Adam Epler

Kobylański

generał brygady
Data i miejsce urodzenia	1 grudnia 1891 Lwów, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	24 października 1965 Londyn, Wielka Brytania
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Jednostki	3 Pułk Artylerii Lekkiej Legionów 28 Pułk Artylerii Lekkiej 20 Dywizja Piechoty 60 Dywizja Piechoty
Stanowiska	zastępca dowódcy pułku dowódca pułku artylerii dowódca piechoty dywizyjnej dowódca dywizji piechoty
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa: kampania wrześniowa
Odznaczenia

Adam Józef Aleksander Epler (ur. 1 grudnia 1891 we Lwowie, zm. 24 października 1965 w Londynie) – pułkownik artylerii Wojska Polskiego, mianowany pośmiertnie generałem brygady.

Był synem Marii i Edwarda, inżyniera kolejowego i wiceprezydenta miasta Lwowa. Żonaty z Zofią z Murczyńskich. Miał syna Zbigniewa (ur. 18 sierpnia 1919).

W 1909 uzyskał maturę w Gimnazjum Klasycznym w Chyrowie, po czym podjął studia na Uniwersytecie Lwowskim – w sumie zaliczył osiem semestrów w latach 1909–1912 i 1913–1914.

W 1912 odbył jednoroczną obowiązkową służbę w cesarskiej i królewskiej armii, gdzie ukończył szkołę oficerów rezerwy w XI Brygadzie Artylerii. 1 maja 1915 otrzymał stopień podporucznika rezerwy. W czasie I wojny światowej służył na frontach wschodnim i włoskim, awansując we wrześniu 1916 do stopnia porucznika. W 1918 ukończył kurs dowódców baterii, zorganizowany w 10 Armii, stacjonującej w Trydencie.

Po upadku monarchii austro-węgierskiej zgłosił się 13 listopada 1918 do Stacji Zbornej Oficerów Artylerii w Krakowie i w kilka dni potem otrzymał przydział do 1 Krakowskiego pułku artylerii polowej na stanowisko dowódcy baterii. Z tym pułkiem przeszedł szlak bojowy w czasie wojny o granice wschodnie w 1919, następnie walczył jako dowódca baterii i dywizjonu w 3 pułku artylerii polowej Legionów w wojnie bolszewickiej 1920.

Po wojnie ukończył półroczny kurs dowódców dywizjonów w Toruniu i został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. Od 15 czerwca 1922 roku był dowódcą I dywizjonu 3 pap Leg. w Zamościu. Z dniem 15 lipca 1924 roku został przesunięty na stanowisko kwatermistrza pułku^[1]. Od połowy 1926 roku był zastępcą dowódcy i p.o. dowódcy tego pułku. W tym czasie otrzymał od dowódcy 3 DP Leg. pułkownika Stanisława Kwaśniewskiego następującą opinię służbową: „Podpułkownik Epler posiada bardzo wybitne wartości taktyczne, bardzo dobry artylerzysta. Nadzwyczajnie sprytny, posiada szerokie horyzonty, szybko się orientuje, bardzo dobry prelegent. Inteligencja nadzwyczajna, podobnie i bystrość umysłu”. 22 marca 1929 roku został przeniesiony do 28 pułku artylerii lekkiej w Zajezierzu k. Dęblina na stanowisko dowódcy pułku^[2]. Był słuchaczem VII Kursu Wyższych Dowódców Artylerii przy Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Jako dowódca pułku miał wielkie zasługi jako organizator koszar, parku przykoszarowego i bazy socjalnej dla kadry i żołnierzy. 13 października 1935 roku objął stanowisko II dowódcy piechoty dywizyjnej 20 Dywizji Piechoty w Baranowiczach. Na tym stanowisku służył do wybuchu II wojny światowej.

W czasie kampanii wrześniowej zgodnie z przydziałem mobilizacyjnym objął dowództwo Ośrodka Zapasowego 20 DP w Słonimie, gdzie w dość krótkim czasie zorganizował Zgrupowanie „Kobryń” w sile prawie pełnej dywizji piechoty, walczące następnie pod rozkazami gen. Franciszka Kleeberga w SGO „Polesie” i znanej pod nazwą 60 Dywizji Piechoty. Jednostki dowodzonej przez niego dywizji wzięły udział w walkach z wojskami radzieckimi na terenie Lubelszczyzny: 29 września pod wsią Jabłoń i 30 września pod Milanowem^[3]. Wraz ze swą dywizją walczył pod Kockiem, a jego udział w tej bitwie uznawany jest za wybitny.

Po złożeniu broni 6 października 1939 płk Epler dostał się do niewoli niemieckiej, gdzie Niemcy pozwolili mu zatrzymać szablę. Przebywał w obozie przejściowym w Dęblinie, potem w Radomiu, skąd z pomocą radomskich harcerzy (rodzina porucznika Jończyka) zbiegł i włączył się do ruchu konspiracyjnego Organizacji Orła Białego w Krakowie pod pseudonimem „Kobylański”. Zagrożony aresztowaniem, zdecydował się na ucieczkę z Krakowa przez Słowację, Węgry i państwa bałkańskie na Bliski Wschód, gdzie do końca grudnia 1940 dowodził stacjonującą wówczas w Egipcie Legią Oficerską. Po wojnie osiadł w Londynie, gdzie zmarł 24 października 1965.

Był autorem pracy pt. Ostatni żołnierz polski kampanii 1939 roku wydanej w 1942 w Tel Awiwie przez Sekcję Oświaty i Kultury Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie. W 1989 ARS-HIT Spółka z o.o. Centrum Wydawniczo-Handlowe Wydawnictwo i Galeria opublikowała reprint wydania z 1942.

Prezydent RP Lech Wałęsa postanowieniem Nr W.111-48-94 z 28 września 1994 mianował go pośmiertnie na stopień generała brygady za szczególne zasługi w działalności konspiracyjnej i w walce zbrojnej z niemieckim okupantem^[4].

• podpułkownik 1 grudnia 1924 ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 12 lokatą w korpusie oficerów zawodowych artylerii
• pułkownik ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1931^[5]

• Krzyż Kawalerski Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 11 (pośmiertnie, 1970)^[6]
• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 114
• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 774^[7] (1921)^[8][9]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)^[10][11]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie, po raz pierwszy w 1922)^[12]
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1938)^[13]
• Odznaka Pamiątkowa Dawnych Harcerzy Małopolskich (1937)^[14]
• Medal Pamiątkowy 1918–1928 (Łotwa)^[15]

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Rocznik Oficerski z 1924, s. 642, 738.
• Rocznik Oficerski z 1932, s. 176, 696.
• Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 765. ISBN 83-211-1096-7.
• Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.