. W międzyczasie (luty 1921) ukończył trzytygodniowy „kurs o walce i obronie gazowej” w Wojskowej Szkole Gazowej w Warszawie[18]. Z dniem 1 maja 1922 został przeniesiony do rezerwy[19][5]. W 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 811. lokatą w korpusie oficerów rezerwowych sanitarnych, grupa lekarzy, przeniesiony do rezerwy z przydziałem w rezerwie do 1 batalionu sanitarnego[1][20]. 10 listopada 1930 został przeniesiony z rezerwy do pospolitego ruszenia[21]. W 1934 jako oficer pospolitego ruszenia pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Lwów Miasto z przydziałem mobilizacyjnym do Kadry Zapasowej 1 Szpitala Okręgowego w Warszawie[22]. Dwudziestolecie międzywojenne     W czerwcu 1919 uzyskał stopień naukowy doktora medycyny[3]. Po odejściu z armii od maja 1922 do kwietnia 1925 był starszym asystentem kliniki dermatologicznej na Uniwersytecie Warszawskim pod kierunkiem prof. Franciszka Krzyształowicza[3][5]. Od maja 1925 do 30 listopada 1927 pracował jako starszy asystent kliniki dermatologicznej na macierzystym Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie[3][4][5]. Od 1928 pełnił funkcję prymariusza oddziału męskiego chorób skórnych i wenerycznych Państwowego Szpitala Powszechnego we Lwowie[5]. W 1930 uzyskał habilitację z dermatologii na UJK[5]. W 1931 został docentem dermatologii UJK[3][4]. Brał udział w zjazdach dermatologów zarówno w Polsce i za granicą, był także autorem prac z dziedziny dermatologii oraz innych[3]. Jako przedstawiciel Lwowskiej Izby Lekarskiej został wybrany do składu Naczelnej Izby Lekarskiej V kadencji 1935–1939[23]. Od 1930 był trzy razy wybierany we Lwowie z listy BBWR na posła do Sejmu RP: III kadencji (1930–1935), IV kadencji (1935–1938), V kadencji (1938–1939)[5]. W parlamencie zajmował się sprawami zdrowotnymi, bronił też praw mniejszości narodowych. Po wyborach samorządowych z czerwca 1934 zasiadł w Radzie Miasta Lwowa i od tego roku był wiceprezydentem Lwowa[3][4]. Po upływie okresu urzędowania komisarycznego prezydenta, Wacława Drojanowskiego, został wybrany prezydentem i od maja 1936 sprawował urząd prezydenta rodzinnego miasta[24], został zaprzysiężony 24 czerwca 1936[25][26][3][4]. Mimo że należał do obozu sanacyjnego, jako prezydent Lwowa przeforsował przemianowanie części ul. Zielonej na ul. gen. Tadeusza Rozwadowskiego[27]. Reskryptem z 21 września 1935 jako przedstawiciel miasta Lwowa został wybrany na członka Lwowskiej Rady Wojewódzkiej[28][29]. Od 1932 był prezesem Związku Obrońców Lwowa[5][30][31][32]. Pełnił funkcję przewodniczącego powołanego w 1932 Komitetu Opieki nad Uczestnikami Powstania z r. 1863/4, roztaczającym opiekę nad weteranami z terenu województwa lwowskiego[33][34]. Był wiceprezesem Towarzystwa Badania Historii Obrony Lwowa i Województw Południowo-Wschodnich i w 1937 kierował działalnością tegoż[35]. 21 marca 1937 został wybrany prezesem zarządu Polskich Towarzystw Śpiewaczych i Muzycznych[36]. W 1937 był członkiem zarządu lwowskiego Obozu Zjednoczenia Narodowego[37]. Po reorganizacji struktur w lutym 1938 wyznaczony wiceprzewodniczącym okręgu lwowskiego OZN[38]. W 1937 został wybrany prezesem Związku Miast Małopolskich[39] i pełnił tę funkcję nadal w 1939[40]. II wojna światowaPo wybuchu II wojny światowej w okresie kampanii wrześniowej 1939 pozostał we Lwowie, a 13 września w przemówieniu radiowym skierował do ludności słowa: Zostaję z wami na dolę i niedolę[4]. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 i kapitulacji Lwowa przed Armią Czerwoną, został aresztowany w gabinecie prezydenta 22[3] lub 23 września 1939[41], tj. wbrew warunkom wcześniejszego aktu kapitulacji[4]. Był więziony przez NKWD przez cztery miesiące we Lwowie, następnie w Moskwie: przez czternaście miesięcy na Łubiance i przez cztery miesiące w Butyrkach[3] (w tym okresie w 1940 wszyscy trzej wiceprezydenci Lwowa i zastępcy S. Ostrowskiego sprzed 1939, Wiktor Chajes, Franciszek Irzyk i Jan Weryński, zostali ofiarami zbrodni katyńskiej dokonywanej na terenach ukraińskich[42]). Łącznie w moskiewskich więzieniach był osadzony przez 19 miesięcy, w tym czasie był przez około 80 razy przesłuchiwany[4]. W maju 1941 Stanisław Ostrowski jako społecznie niebezpieczny element został skazany na karę ośmiu lat w obozie pracy przymusowej[4]. Był przetrzymywany w łagrach we wschodniej Syberii[4]: w obozie w Krasnojarsku (pracując jako drwal), następnie na obszarze Buriackiej ASRR w łagrze Czyta (tam był lekarzem)[3]. Po zawarciu układu Sikorski-Majski z 30 lipca 1941 na mocy amnestii odzyskał wolność w listopadzie tego roku[4]. Początkowo przebywał w ambasadzie w Kujbyszewie, po czym 19 grudnia 1941 zgłosił się do formowanej w Buzułuku armii polskiej w ZSRR, w której podjął pracę w służbie zdrowia[4]. Z Wojskiem Polskim ewakuował się z ZSRR, odbywając szlak przez Bliski Wschód[4]. Został oficerem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Z 2 Korpusem gen. Władysława Andersa przeszedł do Włoch, gdzie podczas kampanii włoskiej pracował w szpitalach wojskowych. Okres powojennyPo zakończeniu wojny pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii od 1946. Początkowo służył w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. Następnie pracował do 1955 jako lekarz i ordynator oddziału dermatologicznego 3 Szpitala w Penley[3]. Był członkiem Ligi Niepodległości Polski[43]. Przystąpił do Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie oraz Związku Lekarzy Polskich[3]. 17 grudnia 1960 został wybrany przez aklamację dożywotnim prezesem honorowym Koła Lwowian w Londynie[44]. Na emeryturę przeszedł w 1962. Był współpracownikiem tzw. Rady Trzech. Powstała ona w 1954 na skutek opozycji wobec Augusta Zaleskiego, który nie chciał ustąpić z funkcji prezydenta po zakończeniu konstytucyjnej siedmioletniej kadencji. Zgodnie z Ustawą Konstytucyjną z 23 kwietnia 1935 zarządzeniem Prezydenta RP Augusta Zaleskiego został wyznaczony „na następcę Prezydenta Rzeczypospolitej na wypadek opróżnienia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej przed zawarciem pokoju”[45]. W dniu 9 kwietnia 1972, dwa dni po śmierci prezydenta Augusta Zaleskiego, na podstawie art. 24 ust. 1 i 2 konstytucji z 1935 objął urząd Prezydenta RP na uchodźstwie[46]. Z chwilą objęcia przez niego urzędu, Rada Trzech samorozwiązała się, uznając legalność jego nominacji. Zgodnie ze swoją wcześniejszą zapowiedzią, 8 kwietnia 1979, po upływie siedmioletniej kadencji, przekazał urząd Prezydenta RP następcy, Edwardowi Raczyńskiemu[47][48]. W 1973 otrzymał doktorat honoris causa Wydziału Prawa i Nauk Politycznych Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie[49]. W dniu 21 listopada 1982 w Londynie uczestniczył w uroczystym wieczorze, upamiętniającym 64 rocznicę zwycięskiej obrony Lwowa[4]. Po jego zakończeniu zasłabł w samochodzie, po czym został odwieziony do londyńskiego szpitala, gdzie zmarł następnego dnia, 22 listopada 1982, dokładnie w rocznicę oswobodzenia Lwowa przez Polaków[32][4]. Uroczystości żałobne odbyły się 3 grudnia 1982 w kościele św. Andrzeja Boboli w Londynie, gdzie odprawiono mszę świętą[32]. Został pochowany 4 grudnia 1982 na Cmentarzu Lotników i Spadochroniarzy Polskich w Newark[32]. 12 listopada 2022 do Polski zostały sprowadzone szczątki Stanisława Ostrowskiego oraz dwóch innych prezydentów RP na uchodźstwie: Władysława Raczkiewicza oraz Augusta Zaleskiego[50]. Tego samego dnia w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie odbyły się uroczystości pogrzebowe oraz pochówek w nowo powstałym Mauzoleum Prezydentów RP na Uchodźstwie[51][52]. Życie prywatneJego żoną była Kamila Ostrowska (zm. 1962), przedwojenna działaczka społeczna na rzecz dzieci we Lwowie[53][54]. UpamiętnienieTablice upamiętniające prezydenta Stanisława Ostrowskiego ustanowiono w kościele św. Andrzeja Boboli w Londynie (1984)[55], w kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie (ok. 1987)[56]. W 2008 r. Poczta Polska wyemitowała w nakładzie 600 tys. sztuk należący do serii „Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie” znaczek pocztowy o nominale 1,45 zł upamiętniający Stanisława Ostrowskiego[57]. W grudniu 2015 portret Stanisława Ostrowskiego wraz z portretami pozostałych Prezydentów RP na uchodźstwie zawieszono na honorowym miejscu w holu ambasady RP w Londynie[58]. Ordery i odznaczenia
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
