|
Bazylika św. Antoniego w Rybniku
Bazylika św. Antoniego Padewskiego w Rybniku (nieformalnie Katedra Ziemi Rybnickiej) – kościół w śródmieściu w Rybniku, zbudowany w latach 1903–1906. W 1993 roku papież Jan Paweł II nadał jej tytuł bazyliki mniejszej. Jest najwyższą świątynią na Górnym Śląsku, wieże bazyliki wznoszą się na wysokość 95 metrów[3]. HistoriaPozwolenie na budowę tej świątyni uzyskał rybnicki proboszcz ks. Franciszek Brudniok, budowniczym zaś był ks. dr Tomasz Reginek. Neogotycką świątynię zaprojektował Ludwig Schneider, architekt rejencyjny z Opola. Wysokogatunkowa cegła, z której zbudowano kościół pochodziła z cegielni przy ul. Strąkowskiego w Wielopolu[4][5]. 29 sierpnia 1907 roku nowa świątynia została poświęcona (konsekracji kościoła dokonano 29 września 1915 roku)[4][6][7]. 27 września 1907 r., dzięki zaangażowaniu ks. Franciszka Brudnioka w bogato zdobionych relikwiarzach umieszczono niewielki fragment Krzyża Świętego, relikwie św. Jacka, św. Jadwigi i św. Antoniego, oraz wycinki materiałów z szat św. Franciszka i św. Klary[6]. Wybudowanie nowej świątyni w Rybniku doprowadziło do powstania nowych dróg oraz wielu ważnych budynków w okolicy. Neogotycką świątynię z rejonem dworca kolejowego połączyła nowo zaprojektowana i powoli realizowana ulica, dziś znana jako ul. Kościuszki (ówcześnie Kaiser Wilhelm Straße). Na odcinku pomiędzy obu obiektami rozpoczął się proces zabudowywania pustych działek, trwający kilkadziesiąt lat. Tuż przed I wojną światową do użytku oddano Gimnazjum Publiczne (obecnie siedziba I Liceum Ogólnokształcącego im. Powstańców Śląskich)[8]. 22 czerwca 1921 r. wskutek eksplozji ośmiu ton materiałów wybuchowych na dworcu kolejowym w Rybniku kościół doznał poważnych uszkodzeń (popękały mury, jedna z wież uległa przechyleniu)[4][9]. Świątynia została zamknięta na dłuższy czas, gdyż spadające cegły powodowały niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia wiernych oraz przechodzących w pobliżu osób[6]. Działania wojenne w 1945 r. znacznie zniszczyły rybnicką świątynię, szkody zostały ocenione jako wielkie, przez co kościół początkowo był przeznaczony do rozbiórki[7]. Zniszczeniu uległy okna, elementy architektoniczne, część poszycia dachowego, prezbiterium (szczególnie od strony północnej, ulicy Mikołowskiej). Zniszczeniu uległa również większość wyposażenia świątyni, w tym ławki wykorzystywano jako barykady na pobliskich ulicach. Ponadto po zajęciu Rybnika przez Armię Czerwoną wewnątrz bazyliki urządzono warsztat dla broni pancernej[10][11]. Od 1 lutego 1952 r. funkcjonowała przy kościele kuracja, która 28 maja 1957 r. przekształcona została w samodzielną parafię pw. św. Antoniego z Padwy[7]. Tego dnia bp Stanisław Adamski mianował ks. Sylwestra Durczoka administratorem parafii Rybnik z tytułem proboszcza. Z ambony rybnickiej świątyni regularnie były wygłaszane antykomunistyczne hasła, przez co proboszcz Sylwester Durczok był często nękany przez Służby Bezpieczeństwa PRL[12]. 14 października 1959 r. spłonęła północna wieża kościoła. Szpic wieży miał konstrukcję stalową, obitą jednak deskami i blachą miedzianą. Łatwopalne elementy spadały w okolicy, powodując zagrożenie dla tłumu gapiów. Rybniccy strażacy bezsilnie przyglądali się żywiołowi, gdyż dysponowali tylko kilkunastometrowymi drabinami, zaś wieża paliła się na wysokości 60-95 metrów. Z powodu pożaru uszkodzone zostały organy, sklepienia i sprzęty liturgiczne[13][14]. Mimo otwartego sporu z władzami komunistycznymi, pozyskano niezbędne funduszy do naprawienia szkód po tragicznym pożarze północnej wieży kościoła. Wiosną 1960 r. rozpoczęły się prace dekarskie, w tym całą stalową konstrukcję pomalowano i poobijano blachą miedzianą. Po remoncie świątynia stała się centrum życia religijnego Rybnika[13]. 30 stycznia 1981 roku w salce akademickiej odbyło się pierwsze zebranie Klubu Inteligencji Katolickiej, którego działalność została zawieszona z chwilą ogłoszenia stanu wojennego. Po jego ogłoszeniu ks. proboszcz Alojzy Klon wraz z grupą parafian zajął się pomocą internowanym w ramach Biskupiego Komitetu Pomocy Uwięzionym i Internowanym. Działalność rybnickiej filii Klubu Inteligencji Katolickiej została reaktywowana w kwietniu 1983 roku. Oddany do użytku w 1988 r. Dom Katechetyczny stał się ośrodkiem kultury chrześcijańskiej[12]. W 1991 roku rybnicka świątynia została sklasyfikowana w poczet zabytków sztuki. Decyzją Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Katowicach, Wojewódzki Konserwator Zabytków orzekł wpisać do rejestru zabytków dawnego województwa katowickiego Kościół parafialny pw. św. Antoniego w Rybniku, "posiadający wybitne walory architektoniczne i urbanistyczne w skali miasta i regionu"[12][11]. W czerwcu 1993 roku Jan Paweł II specjalną bullą ustanowił kościół pod wezwaniem św. Antoniego Padewskiego bazyliką mniejszą. Rybnicka świątynia w ten sposób dołączyła do trzech innych górnośląskich kościołów – Bazyliki NMP w Piekarach Śląskich, św. Ludwika w Panewnikach oraz Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Pszowie – noszących ten sam tytuł[15]. Rybnicka bazylika coraz częściej była wykorzystywana w ramach inicjatyw kulturalnych. 27 listopada 1999 roku zagrała tutaj swój pierwszy koncert reaktywowana rybnicka orkiestra (zabrzmiało m.in. oratorium „Mesjasz” Georga Friedricha Händla, a orkiestrę oraz połączone chóry poprowadził Mirosław Jacek Błaszczyk)[16]. Na przełomie lat 1999 i 2000 w bazylice przeprowadzono montaż nowych witraży okiennych – łączna ich powierzchnia wynosi ok. 300 m². Witraże w prezbiterium przedstawiają sceny z życia patrona – św. Antoniego Padewskiego. 16 października 2005 roku – w 27 rocznicę wyboru kardynała Karola Wojtyły na papieża – odsłonięto znajdujący się przed bazyliką Pomnik Jana Pawła II[17]. 10 kwietnia 2011 roku w świątyni odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą ofiarom katastrofy polskiego Tu-154 w Smoleńsku[18]. W 2014 r. zmieniono oświetlenie bazyliki, do tego czasu wykorzystywane były tradycyjne reflektory zainstalowane na ziemi. Zostały one zastąpione przez znacznie tańsze w eksploatacji lampy ledowe, z których część dla podkreślenia walorów architektonicznych świątyni została zamontowana na jej murach. Nowego oświetlenia doczekał się również stojący przed bazyliką pomnik papieża Jana Pawła II[19]. Kalendarium budowy
Rok 1904
Rok 1905
Rok 1906
Rok 1907
OrganyOrgany wybudowała w latach 1960-1965 firma Biernacki z Krakowa. Składają się one z dwóch instrumentów: głównego i bocznego umieszczonego za ołtarzem głównym W 2009 roku organy zostały bardzo poważnie uszkodzone poprzez uderzenie pioruna. Organy zostały ponownie uruchomione w 2012 roku[20]. Dyspozycja organów głównych:
Dzwony7 października 1906 r. w trakcie poświęcenia przywiezionych dzwonów kościelnych, na placu przed świątynią doszło do napięć pomiędzy ludnością polską i niemiecką, gdyż pierwotnie do uczestnictwa w uroczystości dopuszczeni zostali tylko niemieccy urzędnicy i ich najbliżsi[8]. W trakcie I wojny światowej trzy mniejsze dzwony – Sancta Maria, Sancta Nothburga i Sancta Zitta – zostały zarekwirowane przez wojsko w celu ich przetopienia i wykorzystania do celów militarnych. Pozostałych pięć dzwonów – z powodu silnego sprzeciwu mieszkańców - nie spotkał podobny los i nie dotrwały do dnia dzisiejszego[6]. Obecnie bazylika posiada 6 dzwonów[21]. Z okazji jubileuszu 100-lecia świątyni ofiarowano dzwon „Miłosierdzia Bożego”, ważący 3,5 tony. Odlano go w ludwisarni Grassmayr koło Innsbrucka. Posiada płaskorzeźby Katedry Ziemi Rybnickiej, Jezusa Miłosiernego i głowę papieża Jana Pawła II[22]. W listopadzie 2007 r. dzwon zamontowano w południowej wieży[23]. Odzywa się on w każdy piątek o godzinie 15:00 oraz o północy w Wigilię Świąt Bożego Narodzenia. Jest jednym z największych dzwonów na terenie śląska. Zainstalowano także 15 carillonów (dzwonów strojonych), odlanych w Ludwisarni Rudolfa Pernera w Pasawie, wygrywających melodię pieśni „Antoni, patronie ty nasz”. Oprócz wspomnianego dzwonu Miłosierdzia Bożego w wieży północnej wisi 5 mniejszych dzwonów wykonanych przez Odlewnię dzwonów Jana Felczyńskiego w 2000 roku[24]. Figura św. AntoniegoW ołtarzu głównym bazyliki znajduje się figura św. Antoniego, który jest patronem ziemi rybnickiej. Jest to rzeźba ludowo-barokowa, datowana na XVI lub XVII wiek. Pochodzi ona prawdopodobnie z dawnego kościoła farnego leżącego w parku na górce, przy ul. Gliwickiej (obecny Kościół akademicki Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny). W latach 1828–1906 figurka znajdowała się w kaplicy wzniesionej u zbiegu ulic Mikołowskiej i Żorskiej (w miejscu dzisiejszych szerokich schodów, prowadzących na plac koło bazyliki). Proboszczowie i administratorzy
Galeria
Zobacz teżPrzypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzneInformation related to Bazylika św. Antoniego w Rybniku |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
