Komenda Rejonu Uzupełnień Nowy Targ (KRU Nowy Targ) – organ wojskowy właściwy w sprawach uzupełnień Sił Zbrojnych II Rzeczypospolitej i administracji rezerw w powierzonym mu rejonie[1].
Historia komendy
W listopadzie 1921 roku, w następstwie wprowadzenia nowego podziału kraju na dziesięć okręgów korpusów i wprowadzenia pokojowej organizacji służby poborowej, na terenie Okręgu Korpusu Nr V została utworzona Powiatowa Komenda Uzupełnień Nowy Targ[2]. W skład okręgu poborowego PKU Nowy Targ zostały włączone powiaty: nowotarski, limanowski i myślenicki[3]. Powiaty nowotarski i limanowski zostały wyłączone z dotychczasowej PKU 1 psp w Nowym Sączu, a powiat myślenicki z PKU 12 pp w Wadowicach[4].
Z dniem 15 czerwca 1924 roku minister przydzielił do PKU Nowy Targ, pod względem administracji poborowej, powiat makowski[5], natomiast powiat myślenicki został podporządkowany PKU Kraków Powiat[6]. W kwietniu 1925 roku w skład okręgu poborowego wchodziły powiaty: nowotarski, limanowski, makowski i spisko-orawski[7]. Z dniem 1 lipca 1925 roku został zniesiony powiat spisko-orawski z siedzibą starostwa w Nowym Targu, a jego dotychczasowy obszar przyłączony do powiatu nowotarskiego[8].
18 listopada 1924 roku weszła w życie ustawa z dnia 23 maja 1924 roku o powszechnym obowiązku służby wojskowej[9], a 15 kwietnia 1925 roku rozporządzenie wykonawcze ministra spraw wojskowych do tejże ustawy, wydane 21 marca tego roku wspólnie z ministrami: spraw wewnętrznych, zagranicznych, sprawiedliwości, skarbu, kolei, wyznań religijnych i oświecenia publicznego, rolnictwa i dóbr państwowych oraz przemysłu i handlu[7]. Wydanie obu aktów prawnych wiązało się z przejęciem przez władze cywilne (administracji I instancji) większości zadań związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem poboru[10][11]. Przekazanie większości zadań władzom cywilnym umożliwiło organom służby poborowej zajęcie się wyłącznie racjonalnym rozdziałem rekruta oraz ewidencją i administracją rezerw. Do tych zadań dostosowana została organizacja wewnętrzna powiatowych komend uzupełnień i ich składy osobowe. Poszczególne komendy różniły się między sobą składem osobowym w zależności od wielkości administrowanego terenu[12].
Zadania i nowa organizacja PKU określone zostały w wydanej 27 maja 1925 roku instrukcji organizacyjnej służby poborowej na stopie pokojowej[10]. W skład PKU Nowy Targ wchodziły trzy referaty: I) referat administracji rezerw, II) referat poborowy i referat inwalidzki[10]. Nowa organizacja i obsada służby poborowej na stopie pokojowej według stanów osobowych L. O. I. Szt. Gen. 3477/Org. 25 została ogłoszona 4 lutego 1926 roku. Z tą chwilą zniesione zostały stanowiska oficerów ewidencyjnych[13][14][15].
12 marca 1926 roku została ogłoszona obsada personalna Przysposobienia Wojskowego, zatwierdzona rozkazem Dep. I L. 6000/26 przez pełniącego obowiązki szefa Sztabu Generalnego gen. dyw. Edmunda Kesslera, w imieniu ministra spraw wojskowych. Zgodnie z nową organizacją pokojową Przysposobienia Wojskowego zostały zlikwidowane stanowiska oficerów instrukcyjnych przy PKU, a w ich miejsce utworzone rozkazem Oddz. I Szt. Gen. L. 7600/Org. 25 stanowiska oficerów przysposobienia wojskowego w pułkach piechoty[16].
Od 1926 roku, obok ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność PKU Nowy Targ normowała „Tymczasowa instrukcja służbowa dla PKU”, wprowadzona do użytku rozkazem MSWojsk. Dep. Piech. L. 100/26 Pob.[17]
W marcu 1930 roku PKU Nowy Targ nadal podlegała Dowództwu Okręgu Korpusu Nr V i administrowała powiatami: nowotarskim, limanowskim i makowskim[18]. W grudniu tego roku posiadała skład osobowy typ II[17].
31 lipca 1931 roku gen. dyw. Kazimierz Fabrycy, w zastępstwie ministra spraw wojskowych, rozkazem B. Og. Org. 4031 Org. wprowadził zmiany w organizacji służby poborowej na stopie pokojowej. Zmiany te polegały między innymi na zamianie stanowisk oficerów administracji w PKU na stanowiska oficerów broni (piechoty) oraz zmniejszeniu składu osobowego PKU typ I–IV o jednego oficera i zwiększeniu o jednego urzędnika II kategorii. Liczba szeregowych zawodowych i niezawodowych oraz urzędników III kategorii i niższych funkcjonariuszy pozostała bez zmian[19].
Z dniem 1 kwietnia 1932 roku został zniesiony powiat makowski[20].
1 lipca 1938 roku weszła w życie nowa organizacja służby uzupełnień, zgodnie z którą dotychczasowa PKU Nowy Targ została przemianowana na Komendę Rejonu Uzupełnień Nowy Targ przy czym nazwa ta zaczęła obowiązywać 1 września 1938 roku[23], z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku wojskowym[24]. Obok wspomnianej ustawy i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność KRU Nowy Targ normowały przepisy służbowe MSWojsk. D.D.O. L. 500/Org. Tjn. Organizacja służby uzupełnień na stopie pokojowej z 13 czerwca 1938 roku. Zgodnie z tymi przepisami komenda rejonu uzupełnień była organem wykonawczym służby uzupełnień[25].
Komendant rejonu uzupełnień w sprawach dotyczących uzupełnień Sił Zbrojnych i administracji rezerw podlegał bezpośrednio dowódcy Okręgu Korpusu Nr V, który był okręgowym organem kierowniczym służby uzupełnień. Rejon uzupełnień nie uległ zmianie i nadal obejmował powiaty: nowotarski i limanowski[1].
Obsada personalna
Poniżej przedstawiono wykaz oficerów zajmujących stanowisko komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień i komendanta rejonu uzupełnień oraz wykaz osób funkcyjnych (oficerów i urzędników wojskowych) pełniących służbę w PKU i KRU Nowy Targ, z uwzględnieniem najważniejszych zmian organizacyjnych przeprowadzonych w latach 1926 i 1938.
↑Władysław Fryźlewicz (ur. 24 czerwca 1896 w Nowym Targu, zm. 1986 tamże), członek Polskich Drużyn Strzeleckich, żołnierz Legionów Polskich, kapral rezerwy piechoty Wojska Polskiego, odznaczony Krzyżem Niepodległości[21][22].
↑Konrad Anlauf w lutym 1927 roku został przydzielony z 4 dżand. do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr V z równoczesnym przeniesieniem służbowym do PKU Nowy Targ na okres 4 miesięcy w celu odbycia praktyki poborowej[27]. W październiku 1927 roku został przeniesiony z korpusu oficerów żandarmerii do korpusu oficerów piechoty, do kadry oficerów piechoty z pozostawieniem na zajmowanym stanowisku komendanta PKU[28]. W lutym 1929 roku został zwolniony ze stanowiska i oddany do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr V, a z dniem 30 listopada 1929 roku przeniesiony w stan spoczynku[29].
↑Adam Stanisław Kulejowski ur. 24 grudnia 1893 roku. Był odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych (trzykrotnie) i Złotym Krzyżem Zasługi[35].
↑Stanisław Ludwik Piwnica w kwietniu 1924 roku został odkomenderowany z 17 pp do PKU Nowy Targ, do dnia 1 października 1924 roku[44].
↑Por. kanc. Michał Ciećkiewicz ur. 3 września 1895 we wsi Werchrata, w ówczesnym powiecie rawskim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Wojciecha. 6 sierpnia 1914 wstąpił do Legionów Polskich. Do Wojska Polskiego został przyjęty w charakterze urzędnika wojskowego, w XI randze służbowej. Służył w Powiatowej Komendzie Uzupełnień Toruń na stanowisku oficera ewidencyjnego na powiat toruński. Z dniem 1 marca 1924 Prezydent RP przemianował go na oficera zawodowego w stopniu porucznika ze starszeństwem z dniem 1 grudnia 1920 i 7. lokatą w korpusie oficerów administracji, dział kancelaryjny[67]. W październiku tego roku został przydzielony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu na stanowisko referenta w Oddziale Ogólnym Sztabu[68]. W lutym 1926 ponownie przydzielony do PKU Toruń na stanowisko referenta[69]. W kwietniu 1927 został przydzielony PKU Nowy Targ na takie samo stanowisko[70]. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości (9 listopada 1932[71]) i Krzyżem Walecznych
↑Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[75].
↑Stanisław Franciszek Rajs ur. 17 listopada 1894 roku w Jabłonce. Służbę wojskową pełnił od 16 sierpnia 1914 roku. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 roku w korpusie oficerów piechoty. Był odznaczony Medalem Niepodległości i Srebrnym Krzyżem Zasługi[76]. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu VI E Dorsten. Zmarł 17 maja 1942 roku w szpitalu jenieckim w Tangerheutte[77].
↑Franciszek Dobrucki ur. 7 marca 1899 roku w Starym Samborze. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 roku. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości i Krzyżem Walecznych (trzykrotnie)[79]. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu VI B Dössel[78].
↑Moczyński 1928 ↓, s. 393, autor użył sformułowania „wszystkie czynności przygotowawcze do poboru, jak również jego przeprowadzenie przeszły do władz administracyjnych”, co nie odpowiadało podziałowi kompetencji władz wojskowych i cywilnych, określonych we wspomnianych aktach prawa.
↑Moczyński 1928 ↓, s. 393, wg autora stanowiska oficerów ewidencyjnych, po krótkotrwałym przydzieleniu ich do władz administracyjnych, zostały zniesione w 1925 roku.
↑Jarno 2001 ↓, s. 169, autor także datuje zniesienie stanowisk oficerów ewidencyjnych na rok 1925, co stoi w sprzeczności z ogłoszoną 4 lutego 1926 roku obsadą służby poborowej na stopie pokojowej.
↑Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 131 z 14 grudnia 1925 roku, s. 716, OE na powiat Nowy Targ porucznik Chadaj został przeniesiony do korpusu oficerów piechoty i wcielony do 3 psp.
↑Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 49 z 16 maja 1924 roku, s. 282, por. piech. Leon Chadaj został przydzielony na stanowisko OE Maków z 26 pp, z równoczesnym przeniesieniem do korpusu oficerów administracji, dział kancelaryjny.
↑Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 114, zwolniony z zajmowanego stanowiska z równoczesnym przydziałem do dyspozycji Ministra Pracy i Opieki Społecznej, do dnia 31 marca 1930 roku.
↑Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 226, por. kanc. Czesław Nabel z dniem 30 czerwca 1930 roku został przeniesiony w stan spoczynku.
Henryk Moczyński: Służba poborowa. W: Dziesięciolecie Odrodzenia Polskiej Siły Zbrojnej 1918–1928. Henryk Stanisław Mościcki (red.) Włodzimierz Dzwonkowski (red.) Tadeusz Bałaban (red.). Warszawa: Tadeusz Złotnicki, 1928, s. 391–394.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
