|
Jerzy Turowicz
Jerzy Turowicz (ur. 10 grudnia 1912 w Krakowie, zm. 27 stycznia 1999 tamże) – polski dziennikarz i publicysta, redaktor naczelny „Tygodnika Powszechnego” (1945–1953 i 1956–1999), wiceprezes Ogólnopolskiego Klubu Postępowej Inteligencji Katolickiej[1], kawaler Orderu Orła Białego. ŻyciorysMłodość i wykształcenieUrodził się jako czwarte dziecko Augusta Turowicza, sędziego, radcy prawnego, działacza Akcji Katolickiej oraz Klotyldy z domu Turnau. W 1930 ukończył III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego (dziś II LO w Krakowie) i rozpoczął studia na Politechnice Lwowskiej[2]. W 1932 stanął na czele oficjalnego biuletynu lwowskiego środowiska Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie” Dyszla w Głowie. Jako student Politechniki publikował również na łamach Życia Technickiego. W 1934 został studentem wydziału filozofii i historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego artykuły były drukowane na łamach Odrodzenia,, a w 1936 opublikował O Maritainie, czyli o najlepszym katolicyzmie w Prosto z Mostu jako odpowiedź na artykuł Adama Doboszyńskiego, który również ukazał się w tym tygodniku. W 1937 po raz drugi objął funkcję redaktora naczelnego – tym razem czasopisma Historia. Na początku 1939 rozpoczął pracę w krakowskim dzienniku Głos Narodu, a w lipcu tego roku został jego redaktorem naczelnym, którym był do ostatniego wydanego numeru, czyli do 3 września 1939. W czasie okupacji niemieckiej współpracował z polityczno-wojskową katolicką organizacją podziemną Unia. Tygodnik PowszechnyOd założenia w 1945 współtworzył Tygodnik Powszechny. Podpisał list Komisji Intelektualistów i Działaczy Katolickich z 6 listopada 1950 do intelektualistów francuskich, wyrażający solidarność i propozycję współpracy[3]. W 1953 za odmowę publikacji nekrologu Stalina w numerze z 8 marca Tygodnik Powszechny został zamknięty. Następnie przejął go Pax i 10 lipca 1953 ukazał się pierwszy numer zredagowany przez ludzi z nim związanych. Po dojściu do władzy przez Władysława Gomułkę w 1956 pismo zostało zwrócone prawowitej redakcji[4]. Poparł gomułkowskie przemiany Października 1956 roku[5].   _commemorative_plaque,_7_Sobieskiego_street,_Krakow,_Poland.jpg) odsłonięta w setną rocznicę urodzin   W 1957 opublikował artykuł komentujący walki frakcyjne w PZPR i piętnujący antysemityzm („Antysemityzm”, nr 11 Tygodnika Powszechnego z 17 marca 1957). W 1962 został korespondentem specjalnym „TP” na soborze watykańskim II. W 1964 Jerzy Turowicz podpisał List 34 sprzeciwiający się narastającym ograniczeniom wolności słowa. W czasie kiedy był redaktorem naczelnym „Tygodnika Powszechnego” pismo uzyskało duże znaczenie i prestiż, a w latach 80. stało się nieformalnym organem prasowym środowisk opozycyjnych. Działalność społeczna i politycznaW latach 1960–1990 był prezesem Społecznego Instytutu Wydawniczego ZNAK. Uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu. Wchodził w skład władz ROAD, Unii Demokratycznej i Unii Wolności. Jako działacz ruchu soborowego, aktywnie wspierał środowiska propagujące zmiany posoborowe w Kościele katolickim. Swoim przemyśleniom na temat Kościoła i II Soboru Watykańskiego dał wyraz w książce Kościół nie jest łodzią podwodną. W 1999 Wydawnictwo Znak wydało cykl jego artykułów zamieszczonych w Tygodniku Powszechnym pt. Bilet do raju. Był członkiem m.in. Klubu Inteligencji Katolickiej, Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (od 1990 honorowy prezes), Związku Literatów Polskich (do 1983) i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (od 1989), polskiego PEN Clubu, Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów, Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Izraelskiej oraz honorowym przewodniczącym Rady Etyki Mediów. 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[6]. Życie prywatneMiał sześcioro rodzeństwa, w tym dwóch braci – ks. Juliusza Turowicza i o. Bernarda (Andrzeja) Turowicza. Z małżeństwa z Anną z Gąsiorowskich (1916–2000), córką Janusza Gąsiorowskiego i Zofii Kernowej, miał trzy córki: Elżbietę (zamężną Jogałłę), Joannę (zamężną Piasecką) i Magdalenę (zamężną Smoczyńską). Był teściem Wojciecha Smoczyńskiego i Jerzego Jogałły oraz dziadkiem Wawrzyńca Smoczyńskiego i pradziadkiem aktora Pico Alexandra. Turowicz zmarł wskutek zawału serca[7]. Pochowany został na tynieckim cmentarzu parafialnym. Nagrody, odznaczenia i wyróżnieniaZ okazji 25-lecia Polski Ludowej odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski w 1969[8]. Z okazji 30-lecia powstania PRL odznaczony w 1974 Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[9], Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu św. Grzegorza Wielkiego (1987), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1992), Orderem Orła Białego (1994)[10], Komandorią Orderu Palm Akademickich Republiki Francuskiej (1994), Srebrnym Medalem Cracoviae Merenti (1995), Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (1995) oraz Orderem Ecce Homo (1999, pośmiertnie[11]). Był laureatem Nagrody Fundacji Jurzykowskiego (1978), dziennikarskiej Nagrody im. Bolesława Prusa (1981), nagrody im. Parandowskiego (1988)[12], nagród im. Gandhiego (1988), im. Adolfa Bocheńskiego (1992) oraz nagrody specjalnej PEN Clubu (1996). Był doktorem honoris causa m.in. Boston College, Uniwersytetu Yale i Uniwersytetu Jagiellońskiego.  UpamiętnienieJest patronem m.in. ulicy w Krakowie i ronda w Warszawie[13]. W 1998 Maria Zmarz-Koczanowicz zrealizowała film pt. Zwyczajna dobroć, opowiadający o Jerzym Turowiczu. Rok 2012 został ogłoszony Rokiem Jerzego Turowicza[14]. Od 2013 Fundacja Jerzego Turowicza za wybitne i oryginalne dzieło literackie, naukowe, plastyczne, muzyczne, teatralne lub filmowe, znajdujące się w kręgu tematów, do których Jerzy Turowicz wracał w swojej publicystyce i działalności publicznej oraz reprezentujące wartości, które były mu bliskie przyznaje nagrodę jego imienia. Laureatką pierwszej edycji została Joanna Olczak-Ronikier[15]. W 2012 wydawnictwo Znak opublikowało książkę Anny Mateja pt. Co zdążysz zrobić, to zostanie. Portret Jerzego Turowicza. Książka zawiera wspomnienia osób, które z Turowiczem pracowały i przyjaźniły się, a poza tym zapiski z dzienników, fragmenty listów i inne dokumenty[16]. W 2012 r. z okazji setnej rocznicy urodzin Turowicza Poczta Polska wyemitowała w łącznym nakładzie 360 tys. sztuk upamiętniający go znaczek pocztowy w dwóch wariantach i nominale 1,55 zł[17]. Publikacje
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzneInformation related to Jerzy Turowicz |
||||||||||||||||||
