W 1851 objął stanowisko profesora i kierownika Katedry Medycyny Wewnętrznej i Kliniki Lekarskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego[5]. W tym czasie z trudem posługiwał się językiem polskim[6][7]. Tę funkcję pełnił do roku 1865. W roku akademickim 1861–1862 był rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Został wybrany na kolejny rok, 1862/63, ale władze odmówiły zatwierdzenia go na tym stanowisku pod pretekstem, że naruszyłoby to zwyczaj, że co roku rektorem była osoba z innego wydziału[8]. 14 czerwca 1865 cesarz Franciszek Józef I podpisał dekret usuwający profesora z katedry, kliniki i przenoszący go na emeryturę bez podania przyczyny[9]. Józef Dietl przyczynił się do wprowadzenia języka polskiego w szkołach średnich publicznych i ludowych w Galicji. Jego postulaty zawarte były w publikacji Stanowisko szkoły. Rada szkolna krajowa. Język wykładowy[10] przyczyniły się do utworzenia Rady Szkolnej Krajowej, przeprowadzenia reform szkół krajowych, wprowadzenia języka wykładowego polskiego i ukraińskiego zamiast niemieckiego. Sejm galicyjski uchwalił ustawę, którą cesarz Franciszek Józef zatwierdził 22 i 25 czerwca 1867 r. Ustawa pozwoliła na wprowadzenie w szkołach ludowych i średnich prawa wyboru języka wykładowego według narodowości miejscowej ludności, o języku wykładowym polskim lub ukraińskim decydowała instytucja, która szkołę utrzymywała wspólnie z Radą Szkolną Krajową[11].
Walczył z kołtunem (w tamtych czasach uważanym za chorobę). Postulował, aby osoby mające różne dolegliwości były leczone w oddzielnych pomieszczeniach (w tamtych czasach chorzy z różnymi chorobami przebywali w tych samych salach, zarażając się nawzajem)[12]. Stworzył nową dziedzinę medycyny, balneologię[13]. Za jego sprawą 9 marca 1858 roku zainaugurowana została działalność Komisji Balneologicznej przy Krakowskim Towarzystwie Naukowym[14][15]. W tym samym roku wydał Uwagi nad zdrojowiskami krajowemi ze względu na ich skuteczność, zastósowanie i urządzenie (Cz. I, Kraków 1858), w których przedstawił walory dwunastu ówczesnych galicyjskich miejscowości uzdrowiskowych. Członek korespondent Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego (1861–1878)[16].
W latach 1866–1874 pełnił funkcję prezydenta Krakowa[17]. 13 września 1866 Rada Miasta Krakowa stosunkiem 51 głosów za kandydaturą profesora przeciw 5 wybrała Józefa Dietla na prezydenta miasta[18]. Zaprzysiężono go w środę 31 października 1866 roku[19]. Po trzech tygodniach od zaprzysiężenia cesarz przyznał Dietlowi Złoty Krzyż Zasługi z Koroną[19]. Z funkcji zrezygnował w 1874 roku[18].
Jako prezydent doprowadził między innymi do:
podwojenia miejskich dochodów bez nakładania na miasto nowych ciężarów[20],
Jest uważany za jednego z najlepszych prezydentów w historii Krakowa[26]. Dietl utworzył Fundusz im. Józefa Dietla wspierający początkujących rzemieślników, którym udzielano pożyczki w 26 dwutygodniowych ratach z oprocentowaniem 3%[27].
Do jego zasług należy rozpropagowanie fizykoterapii, leczenia higieniczno-dietetycznego i balneologii[28]. Dietl pierwszy sklasyfikował polskie wody lecznicze. Dzięki niemu stały się modne polskie uzdrowiska, m.in.: Krynica[29], Rabka, Iwonicz, Szczawnica i Żegiestów[30][31]. Wydał książkę O reformie szkół krajowych[32].
Ożenił się w 1846 roku z młodszą od niego o dziewiętnaście lat Austriaczką pochodzącą z Wiednia, Heleną Zieterbarth[25] (zm. 1885), która jednak z powodu fatalnego samopoczucia w Krakowie, postanowiła opuścić miasto i męża. Profesor zmarł bezpotomnie[33], a posiadany majątek zapisał bratankowi, Leopoldowi Dietlowi, prosząc go o zabezpieczenie legatu również dla żony, Heleny. Pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[33][34] (pas 25-wsch.2).
Nagrody i odznaczenia
Został wyróżniony wieloma odznaczeniami i honorami, m.in.:
W latach 1860–1878 był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk[37]. Oprócz wielu pełnionych funkcji oraz aktywności społecznych Józef Dietl był również Przewodniczącym pierwszej c. k. Rady szkolnej okręgowej miejskiej w Krakowie, ustanowionej w 1871 roku[38].
W Polsce jest kilka pomników Józefa Dietla, między innymi na pl. Wszystkich Świętych w Krakowie, odsłonięty 8 października 1938, wykonany przez Xawerego Dunikowskiego[39]. W Szczawnicy na placu noszącym jego imię jest upamiętniający go obelisk z łacińską inskrypcją, ufundowany przez założyciela szczawnickiego uzdrowiska Józefa Stafana Szalaya[40]. W Krynicy postawiono pomnik w Parku Dukieta w 1900 roku według projektu Mieczysława Zawiejskiego[41], jego imię nosi też jedna z głównych ulic – Bulwary Dietla. W Iwoniczu-Zdroju w 1978 wzniesiono monument z popiersiem[42].
W 1928 roku ukazał się tom wspomnieniowy Józef Dietl, pierwszy prezydent miasta Krakowa, znakomity lekarz, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, patrjota polski: w 50-tą rocznicę śmierci.
Postać prezydenta przypomina samorządowa Nagroda im. Józefa Dietla, przyznawana corocznie od 2008 za wybitne osiągnięcia i pracę na rzecz społeczności lokalnej[46]. Jej laureatami byli między innymi Krzysztof Pawłowski, Anna Dymna, ks. Andrzej Augustyński, prof. Franciszek Ziejka i Jolanta Stokłosa[47].
W roku 1957 wydano serię znaczków pocztowych „Medycyna polska”, w której znaczek o nominale 1,35 zł przedstawia Józefa Dietla[48][49].
↑Andrzej Kazimierz Banach: Młodzież chłopska na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1860/61 – 1917/18. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1997, s. 65. ISBN 83-7188-188-6.
↑Andrzej Kazimierz Banach: Młodzież chłopska na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1860/61 – 1917/18. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1997, s. 65–66. ISBN 83-7188-188-6.
↑Andrzej Kazimierz Banach: Młodzież chłopska na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1860/61 – 1917/18. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1997, s. 66. ISBN 83-7188-188-6.
↑JózefJ.DietlJózefJ., Stanowisko szkoły. Rada szkolna krajowa. Język wykładowy, t. Z. 1, Uniwersytet Jagielloński, 1865. Brak numerów stron w książce
↑JózefJ.ŚwiebodaJózefJ., Problemy narodowościowe w szkolnictwie galicyjskim (1772–1918), „Analecta”, T. 4 (2(8)), 1995, s. 114.
↑Małgorzata Starczyńska, Justyna Karwacińska, Beata Stepanek-Finda, Wojciech Kiebzak: Historyczne podstawy fizjoterapii. Uniwersytet Jana Kochanowskiego, 2011. s. 74. [dostęp 2018-05-25]. (pol.).
↑Provinzial-Handbuch der Königreich Galizien und Lodomerien für das Jahr1850, s. 560; 1851, s. 625; 1852, s. 610; 1853, s. 618; 1854, s. 634; Handbuch des Lemberger Sttathalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr1855, s. 462; 1856, s. 208; 1857, s. 356; 1858, s. 250; 1859, s. 267; 1860, s. 270; 1861, s. 402; 1862, s. 414; 1863, s. 425; 1864, s. 434; 1865, s. 447; 1865, s. 462; Galizisches Provinzial-Hanbuch für das Jahr1868, s. 808; 1869, s. 532; Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok1870, s. 569; 1871, s. 503; 1872, s. 501; 1873, s. 517; 1874, s. 561; 1875, s. 564; 1876, s. 574; 1877, s. 550; 1878, s. 538.
↑Dominika Hołuj. Rola samorządu terytorialnego w kształtowaniu procesu rozwoju Miasta Krakowa w okresie autonomii (1866–1918). „Zeszyty naukowe Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Bochni”. 5. s. 49.
↑BolesławB.ErzepkiBolesławB., Spis członków Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, Poznań 1896, s. 2.
↑Aleksander Pająk: Szkoły ludowe w Wolnem, Niepodległem i Ściśle Neutralnem Mieście Krakowie i Jego Okręgu od roku 1815 do 1873. Lwów: Towarzystwo Pedagogiczne we Lwowie, 1890, s. 58. Biblioteka Uniwersytetu Pedagogicznego.
,_26_Rakowicka_street,_Krak%C3%B3w,_Poland.jpg)
.jpg)
.jpg)
,_1878_desig._by_Jan_Matejko,_realiz._by_Walery_Gadomski,_Sukiennice,_3_Main_Market_square,_Old_Town,_Krakow,_Poland_.jpg)
